Mendexa
Uda garaian, orain, bete egiten da Mendexa, batez ere egun eguzkitsuetan. Lea Ibarreko zein inguruko jendea batzen da Karraspion eguzkia hartzera. Marea gora dagoenean, 28.380 metro koadro ditu eta ura jaitsi ahala, 140.380 metro koadrora heltzen da. Naturak berez ematen dituenetatik aparte, badira zerbitzuak bertan: sorosleak, dutxak, iturriak, komunak, aldagelak, paperontziak, oinen garbitokia, panel informatiboak... Hondartzaren inguruan lau taberna egoten dira irekita udako egunetan freskagarriren bat hartu nahi duenarentzat eta noski, baita Frantziako Tourra ikusi nahi duenarentzat ere.
Azken urteetan, bandera urdina egon da Mendexan Europako Ingurumen Hezkuntzarako Federazioak emanda. Aurten, zailagoa izango da horrelako lorpenak izatea Prestigeren hondamendiaren ondorioz. Muskerren antzera, eguzkipean egotea ez ezik, bada Karraspio inguruan egin daitekeen hainbat ekintza: paseoak, urpekaritza, piraguismoa eta hondartzetan egiten diren ohiko osterantzeko jokoak.
Hondartzaren aurrean, Garraitz uhartea dago. Lekeitioko portua ere aurrez aurre ikusten da. Atzeko aldean berriz, mendi paisaia ederra dauka Karraspiok. Haitz asko dago hondartzaren inguruan, eta askotan jendeak itsas labarrak bete egiten ditu, eguzkia hartzeko itsasoaren kontran dauden leku hezeak baitira. Haitzgune bat baino ez dago baina, horretarako egokituta. Hatxazpiko Lapatza Mendexako Baurdo auzoan dago. Eskailerak daude Hatxazpirantz urreratu gura dutenentzat. Gainera, helduleku eta guzti egokitu dituzte orain eskailerok. Bertan, mahaiak, eserlekuak... daude han bazkaldu edo afaldu gura duenarentzat.
itsas errota
Isuntza zubiaren alde banatan daude antzinako itsas lantegiak; Lea ibaiaren bokalean. Egurrezko itsasontziak eskuz egin zein konpontzen ziren lantegiotan. XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran berritu zituzten, baina leku berean daude Erdi Aroan eraiki zirenetik. Egituraz, sinpleak dira: egurrezko zutabeen gainean kokatutako teilatu handiak baino ez dira berez. Hormarik gabeko estalpeak dira.
Uretara begira, ontziak uretara botatzeko harlanpak eta uretatik ateratzeko errailak dituzte. Horiei esker, itsasontzia hara eroan daiteke eta bertan konpondu. Kantauri inguruan gordetzen diren ontzitegi txukunenak dira Leakoak. Egun, ez dira erabiltzen.
Isuntza zubia Lea ibaia gurutzatzeko eraikita dago, Lekeitioko eta Mendexako Likona auzoa lotzeko. Begi bakarrekoa eta puntu erdikoa da egituraz. Oinez zein kotxez pasatu daiteke bertatik gaur egun.
9 x 4 metroko azalera dauka eta 80 cm. lodiko harlangaitzez eraikita dago. XIX. mendeko jauregi neoklasikoa da. Lehenagoko gotorlekuen ezaugarriak ere baditu: bertikaltasunik ez, ertzetan harlanduz indartutako hormak...
Leagi dorretxea ere, izen bereko auzoan dago. Ahaide nagusien arteko borroketan ordezkari nabarmena izan zen Iarzako Adanena izan zen. Etxea eraikin kubikoa da, eta oin angeluzuzenaren gainean, harlanduz egindako huts-guneak, ertzak eta fatxada ditu.
Ate nagusiaren gainean Leagi familiaren armarria dauka: luma eta molorrikaz orlatutako kaskoaren azpian, ume edo aingerutxo bi ditu armarriak. Baita, armak ere: basurdea, zortzi muturreko izarra. XVIII. mendean eraikita dago, eta estiloz barrokoa da. Dorretxetik hurbil dago Leagiko gurutzea. Toskanar bati eutsitako lau angeluko oinarriaren gainean, harrizko zirkulu baten barruan dago gurutze txikia. Leagin dago Santa Luziaren baseliza ere.
Auzoaren izen bereko zubiak Ispaster Mendexarekin lotzen du. Harrizkoa da Leagi zubia, eta puntu erdiko ederra dauka. Begi bakarrekoa da azpitik ibaian gora eta behera dabiltzan txalupek pasatzeko lekua izan dezaten.
Likona auzoak ere gordetzen ditu Mendexako historiaren pasarte batzuk. Mendexako baserririk zaharrena, esate baterako, bertan dago. XVI. mendean eraiki zuten Likona baserria, izen bereko leinuaren orubean. Likonatarren tartekoa ei zen Loiolako Inazioren ama ere. Haitz enborrez egindako zutabeak eta egurrezko egitura ditu baserriak. Familiaren ezkutua ere, fatxadan dauka oraindik. Likonako gurutzea kareharrizko zutabe baten gainean dago. Bertan agertzen den idazki baten arabera, 1896an eraikita dago gurutzea.
Herriko parrokia, berriz, Zelaia auzoan dago. Tontorrean. Ad Vinculako San Pedroren eliza barrokoa da, eta XVI. eta XVIII. mendeetan eraikita dago. Elizpe txikiaren gainean dauka kanpandorrea.
Lehenago ospitale zaharra izandakoa, oso hondatuta dago. Lekeitiotik Aulestirako errepidean ezkerretara dago. Lea ibaiaren beste aldeko ertzean. Harlangaitzez egindako hormak ditu, eta handia da neurriz. Lea ibarreko (Ispaster eta Lekeitio barne), osasun arazoetan zer egin handia izan zuen. Orain baina, herrigunetik urrun dago, eta errepideak oraindik gehiago bakartu du. Leagi zubia da bertarako komunikazio bide bakarra.
Kanpinetik bertatik, Lekeitio oso ondo ikusten da, eta itsasoaren bista itzelak ere bai. Herriko bideari ekin, eta gurutze handia topatuko dugu.
Leagi dorretxeraino helduko gara astiro-astiro, eta handik Amoroto ikusten da. Kilometrora heltzen ez den paseoa da, eta bidean Gaspar, Aldeko, Aurreko, Santiagoneko eta Sebastiñe baserri ikusgarriak daude. Beste baserri batean, Sebastianen, baserriko produktuak eta bertako sagardoa saltzen dituzte.
Bizikleta zaleentzat berriz, Isuntzako Zubitik Ondarroarako bidea dago. Oinez ere egin daiteke, baina bizikletaz egiteko aprobetxatzen du jendeak. Ordu bi inguru egin behar dira pedalei ematen Isuntza zubitik Ondarroara joateko. Errepide oso lasaia da, eta jende asko ibiltzen da bertan paseatzen.
Mendexan XIII. mendeko arrastoak ere badaude. Andra Mariren eskultura erromanikoa kasu. Horrek ematen dizkigu bertako biztanleek jarduera eta egoitza finkoa lortu zituzteneko pistak. Garai batean Lekeitioko Andra Mari basilikaren menpean egon zen Mendexa. Eurentzako apaizik ez zutela-eta, Lukoko jaunarengana jo zuten mendexarrek. Horrek Mendexako eliza parrokia bilakatzeko agindua eman zion Lekeitioko udalbatzarrari 1545ean. Lekeitiarrek Aita Santuarengana jo zuten, baina hark ere Mendexaren alde ebatzi zuen.
Jaimeren taberna (94 624 31 17), Herriko taberna-jatetxea (94 684 09 60), Tontor taberna-jatetxea (94 624 34 20), Zubiko taberna (94 684 30 15).
Lotarako
- Itxas Ertz landetxea: Likona auzoan dago. Tel: 94 624 31 77 eta 656 77 05 99.
- Endai kanpina: Lekeitiotik Ondarroarako errepidean dago. Tel:. 94 684 24 69.
- Leagi Kanpina: Lekeitiotik Mendexarako bidean dago. Tel: 94 684 23 52 / 94 624 324 20.
- Medexakua baserri turismoa: Zelaia auzoan dago. Tel. 94 624 31 08 / 639 02 13 22.
Festa eta ospakizunak
San Pedro eguna ekainaren 29an, San Isidro maiatzaren 25ean, San Inazio uztailaren 31n, Santa Luzia abenduaren 13an.
Satorralaia plataformak Donostiako Metroaren Mirakontxa-Easo zatiko lanek “%164ko gainkostua” izan dutela salatu zuen joan den astean, eta, horren harira, EH Bilduk gainkostu hori argitzeko eskatu du, Eusko Legebiltzarrean erregistratutako galdera sorta baten bidez.
Ikasleen lan politikoa jazartzeko asmoz, Iruñeko Iturraman eta Biurdanan nahiz Bilboko Unamunon izan dira polizia-indarrak, IAk salatu duenez.
Down sindromea eragiten duen 21. kromosomaren kopia gehigarria ezabatzea lortu dute ikertzaile japoniar batzuek laborategiko giza zeluletan. Erabilera klinikotik urrun dagoen arren, sindrome hori tratatzeko aukera berri bat ireki du esperimentu honek. PNAS Nexus aldizkarian eman... [+]
Otsailaren 28an Hendaian eman dio hasiera kanpainari Herri Urratsek. Euskararen transmisioa bermatzen duen Seaska babestea da helburua.
Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.
Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]
Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.
Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]
.jpg)
Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.
Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.
Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]
Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.
Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan.
Martxoaren 2an igandea Iruinkokoak berriz ere Iruñeko karrikak hartu ditu.