Bittor Ghezk Ezberdintasunari beldur

  • Antzoki Zaharrean maiatzaren 30ean. Hamleten mitoa berreskuratzen duen tragikomedia gure gizarteak oraindik gainditzeke dituen aurreiritziei buruz mintzo da.

2021eko uztailaren 16an
Zenbat aldiz entzun ote ditugu halako baieztapenak: "Gizonezkoek emakumeek baino hobe gidatzen dute", "Judutarrak merkatari bikainak dira, negoziogile hutsak" edo "Estatubatuar guztiak ergelak dira, buruarinak". Halako edo antzeko esaldirik inoiz pentsatu edo esan ez duenik ba al da? Gutxi, ziur.

Aurreiritzi hauei buruz mintzatu nahi izan du, hain justu, Donostiako Vaiven ekoizpen etxeak bere azken proposamenean. Taldearen zuzendari Ana Pimenta aspalditik kezkatzen zuen gai honek: "Ni neu askotan ezagutu aurretik juzgatua izan naiz, dela nire izaeragatik, dela nire janzteko moduagatik, edo dena delakoagatik. Aurreiritzi horiek ia ikusi ezinak izan arren min handia egin dezaketela uste dut, gatazka sozialak eragiteraino".
Ana Pimentak berehala proposatu zion Laila Ripolli aurreiritziei buruzko antzezlan bat idatz zezan. Ripollek ibilbide luzea du aktore eta antzerki zuzendari gisa, eta duela urte eskas hasia da idazkuntza lanetan. Hark idatzi eta zuzendutakoak dira "Atra Bilis" eta "La ciudad sitiada" lan arrakastatsuak. Baiezkoa eman zion Pimentaren eskaerari.

Hamlet gaurkotua
Paper zurien aurrean jarri orduko Shakespeareren "Hamlet" etorri zitzaion gogora Ripolli, eta haren pertsonaiek Vaivenek kontatu nahi zuenarekin guztiz bat egiten zutela konturatu zen. "Zer gertatuko litzateke Hamlet ez balitz Danimarkako printzea? Eta edozein herriko auzo arrunt batean biziko balitz XX. mende amaieran?". Gogo biziz hartu zuen erronka eta, hala, klasiko ezagunaren pertsonaia nagusiak egungo egoerara ekartzeari ekin zion. Danimarkako printzearen alde ilunenaz baliatu zen horretarako, eta hortaz, aitaren heriotza jasan ezin duela eta, inguruko guztiak zanpatzen dituen pertsonaia bihurtu zuen obraren protagonista.
Oro har bertsio librea izanik ere, Vaivenen azken proposamenean badira dramaturgo ingelesaren lanetik zehatz-mehatz berreskuratutako pasarteak ere. Taldeak identifikazioarekin jokatu nahi izan du, ez zuen gizaki arrotzez hitz egin nahi, gehiengoari buruz mintzatzeko gogoa zuten: "Arrazista, homofobo edo sexista direla aitortuko ez luketen gehiengo horretaz".
Hilabete batzuetako lanaren ostean sortu zuten "Bittor Ghezk. Gizona, heterosexuala, europarra, zuria eta katolikoa", eta maiatzaren azken asteburuan estreinatu zuten Donostiako Antzoki Zaharrean euskaraz zein gazteleraz, Laila Ripoll eta Aitana Galanen zuzendaritzapean. Ritxi Lizartza arduratu da euskarazko itzulpena egiteaz.
"Drama eta komediaren mugan dagoen ikuskizun bat egitea zen gure asmoa, gizartearekin kritikoa den konpromisozko lan bat, alegia", gaineratu du Ana Pimentak. Genero nahasketa horrek emaitza politak ematen ditu batzuetan, baina zenbait eszenari indarra kentzen diote bestetan. Era berean, zenbait aktorek euskararekin zailtasunak izateak tonu dramatikoari ere ez dio mesede handirik egiten.
"El Club de La Comedia" saioko aurkezlea dirudien pertsonaia baten hitz jarioak betetzen du antzokia ikuskizunaren lehen minutuetan. Felix Arkarazo eta Ernesto Barrutia aktoreek txandaka gorpuztuko duten pertsonaiak, bakarrizketa luze baten ondoren, kontakizun honetako familia aurkeztuko digu: Marik (Ana Pimenta) eta haren seme Bittor Ghezk-ek (Jon Calvo) osatutakoa. Mari Espainiako herri txiki batetik Euskal Herrira etorritako emakume alaia da, herriminak jota eguna bere lurraldeko kantuak abesten igarotzen duena.
Bittor, aldiz, oso bestelakoa da: "Bakarrik jaiotzen gara, bakarrik hiltzen gara eta bakarrik egiten dugu lo. Bakarrik bizi gara eta ezin da ezer egin". Horixe errepikatzen du pasarte bat baino gehiagotan protagonistak. Bittor ilusioa galdutako gaztea da, bere burua ezagutzeko beldurrez inguruko guztiak mesprezatzen dituen horietakoa. Ezberdina sentitu aurretik nahiago luke hil.
Eta bada etxe honetan bertako ika-mika guztien lekuko isila bilakatuko den beste pertsonaia bat ere: zendutako aitaren espektroa. Haren bitartez familia honetako bizilagunen portaerak hobe ulertuko ditugu. Gainerakoan, Nerea (Dorleta Urretabizkaia) eta Benibeni indiarra (Asier Hernandez/Aitor Beltran) dira bakardade, frustrazio eta pasioak protagonistekin partekatzeko prest dauden bizilagunak. Iñaki Salvadorrek sortutako musika da ikuslea gorabehera horietan gidatuko duen ezkutuko beste protagonista.
Antzezlanak aurrera egin ahala pertsonaiak garatuz doaz, erritmo ezberdinean. Marik, esaterako, maitasuna topatuko du bere ezkaratzeko eskaileretan. Hasieran bere semea baino arrazistagoa izanik ere, aurreiritzi guztiak gainditu eta bera baino hogei urte gazteagoa den Bangladesheko bizilagunarekin maiteminduko da.
Protagonista da kontakizunaren hasieratik amaierara ia inongo garapenik ez duen pertsonaia bakarra. Horregatik ikuslea sentsazio gazi-gozoz zipriztinduta heltzen da ikuskizunaren amaierara. Bittor Ghezkek ez du Hamletek bezala herioarekin topo egingo, baina bai, akaso mingarriagoa izan daitekeen zerbaitekin: hautatu gabeko bakardadearekin.

Ana Pimienta, Vaivenen sortzailea
Ana Pimienta, Vaivenen sortzailea
1997an Ur antzerki taldea utzi eta Iñaki Salvadorrekin batera Vaiven sortzea erabaki zuenetik lan eta lan dabil gelditu gabe. "Lotsa gabe" eta "Murphy gainetik kendu ezinda" dira ekoizpen etxe donostiarraren aurreko lanak.
Hasieratik garbi al zenuten Vaivenek ekoizpen etxe egitura izan behar zuela?
Vaiven sortu genuenean konpainia guztiak krisian zeuden: Geroa, Tanttaka... Mundu guztiak konpainietatik ihesi egiten zuen, mantentzeko zailak zirelako. Hortaz, erabaki genuen ekoizpen koltxoi sendo bat sortzea, eta ahal zen neurrian ekipo bertsuarekin lan egitea. Baina ez pentsa, gaur egun ere oso zaila da halako egitura bat mantentzea. Baina tira, ezin naiz kexatu, nik nahi ditudan istorioak kontatzen ditut, nahi dudan moduan eta nahi dudan jendearekin!
Antzerkiaren krisi famatua betidanik ezagutu duzu beraz...
Bai. Baina gaur egun ikuslearen aldetik nabari dut krisia. "Bittor Ghezk"en euskarazko emanaldira 30 pertsona besterik ez ziren joan, eta gazteleraz ere ez pentsa egoera askoz hobea denik. Ez da gure taldearekin soilik gertatzen gainera, krisia orokorra da. Antzerkia artisau lana da kasik, eta gaur egun dugun telebista kakatiarekin lehiatzea oso zaila zaio. Baina niri benetan min ematen didana zera da: publikoa lelotzen ari dela. Jendea antzerkira "Hotel Glamour", edo "El Club de la Comedia"ko bakarrizketak ikusteko gogoz joatea da, gauza errazak ikustera.
Estreinaldiaren egunean ETAren azken atentatua arbuiatu zenuten...
Ezkertiarra izaki, guztia hitz eginaz konpon daitekeela uste dut, nire ideologiarekin oso koherentea naiz. Antzerkiak ezinbestean hitz egin behar du inguruan gertatzen denaz. Egun hartan alegatu hura egiteko beharra sentitu nuen antzezlana gai horri buruz mintzo delako: ondokoari ateak ixteak indarkeria besterik ez dakarrela dio. Min handia ematen dit herri hau horrela ikusteak.

Bira urritik aurrera
Urritik aurrera izango da "Bittor Ghezk" Euskal Herrian barrena. Sarea zirkuituan mugitzeko hautatu dute eta, dagoeneko, 20tik gora emanaldi hitzartuta dituzte. "Ikusi gabe aukeratu zuten Sarean sartzeko eta eskertzekoa da", dio Pimentak. Vaiveneko zuzendariak badaki lanak erreakzio ezberdinak eragin zituela estreinaldian eta, ikuslearen aldetik nolako harrera izango duen ezin aurreikusi: "Baina behintzat eztabaidatzeko beta ematen du. Bertolt Brecht-ek esaten zuen: antzerkiak ez du batzen, banatzen baizik".


Azkenak
Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak

Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.


Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik

Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute

Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]


2024-08-20 | Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen

Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.


2024-08-20 | Mikel Aramendi
‘Txina komunismoaren aurretik’ ikuskizuneko sektaren atzean dagoen kuxidadea

Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Langile bat hil da Iurretan, baso-lanetan ari zela

LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.


Epaileak ez du “hilketa saiakeratzat” ikusi emazteari labanaz eraso dion ertzainaren kasua

Mehatxu larriak egitea egotzi diote, eta behin-behinean aske utzi dute urruntze agindua ezarrita. Ertzaina emakume bezala erregistratu zen Trans Legearen bitartez, baina inori ez zion aldaketaren berri eman.


Taser pistola Foruzaingoaren armen araudian sartu nahi du Nafarroako Gobernuak

Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.


2024-08-19 | ARGIA
Palestinaren alde mobilizatu dira Bilboko eta Donostiako Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.


2024-08-19 | Behe Banda
Barra Warroak |
Soro bat, zoro bat

Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]


2024-08-19 | ARGIA
Ikus-entzutea merezi duten sei lan

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei ikus-entzunezko proposamen.


Eguneraketa berriak daude