Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2025eko urtarrilaren 17an
Bixente Serrano Izko: «Askatasunaren gauzapena ez da inon, ibilbidean baizik»
- 2001eko Juan Zelaia Sarian Jon Alonsoren «Agur Darwin» eta Joxe Manuel Odriozolaren «Euskal Intelligentsiaren ideologia zantzuak» saioek lehen eta bigarren sariak erdietsi zituzten. Bixente Serrano Izkoren «Beldurra bera zaldi» (uhalik gabeko askatasuna) liburua saririk gabe geratu zen, alta bada, Pamiela argitaletxeak argitaratu zuen. Liburu honen egilea historia irakaslea da. 1948an Saratsan jaioa; Iruñerriko herrixka batean. Askatasunaren aldeko borrokan aritua izaki urte luzetan, bere esperientziatik eta berezko jakintzatik ondu du saio hau. Askatasuna helburu izanagatik, helmuga izan beharrean, Bixente Serrano Izkok eguneroko ibilbidean aurkitu beharreko nahi gisara proposatzen digu askatasuna.
Zer gogoeta egiten duzu zure liburuaren gainean, gaurdanik ikusita?
Generoa nahiz gaia zein den kontuan hartuta, argi daukat ez dela halako moda baten araberako best-seller bihurtzeko liburu bat. Hausnarketak egitera gonbidatu nahi duen zerbait da, pixkana dastatzeko zerbait izan nahi du, irakurleari interesa pizten baldin badio behin baino gehiagotan irakurtzeko, agian osorik, agian zatika. Bertzalde, denbora pasa ahala irakurle berriak lor ditzakeen liburu bat delakoan nago. Baina batik bat, berrirakurri ala ez, ideia edo sujerentzia berriak erein nahi ditu irakurlearengan, hau berau gero, agian jakin gabe ere nondik datorkion irudikapen berri hori, hortik abia dadin bere kabuz bertze hausnarketa berrietan barna.
Zergatik liburu hau?
Uste nuelako zerbait errateko nuela eta, aldi berean, argitaratzeko aukera nuelako. Zerbait errateko hori zer den? Bada, askatasuna eta handitasuna edo heroismoaren arteko lotura ohiko hori, oro har Mendebaldean baina bereziki Euskal Herrian, ezbaian jarri behar dugula.
Norentzat idatzi zenuen liburu hau?
Irakurleria zehatz bat baino gehiago, buruan nuena bertze hauxe zen: gai horretaz interesik duen edozein irakurleri nola eskaini dakizkiokeen ikuspegi berrietarako aukerak. Noski, kultura maila bat izan behar du liburu honen irakurleak, baina ez zentzu akademiko batean. Hiritar politikoki edo kulturalki edo sozialki aktibo denak, esperientziak dituenak, dudarik gabe bere burutazio propioak eta kezka bereziak ditu askatasunaren inguruan. Nire ahalegina hau izan da, plantamendu teoriko anitz gure gizarteko egunerokotasunean bizi ditugun hainbat kezkarekin lotzea. Ez dut uste irakurleak, bere esperientziak baldin baditu, aditua izan behar duenik nik aipatzen ditudan filosofoez, hauen ideiak bere bizipen eta kezkei lotzeko, eta bere kabuz sakonago pentsatzeko gero.
Esperientzia eta jakintza uztartu dituzu zure bizitzan. Askatasunaren bila hasi zinen borrokan gaztetatik eta askatasuna da zure liburuaren ildo nagusia. Zer da askatasuna zuretzat?
Funtsean zerbaitetik hanka egiteko nahi bat. Bigarren mailako kontua da nora joan nahi dudan, zeren bila nabilen. Gainera, inoiz ez gara heltzen helmuga ustez aske batera, baina bidean bertan libre ibiltzen gara. Utopia erakargarri edo iman-utopia batek baino gehiago, liburuan arku-utopia deritzodanak mugiarazten nau: hau da, askatasunaren gauzapena ez da inon izanen, mundu berri batean edo, ihesean bertan, ibilbidean bertan baizik.
Frankismoaren garaian, «zertarako libre izan?» galdera planteatzen zen. Gaur egun aldatu al da galdera hau planteatzeko modua?
Gaur egun guztiz libre garela datu funtsezkotzat, naturaltzat, har dezagula nahi da. Sakratua egin dute askatasuna, jainkosa ukiezin bihurtu dute, aldare batean jarri, dela konstituzioaren aldarean, dela Europa ekonomikoaren aldarean. Jainkosa horien gorputzak libreago uzteko edo erabat aldatzeko nahia, askatasunaren, naturaren kontrako bekatu gisa ikustarazi nahi digute.
Askatasunak beldurra du akuilu. Askatzailea eta ekintzailea izan zara. Agertu zer den zuretzat beldurra.
Gure-gurea da beldurra, denon kontua. Eta beti, historia hasi zenetik, zerbaiten beldur mugitu dira gizakiak; gehienetan, bertze zerbaiten bila abiatu dira, baina inoiz ez dute lortu amesturiko bertze zera hori; halarik ere, askapen bidean ibili dira. Beldurrak, noski, amildegi batera eraman gaitzake, baina aurreko egoera beldurgarri bati ihes egitera bultzatzen gaitu. Edo horrela dela aitortzen dugu, edo askatasuna lau heroiren kontu bat dela aitortu beharko dugu. Baina askatasuna gutariko bakoitzaren kontua da, geure beldurrak eta guzti. Maiz entzun zaizkio ustezko eta une bateko heroi askori erratea beraiek ez zutela ezer berezirik egin, ez direla heroiak izan. Eta egia da. Beldurrak berak eraman ditu, funtsean, ezusteko bat, ustezko ekintza heroiko hori egitera.
Askatasuna nahimenaren gauza bat da, ez beharraren kontu bat. Paradoxa bat da beraz. Zuk nahimenean kokatzen duzu askatasuna, ez arrazoian edo adimenean.
Guk libre nahi dugu izan, eta arrazoiari, gehienez jota, aholkuak eskatuko dizkiogu nahi hori asetzeko. Askatasuna arrazoian kokatzea libre izateko behar logikoa onartzea da, kontraerrankorra hortaz. Nahimenaren eremuan kokatzean askatzen dugu askatasuna paradoxa horretatik.
Azken hamarkadetako euskal gizartearen bilakabidea ezagutzen duzu, heroismoa ez duzu guztiz arbuiatzen, baina kritikoa zara.
Heroien kontua, nire planteamenduan, garai bateko abangoardien kontuaren antzekoa da. Paper bat bete dezakete lau «heroik» une historiko batzuetan, baina askatasun bila ibiltzen badira konturatu behar dute inor ez dela libre izanen ez badu nahi. Edo gutariko bakoitzak, gure koldarkeria eta guzti, nahi dugu libre izan, edo inork ez digu askatasunik emanen.
Gure gizarteak beldurren edo beharren eskasik ote dauka, libreago izateko?
Kontsumismoaren moldeko ongizatearen eta konformismoaren beldurgarritasunaz ohartu beharko da gure gizartea libreago izanen bada.
Uhalik gabeko askatasuna ez al da utopia bat?
Jakina. Baina orain arteko iman-utopiak deitzen ditudan horiek, helmuga bat planteatzen zuten horiek, gaur egun indarra galdu egin dute. Ez aldiz arku-utopiek, abiapuntutik etengabe ihes egin nahi dutenak.
Nahia eta ihesa dira askatasunaren motorrak. Gizakiok naturatik ihes egin genuen. Gaur egun, askatasuna lortzeko gizartetik ihes egin beharko genuke, naski. Norantz? Askatasunari helbururik jarriko zenioke bilakabide horretan?
Jar daitezke helburu batzuk, eskubide anitzen lorpena, noski. Baina lortu ezkero, indar berriez berriro ihes egiteko nahiari esker jarraituko dugu libre izaten. Bertzela, kate berriak bihurtuko zaizkigu lorturiko helburu horiek.
Askatasunaren bidean legeak gizartearen kontuak dira. Naturan ez dago legerik, naturan beharrak daude. Zure iritziz gizartearen legeak naturaren beharren antzean bihurtu nahi ditugu, gure legeak naturaren kontuak balira bezala, eta hori tranpa hutsa da. Sakondu aspektu hori amiñi bat.
Garai batean, gizarte baten legeak finkatzeko, jatorri erlijiosoa eman ziguten gizabanakooi. Ukiezinezko legeak ziren, betiko legeak. Gero, arrazionalismoarekin, iusnaturalismoa teorizatu egin zen, hau da, naturak berak emandako agindu gisa aurkeztu ziren legeak. Baina gizarteak berak, gizarte bateko nagusiek edo nolabaiteko botere duten sektore desberdinen arteko itunek egiten dituzte legeak. Eta unean uneko boteredunek ukiezinezkoak nahi dituzte lege horiek. Naturaren legeak, lege fisikoak deitzen ditugunak, zientifikoki, bertze kontu bat dira: gure adimenaren kategoriak dira naturaren osagai aunitz guk geuk ulertu, sailkatu eta erlazionatzeko. Grabitate-legea ez da lege bat, baizik eta lurrera erortzeko orduan hainbat baldintza betez gero guk geuk ikusten dugun gauzen portaera bat. Gizartezko itun edo inposaketei eta naturaren portaera jakin aurreikusgarri horiei «lege» deitzen badiegu, zubi eder bat eraikitzen dugu gizarteko legeak, bidegabeak izanda ere, agindu natural bezala, ukiezinak beraz, ikustarazteko.
Askatasuna eguneroko gauza sinpleenetan finkatzetik abiatu behar bide dugu. Gaurko gizartea nola ikusten duzu zeregin honetan?
Konformismoa da nagusi, baina kontu berri batzuen beldur dago gizartea: globalizazio ereduaren ondorio batzuez, gerrez, hondamendi ekologikoaz, matxismoaren arriskuez... ohartzen doa Mendebaldeko gizartea neurri batean. Autoritarismoak bere mugak izan ditzake.
Desobedientzia zibila, gizateriaren bilakaeraren ondorio bezala ikusten duzu. Hasieran gizateria bera sortu zen naturatik ihesi, desobedientzia naturala izan zen hura. Askatasunaren bidean, gizarteak hainbeste hierarkizazio eraiki dituen honetan, zertatik ihes egin behar du gizakiak?
Ihes egin beharko luke, libre izan nahi badu. Zertatik? Globalizazioa deitzen dugun honetan, autoritarismoa da estatuari boteredunek ematen dioten funtzio bakarra: legeak errespetarazteko, zergak biltzeko eta beren nahierara banatzeko, diru publikoa enpresa handien interesen arabera gastatzeko, esku hartze militarrak egiteko... Eredu horretatik ihes egin beharko luke.
Eguneroko politikara etorriaz desobedientzia zibilari aukerarik ikusten diozu?
Ez ote zen izan koldarren kontu bat intsumituena? Gaur, langile gisa baino gehiago kontsumitzaile eta zergadun gisa sostengua ematen badiogu indarrean dugun eredu horri, eta lau heroirena ez, guztion kontua baldin bada askatasuna, horretan datza ihesbidea, nire irudikoz. Frommek erran zuena: «Desobedientzia-ekintza batekin hasi zen gizateria, ea ez ote den bukatzen obedientzia-ekintza batekin. Beldurgarriegia da perspektiba hori ihes egiten ez saiatzeko».
«Ezkerreko abertzaletasunak astindu eder bat behar du»
Markos Zapiain literatur kritikoak «Askatasunez inor ez da sekula Bixente Serrano Izko bezala mintzatu», esan berri du «Berria» egunkarian. Zer iradokitzen dizu bere esanak?
Biziro eskertzeko iritzia da, dudarik gabe. Borondatea nuen, eta kontzientzia ere bai idatzi ondoren, ikuspuntu ezohiko batetik hurbildu naizela gaiari. Beldurra ere bai, bertzalde, irakurle batzuek ez ote duten hartuko bitxikeria huts gisa. Baina sinetsita nago nire ikuspuntu honek aukera berriak irekitzen dizkigula askatasuna eta askapen bideak bertze era batean planteatzeko, gure artean ohituta gauden era «heroiko» horiek baztertze aldera, adibidez.
Alfonso Sastrek «herri honek ezkerreko intelektualak falta ditu», esan du ARGIAn orain gutxi. Zer deritzozu?
Egia da «intelektual» hitzaren zentzu ohiko eta estuan, baina nik erranen nuke herri guztien hutsune bat dela. Gurean, euskaraz, badaude hausnartzeko aukera aberasgarriak ematen dizkigutenak, nahiz eta gutxitan garatu dituzten preseski beren planteamenduak. Merkatu kontua da, neurri batean. Bertzalde, noski, intelektualen oihartzuna eskasa baldin bada oro har media handietako erranetara jartzen ez direnean, are apalagoa da euskaraz egiten dena. Dena dela, «intelektual» hitza zentzu zabalago batean hartuta, gizarte eta kultura mugimendu asko eta aberasgarriak ditugu Euskal Herrian, Europako herri gehienetan, guztietan ez bada, baino gehiago. Hauetako partaideak ere intelektualak dira, dudarik ez. Ezkerreko abertzaletasunari bereziki dagokionez, astindu eder bat behar duelakoan nago, kultura politiko berri baten beharra du.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Amets Aranguren Arrieta
#3
Lander Arbelaitz Mitxelena
#5
Xabier Letona Biteri
Azkenak
2025-01-17
Ainhoa Mariezkurrena Etxabe
Amatasunaren giltzarik gabe
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
2025-01-17
Xabier Letona Biteri
Bayrouren aurkako zentsura mozioak porrot egin ondoren, Fronte Popular Berria zatituta dago
Ostegun honetako arratsaldean eman da bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.
2025-01-17
ARGIA
Hasi da denboraldia, Saizarren eta Alorrenenean txotxa irekita
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
2025-01-17
Xabier Letona Biteri
Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
2025-01-17
Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2025-01-17
ARGIA
Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.
Jesus Carrera “diktadurak sortutako egoera bidegabeen biktimatzat” aitortu du Hondarribiko udalak
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
2025-01-17
Antxeta Irratia
Dagoeneko 1.000 autoinkulpaziotik gora bildu ditu J’accuse kanpainak
Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]
2025-01-17
Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek
Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.
2025-01-16
Xabier Letona Biteri
Ezezkoa eman dio Eskoriatza eta Aramaio arteko parke eolikoari Espainiako Gobernuak
Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.
2025-01-16
Bilbo Hiria Irratia
Bizkaiko Foru Aldundiko langileen eta euskararen alde elkarretaratzea egin dute Bilbon
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.
2025-01-16
Euskal Irratiak
Laborantzari buruzko ikuspegi desberdinak agerian, Departamenduko Laborantza Ganbararako bozetan
Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.
Eguneraketa berriak daude