Aurrera egiten ari den hizkuntza da euskara. Bere erabiltzaileek ondo zaindu eta biziarazi nahi duten gaixoa bezalakoa da gure hizkuntza. Sendagai ugari errezetatu dizkiote, eta pixkanaka indartzen ari da. Erabat osatzeko, ordea, behar-beharrezkoa izango da esparru guztietan aintzat hartzea eta erabiltzea. Baina horretarako, funtsezkoa da esparru ahulenei, bederen, sendagai berezia ematea.

Merkataritza izan da euskararen ahuldadeetako bat urteetan. Baina sendagaiak sortu dira horri indarra emateko eta zenbait lekutan hasia da pixkanaka aurrera egiten. Merkataritzan euskararen erabilera sustatzeko hainbat ekimen sortu dira; batzuk tokian tokikoak, beste batzuk zabalagoak.


Siadeco Ikerketa Elkartearen Euskara Merkataritzara egitasmoa da, adibidez, eremu zabalago baterako (hainbat herritan jarri da martxan) egin denetariko bat. Duela zortzi-hamar bat urte sortu zen. Eskaria UETS-etik (Udaletako Euskara Teknikarien Saretik) jaso zuten. Sare hori osatzen zuten udaletan euskararen erabilera esparru guztietara zabaltzeko ahalegin berezia ari ziren egiten, eta hutsune nabarmena ikusi zuten merkataritza sektorean. Siadecori laguntza eskatu, eta Ikerketa Elkarteak egitasmo bat prestatu zuen: Euskara Merkataritzara, hain zuzen. Programa hori jarduera txikiko merkataritzara, ostalaritzara eta zerbitzuetara dago zuzenduta, eta bere helburu nagusia euskararen erabilera sustatzea eta horretarako erraztasunak ematea da. Tokian tokiko udalek kudeatzen dute plana eta bitartekoak Siadecok jartzen ditu, besteak beste, sektorearen ezaugarrietara egokitutako hizkuntz diagnosia egiteko metodologia, jarraipenerako metodologia, establezimenduaren hizkuntz paisaian eragiteko programa, merkatarientzako euskara ikastaro espezifikoak, egitasmoaren material eta zerbitzu eskaintzak katalogo bidez zabaltzeko metodologia eta euskarriak, eta establezimenduen hizkuntza normalizaziorako plangintza integrala (MEPI).



UETS, batez ere, Gipuzkoako eta Nafarroako zenbait udalerriek osatzen zuten. Horien artean zen Orioko Udala ere. Kostaldeko herri hori oso herri euskalduna den arren, bazen erabilerarekiko kezka bat. Orioko Udaleko euskara teknikariak, Javier Zabaletak, adierazi digunez, "Orion, ordurako, administrazio mailan eta beste zenbait alorretan euskararen erabilera sustatzeko programak martxan jartzen hasita zeuden, eta ikusi genuen merkataritzak garrantzi handia zuela, erakusleiho funtzioa betetzen duelako, baina gaztelaniaz funtzionatzen zuen. Hutsune bat zegoen eta hori bete egin behar zen". Hori zela eta, Siadecok prestatutako Euskara Merkataritzara egitasmoa sortu orduko martxan jarri zen Orion.

Getxoko Udala, berriz, aurten sartu da egitasmo horretan. Getxoko Udaleko egitasmoaren arduradunak adierazi digunez, Udaleko euskara zerbitzua lanean hasi denean ikusi dute, hizkuntza planifikazio bati begira, lan munduan ere euskararen erabilera sustatzea beharrezkoa dela, eta Siadecok prestatutako egitasmoa oso egoki etorri zaie; izan ere, Getxon zerbitzu sektorea da nagusi, ez dago ia lantegirik. "Hausnarketa horretatik abiatu ginen; merkataritza sektoreak erabileran duen eragina ikusita, jende asko mugitzen duen alorra dela kontuan izanda, eta Getxon nolako indarra duen kontuan hartuta egitasmoan sartzea erabaki genuen", adierazi digu arduradunak. Siadecorekin harremanetan jarri eta aurten hasi dira lanean. Establezimenduz establezimenduko galdeketak ekainean hasi zituzten eta oraindik ez dute emaitza jakinik esku artean, baina itxaropentsu daude beren mugak zein diren jakinik. Izan ere, Getxo berezia da horri dagokionez, alde handia baitago, adibidez, Algorta eta Areetaren artean; sentsibilitate desberdinak daude eta arduradunek ez dute uste egitasmoak beste herri euskaldunago batzuetan bezalako emaitzarik izango duenik.

Euskara Merkataritzara egitasmoan parte hartzen duten udalek zenbait zerbitzu eskaintzen dizkiete herriko merkatari eta ostalariei euskararen erabileran aurrerapausoak eman ditzaten. Doako itzulpen zerbitzua da gehien erabiltzen dena. Kanpora begira jarri beharreko edozein ohar, errotulo, ibilgailu komertzial eta abar doan itzultzeko aukera eta euskaraz jartzeko diru laguntza ematen zaie establezimenduei. Orioko Udaleko euskara teknikariak adierazi digunez, hasieran itzulpenak bakarrik eskaintzen ziren, baina, gaur egun, produktu bukatua eskaintzen zaie. Ordutegia euskaratu nahi duenari eginda eta erabiltzeko moduan ematen zaio, eta gauza bera merkealdietako kartelekin nahiz bestelako oharrekin. Bestela, barrura begira fakturazioa, kontabilitateko hainbat gauza, entrega orriak eta abar, euskaraz egin ahal izateko aukera ere ematen zaie. Baina proportzioan kanporako baino gutxiago erabiltzen dutela azaldu digu Zabaletak. Horrez gain, Siadecok sektore batzuetarako zenbait hiztegi edo eskuliburu ere sortu ditu.

Orion bezala, Getxon ere antzerako zerbitzuak eskainiko zaizkie establezimenduei, baina bertako errealitate linguistikora egokitutako beste zenbait aukera ere emango dituzte. Doako itzulpenak, adibidez, euskara hutsean, elebitan edo bizkaieraz egin ahal izango dira. Eta urtean zehar sortzen zaizkien itzulpen beharrak asetzeko posta elektronikoko helbide bat sortu dute: gehigetxo.net. Horrez gain, euskara ikasteko erraztasunak ere emango dituzte: euskaltegi batean izena eman (gutxienez egunean bi orduko ikastaroan) eta euskaltegian dauden bitartean ordezko euskaldun bat kontratatzen baldin badute diru laguntza jasoko dute: 2.500 euro. "Horrekin lortu nahi duguna da merkatariak euskalduntzea eta bitartean, bi ordu horietan, establezimendu horrek zerbitzua euskaraz ematea. Hori Getxoko Behargintza Zentroarekin ari gara aurrera eramaten. Behargintza Zentroak lan poltsa bat sortuko du merkataritza alorrean lan egin nahi duten eta euskaraz dakiten pertsonekin, merkatariek ordezko euskaldun bat hartzeko modua izan dezaten. Beraz, merkatariak bere kontura ez badu euskaraz dakien ordezkorik topatzen lan poltsara joko genuke. Ez dakigu nolako harrera izango duen, baina uste dugu berritzailea dela", adierazi digu Getxoko egitasmoaren arduradunak. Orion ere, beste modu batera, baina eskaini zituzten merkatarientzat euskara ikastaroak ere, eta arrakasta handia izan zutela adierazi digu Zabaletak.



Orioko eta Getxoko Udala Siadecoren Euskara Merkataritzara egitasmoan sartu diren bezala, beste zenbait udalerrik bere kontura antolatu ditu merkataritzan, ostalaritzan eta zerbitzuen sektorean, oro har, euskararen erabilera sustatzeko planak. Zarauzko Udala da horietako bat. Duela hiruzpalau urte, Planikerrek Zarauzko Zerbitzuak Euskalduntzeko Egitasmoa jarri zuen martxan eta bertatik bideratu da, besteak beste, Pausoak programa.

Getxon bezala, Zarautzen ere garrantzi handia dute merkataritzak eta ostalaritzak. Planiker, hasiera batean, merkataritzarako planekin hasi zen lanean, baina, berehala, horri ostalaritzako gune guztiak gehitu zitzaizkion, eta gero bestelako jarduera duten komertzioak eta bestelako zerbitzuak; bulegoak, ileapaindegiak... Pausoak programaren baitan biltzen dira ekimen guztiak. Egitasmoaren helburua merkatariei bide bat eskaintzea da beren eguneroko jarduna euskaraz egin dezaten. Planikerreko teknikari Belen Benitezen ustez, gaur egun, merkatariek eta ostalariek balio erantsi bat bezala ikusten dute euskara, eta horri egunerokotasunean bultzada eman behar zaio. Baina merkatarientzat ez da erraza; izan ere, merkataritza mundutik jasotzen dituzten estimuluak guztiz gaztelaniazkoak dira eta ahalegin handia egin behar dute jasotzen duten guztia euskaratzeko. Horiei laguntzeko sortu zen, hain zuzen, Pausoak.

Izenak berak dioen moduan, egitasmoa urrats desberdinetan dago banatuta eta norberak aukeratzen ditu euskararen alde egiteko eman ditzakeen pausoak. "Bakoitzak bere abiapuntua kontuan hartuta bere helburuak markatzen ditu. Pausoak liburuxka batean daude eta merkatari bakoitzak egin dezakeena aukeratzen du. Kanpotik zer egin behar duten esanda, agian, ez dute egingo. Ez da gauza bera janari denda bat duen 60 urteko emakumearen egoera edo pertsona alfabetatu, gazte, eta dinamika komertzialean beste jarrera bat duenarena. Beraz, beren esku uzten dugu", azaldu digu Ainhoa Gaintzak, Planikerreko beste teknikariak. Egitasmo honetan merkataria pausoren bat hartzera konprometitu behar da. Jarrera aktiboa da eskatzen zaiena, hots, konpromisoa beren gain hartzea. Gero Planikerreko kideak horiek bete ditzaten laguntzen saiatzen dira. "Urtez urte, gogoratzen diegu zein zen hartutako pausoa eta bakoitzari gutun pertsonalizatu bat bidaltzen zaio nola moldatu den ikusteko. Pausoak programaren logika ulertzen duenak eta ardura bere gain hartzen duenak betetzen du. Baina, iniziatiba mailan bultza egin behar zaie".

Programaren helburuetako bat zerbitzu emailea autonomo bihurtzea da, hau da, berak bere kasa egokitzea euskararen erabilera bere establezimendura. Hala ere, beti izango dute laguntza eskatzeko aukera. Eta horretarako, besteak beste, zerbitzu emaileen eskuliburua sortu du Planikerrek. Esku liburu hori zalantzak dituztenean erraz erabil dezakete ereduak hartzeko, baina, bestela, doako itzulpen zerbitzua ere eskaintzen dute.

Pausoak programaren baitan, gauza jakin batzuetan bereziki eragiteko, beste kanpainatxo batzuk ere egin ditu Planikerrek, hala nola: Eskatu euskara (bezeroei zuzendua), Plater berezien euskara (menuak eta kartak euskaratzeko), Euskaraz jantzi (erakusleihoetako karteltxoak eta oharrak euskaratzeko). "Ikusten da merkatariak ari direla zerbait egiten Pausoak programan markatutako bide horretan, baina beti diseinatu behar dira ekimen konkretuak horietan gehiago eragiteko. Kanpainatxo horiek akuilu bezala funtzionatzen dute", esan digu Gaintzak. Euskararen erabilera bermatzeko bidean erraztasunak eman behar zaizkie merkatariei eta Euskara Merkataritzara egitasmoan bezala, Pausoak programan ere eskuliburu eta hiztegi bereziak sortu dira, beherapenetako kartelak, ordutegiak, oharrak... Eta hori guztia dohainik eskaintzen zaie parte hartzen dutenei.