Euskal Herrian diren kontuen gaineko kronika politikoa behar du honek izan. Ez da lan makala politika, egun, bazterretik aztertzen duen behatzaile konprometitu batentzat. Are gehiago gure Herria den modukoa izanda, oso dinamiko eta gorabeheratsua. Doala aurretik batzuek klasiko dioten ezker abertzalean nagoela, baina ez naizela batere klasiko, abizenak kontrakoa agertu arren. Hortik doa kronika, ezker abertzalearen inguruko guztiak nabarmen baldintzatzen duelako hemengo eszenatoki politikoa.

Abiapuntua Lizarra-Garazi prozesu amaieran dut. Zorionetik atsekaberako jauzia zer arin egin daitekeen adibide mingotsa. Seguruenik prozesu hasierako poza gehiegizkoa zen, sustrai sendorik gabea, baina dudarik ez da amaierako etsipena neurrizkoa zela. Sinatzaile batek baino gehiagok zapuztu zuen bidea. Batzuek ez zuten adorea agertu jauziak egiteko, sekula ez dute jauzirik eman nahi izan, eroso daudelako egungo mugartean. Besteek adorea sobera bai, baina euren kabuz bideratua, distantziatik, jaun eta jabe. Eta kaltetuen ezkerreko abertzaleok atera ginen, alde handiz, geroko gorabeheren iturri. Mingarriena ezker sozio-politikoak bere indar sozial zabala etengabe jardueran mantentzeko agertu zuen gaitasun eza, abangoardiaren idi-parea oinarri sozialaren gurdiaren aurrean urrun jarrita. Jakina, holako enborrak halako ezpala. Noraezean ibili gara gero, poza eta etsipena uztartuz, baina bide politiko sendo, zabal, sakon eta sozialean oinarritu gabe. Eta nago ni, ezker abertzaleak behar duela izan, buruz eta bihotzez, aldaketa sozio-politikorako funtsezko enborra. Ezinbestean.

Lizarra amaieran hasitako ziklo, fase, edo nahi denak bere horretan dirau, funtsean, batzuek aldizka ziklo berriak igarri arren. Nik bidegurutzean baino biribilgunean ikusten ditut bueltaka eragile politikoak. Holakoetan beste biderik ez da, benetan aurrera egin nahi bada, tangentetik irtetea baino, eta segi dezatela bueltaka ezer arriskatzerik nahi ez dutenek. Hori bai, hortik irteteko bide serioa behar da, politikoa, jendeak ukitzekoa, norabide argikoa, zuri-beltzean baino zuri-gris-beltzean, gaur arteko inertzia guztiak behingoz bazter utzita. Horixe abiapuntuan behar dugun kolpea ziklo berrian hasteko. Bide lurtarra, oinarria lurrean eta lurtarrengan. 2000ko martxorako iragarri zituen ezker abertzaleak hauteskundeak zazpi herrialdeetan. Eta?. Abiapuntua, helbideak eta helburuak denboran nahastu izanaren seinale. Ezin da prozesu batean aurrera egin oinarri soziala erabat inplikatu gabe, eta honek politika egiteko modua bera jartzen du auzian. Gasteizeko legebiltzarretik alde egin genuen, diseinu lagunduari jarraituz, batere pedagogiarik gabe, gauzak berez ulertuko zirelakoan. Eta amildegiko hegalean geratu ginen 2001eko maiatz hartan, ezinbestean.

Azken hilabeteotan gertaerak segidan etorri dira. Batasuna, «Egunkaria», AuB, herri-plataformak, Udalbiltza, presoak. Hala ere, 160.000 bat lagun, boto bana emana, egoera larriaren aurrean zutitu berri dira. Ez da altxor makala! Jauzi handia egin du ezker abertzaleak 2001etik 2003ra, positiboan. Oraingo desobedientzia bideak onura gehiago ekarri dizkio, momentuz, lehengo "jotake" bideak baino. Eta orain udaletan lortua exijitu behar da, demokraziaz. Bitartean, jelkide eta enparauek beltzez dute egin-orria, kanpoko eraso bortitzen aurrean esanek baino balio gehiago dutelako eginek, Ibarretxe planaren marketingetik haratago; eta ikusiek ere, irailaren 14koa gogoan. Bestalde, euskal obedientziako sindikatuen zorioneko zubi-uztartze berriak ere badu zeresanik giro, ez ziklo, momentuz, aldaketa honetan. Hortaz, euskal buruzagi andere batek esanak, hots, sindikatuek ez dutela politikan sartu behar, agerian uzten du batzuen politika ulertzeko pentsamolde eskasa, gaurko egoeraren beste osagaia.

Enborra gizentzeko zur ederra gutxienezko 160.000 horiena. Orain zer? Udal askotan eta Batzarretatik kanpo, datozen hauteskundeak espainiarrak -aurrenekoan izandako abstentzio-porrota buruan daukat- eta hurrengoak autonomikoak izango dira. Desobedientzia beharrezkoa da, ez nahikoa baina. Guztiz bat nator Josu Amezagak «Gara»n idatziaz: "ezinbestekoa da gaurko aldaketa-gogoari benetako aterabidea emango dion tresna politikoa". Tresna, biribilgunea behingoz tangentetik uzteko. Guztiz bat Antton Izagirrek ARGIAn esan berriaz: "Gure aldeko botoa kontsekuentea da baina ez baldintzarik gabekoa. Gure boto horiek ezker abertzalea lidergo garbi batekin ikusi nahi dute, proposamen eta sinesgarritasunarekin". Ezker abertzale sozio-politikoak egoera nahasitik atera eta dagokion lekua eskuratu behar du, burujabetza prozesuan erreferente sinesgarri. Hortaz, sobera dago berriki erakunde armatuak hari leporatua: "berak borrokaren bitartez lortu duen joko zelai politiko berrian kokatzeko arazoak ditu". Ez da politologoa izan behar ikusteko erakunde horren eginak zenbaten lagundu duen kokatze arazootan.

Ezker abertzaleak ikasi behar ditu, derrigor, bideratzen gaurko markoaren mugak inoiz baino ageriago uzten ari diren ezinak. Eta hortik erabateko konfrontazio politikorako ahalak sortu. Jarrera aktiboak, ez aktibistak. Horretarako lepo berriak behar dira buru berriak baino. Atrebentzia tangentetik abiatzeko, molde zaharren gainetik. Geratu daitezela besteak bueltaka, ez ditzagun ezinbesteko bidaide hartu. Udalbiltzak edo zer erakunde berriak hartu lezake bere gain gidaritza hori. Hala bedi! Krisi garaiak beti izan dira aukera berrien sorburu. Aukera berriak tresna berriekin. Baina ezer ez da berez izaten.