KORAPILO estu bat askatzeko itxaropenez bilduko dira Munduko Merkataritza Erakundearen gerizpean munduko estatu guztiak Mexikoko Cancun hiri turistikoan. Eta merezi du arazo hori hurbilxeagotik ezagutzea.

Cancuneko bilkurak urteotako eztabaida mamitsuenetako baten kapitulu berri bat irekiko du: azken urteotan -Seattle-ko gailurraz geroztik nagusiki- agintari neoliberalen eta altermundialista deiturak biltzen dituen indar sozial aurrerazaleen artean gori dagoen eztabaidaren atal berri bat. Agerpen irudimentsu eta koloristak tartean izango direla, eta -nork daki- hainbat liskar ere bai beharbada.
Baina eztabaida orokor horretaz aparte, arazo oso zehatzak nahi dituzte argitu munduko potentzia nagusiek nazioarteko merkataritzaren arautzeari dagokionez. Eta gai honetan askatu ezinik darabilten korapiloak hainbat buruhauste sortzen die. Horretaz mintzatu zen abuztu hasieran, Okzitaniako Larzac herrian burutu ziren jardunaldietan, AEBetako aditu bat: Lori Wallach.

«Public Citizen» (Herritar Publikoa) izena daramaten erakunde eta buletinean MMEari buruzko ikerketa eta informazioen arduraduna da Lori Wallach, eta afera hauetan aditu nagusienetako bat izateko ospea du.


Cancunen agintariek eztabaidatu behar dutena laburbildu zuen Wallachek bere hitzaldian. Zerbitzuen Merkataritzari buruzko Itun Orokorra (ZMIO) 1994an hitzartu zen Munduko Merkataritza Erakundeak biltzen dituen estatuen artean. Eta orain, hamar urteren buruan, 160 zerbitzu sail berrikusi beharra dago.

Wallachek azpimarratu zuen «zerbitzu» hitzari MMEk ematen dion esanahia: «Zura objektu fisiko bat da, merkantzia bat. Baina zura ebakitzea, garraiatzea, papera fabrikatzea... horiek zerbitzuak dira. Bildu, eraldatu, banatu eta abar, horiek zerbitzutzat jotzen dituzte». Ondorioz, Cancunen erabaki nahi diren «zerbitzuen» liberalizazioek munduko ia ekonomia osoa hartzen dute.

Energia hartzen badugu adibidetzat, bere energia zerbitzuak liberalizatzea erabakitzen duen estatuak osorik egingo du: zentral nuklearrak jarri ala ez, ez da gehiago estatuaren esku egongo erabakitzea, energia zerbitzuetan ari diren konpainien esku baizik. Atzerapausorik ezingo da egin gainera: atzera egitekotan, estatu horrek indemnizatu beharko du ez bakarrik kontzesioa egin zion konpainiari, zerbitzu hori eskaini dezaketen munduko konpainia guztiei baizik.

Eta honek legearen babesa eduki behar duenez, MMEak erabakita dauka bere 23 itun horiei egokituko zaizkiela partaide diren munduko herrialde guztietako legediak. «Ikusten duzuenez -argitu du Wallachek- guri iritzirik eskatu gabe eta sekretupean negoziatuta hitzartu diren 23 itun horiek dira azkenean munduko lege gorenak».


Estatu Batuek eta Europako Batasunak -beren multinazionalak buru dituztela- hitzartu nahi duten bide honen kontra hiru estrategia proposatu ditu Lori Wallachek Larzaceko bilkuretan.

Herritarrei Zerbitzuen Merkataritzari buruzko Itun Orokorra zer den ezagutaraztea da lehen estrategia. Jendeak ez daki saltsa hau zer den, eta ez da harritzekoa: testu luze eta konplexuak dira. «Baina proiektu horiek azalera ateratzen direnean, ezin defendituzkoak dira. Guk horri deitzen diogu ‘Drakula estrategia’: piztia ikaragarria egun argitara ateratzen badugu, atzera egin beharra dauka».

Parlamentarioei presio egitea da bigarren estrategia. «Multinazionalen txakurtxoak bezala ez jokatzera behartu behar ditugu», dio Wallachek. Eta argudio hau proposatzen du: akordio horiek herrialde bakoitzeko parlamentarioen indarra eta autonomia mugatzen dituztenez, herri ordezkariak gobernuei kontuak eskatzera bultza nahi ditu. «Public Citizen»eko buru honek dioenez honek Estatu Batuetan zenbait fruitu itxaropentsu eman ditu, Bushen planen kontra bere alderdiko zenbait parlamentario oldartzerainokoak.

Hirugarrena, agintariak biltzen diren gailurretan presio egitea. Hona Cancunen garrantzia, lehen Seattle-koak izan zuena bezala. «Agintariek sentitu behar dute gure presioa, ohartu behar dute multinazionalekiko beren menpekotasuna ez zaiela doan aterako».

Karta guztiak ondo jokatuz gauza garrantzizkoak lor daitezkeela dio aditu honek, eta adibidetzat beste akordio bat ipini du Larzacen: «1998an Inbertsioei buruzko Itun Aldeanitzekoa negoziatzen ari zela, askok zioten beranduegi genbiltzala. Baina ikusi, gaur itun hura lurpean datza».

Zer gertatuko da Cancunen? Egun gutxi barru ikusiko da antzeko jokaldi bat burutzen asmatu duten ala ez altermundialistek. Edonola ere, hori bera galdetu zioten Larzacen Lori Wallachi. «Ni aski baikor nago -erantzun zuen. Garapen bidean diren herrialde gehienak itun honen kontra daude. AEB eta EBak taktika makiavelikoak erabiltzen dituzte ordea, eta hainbat herrialde sinatzera bortxa dezakete, horretarako txantaia erabiliz: halako beste itun bat indargabetu, beste subentzio hura kendu... Horra zergatik den hain garrantzizkoa AEBak eta EB mobilizatzea: bestela herrialde indartsuenek nahi dutena egingo dute eta».

Cancuneko gailurrak porrot egiten badu, negoziatzaileek beti edertu ahal izango dute afera, lortu dituzten aurrerapen txikiengatik beren buruak zorionduz, baina horrek ez du jende asko engainatuko. Bestalde, lotsagarria da negoziaketak ondo amaitzen ez badira Munduko Merkataritza Erakundeak alternatibarik prest ez edukitzea. Baina horixe da aldi berean albiste ona ere: duela hamar urteko itunaren berrikuspen hau ondo borobiltzen ez badute, negoziaketak blokaturik geldituko direla beste puska baterako.