PARADISUETAKO HOTZIKARAK


2007ko otsailaren 21ean
Amazoniako oihan tropikaletan barnera gaitezke uda honetan edo sabana afrikarrean paseatu, baina bidaia zoragarria buruhauste bilakatu daiteke osasuna babesteko hainbat aholku ez badugu kontuan hartzen. Eskualde tropikaletatik gaixotasun bereziekin itzultzen diren bidaiariak geroz eta gehiago dira. Horregatik ezinbestekoa da informazioa lortzea joan behar dugun zonaldeari buruz. Gaixotasun tropikalek zein hedapen maila duten eta zein txerto izango zaizkigun gomendagarriak ezagutzea komeni da. Ondoren medikuak lagunduko digu botikina prestatzen, arriskuak aurreikustea baino erremedio hoberik ez baitago arazoak saihesteko. Goza dezagun bidaiaz, baina osasunari arreta pixka bat jarriz.

Hona hemen, Munduko Osasun Erakundeak emandako gomendio garrantzitsuak gure ametsetako bidaiak itzulera zoriontsua izan dezan:


Denboraz egin prestakuntzak

Bidaiaren prestakuntza denboraz egin, zenbait txerto edo botika hartu behar baita. Txertaketei dagokienez, zonalde askotan gomendatzeaz gain, Txertoen Ziurtagiri Internazionala eskatzen dute. Sukar horiaren kontrako txertoa leku batzutan beharrezkoa da. Kontuan hartu zein garaitan goazen eta zein motatako bidaia den, alegia, oihanean sartuko garen... horrelako egoerek arriskua areagotzen baitute.


Eltxoen ziztadak eragotzi

Malaria eta sukar horia gaixotasunak adibidez, eltxoen ziztaden bidez transmititzen dira.
Janzkera egokia eraman. Praka eta mahuka luzeak erabili eta kolore argiko arropa izan dadila, eltxoak erakartzen baitituzte kolore ilunek, batez ere ilunabar eta goizaldean.
Noski, eltxo-sareak eta bestelako uxatzaileak gomendagarriak dira lotarako.


Janari gordinarekin kontu izan

Barazki gordinak eta zuritu gabeko frutarik ez jatea gomendatzen da eta kontu handia izan bereziki entsaladekin. Haragi eta arrainak gordin edo gutxi eginak baztertu. Izozki eta gozokiekin ere kontu handia izan behar da.


Ura botilakoa

Eskualde tropikaletako klima dela-eta, likido ugari hartzea komenigarria da, baina osasungarria dela bermatzen diguna, noski, botilakoa izan dadila. Ura gaixotasunak transmititzeko bide erraza da. Besterik ezean iodo tantak erabil daitezke, hiruzpalau tanta ur litroko. Kontu berezia izan izotzdun edariekin, izotzak kutsatutako ura izan baitezake. Edariak izotzarekin baino freskoak edatea komeni da.


Erne bainuekin

Zenbait ibai eta lakutan bainua hartzea arriskutsua da. Lokatzetan ibiltzea ere arriskutsua da eta horrela egitekotan zapata egokiak erabili, parasito dezente jasotzeko arriskua baitago.


Maiz garbitu

Norberaren garbitasuna garrantzitsua da, izerdiketak, hezetasunak infekzio arriskuak gehitzen baititu. Arreta berezia ezarri ondo lehortzeari.


Animaliengandik urrundu

Edozein animaliarekiko kontaktua saihestea da garrantzitsua, baita etxabereekikoa ere. Suge eta honelako animalien hozkak eragozteko oinetako egokiak erabili.


Arropak astindu

Lotarakoan maindireak eta jazterakoan arropa eta zapatak astindu, intsektu edo bestelako animaliatxoren bat egon daiteke ezkutatuta.


Botikina prestatu

Prestaketa guztia hobeto egiteko medikuarengana joatea gomendagarria da. Txertoei buruzko argibideak emateaz gain, botikina prestatzen ere lagunduko digu, batez ere hain eskuragarri ez ditugun zonaldeak bisitatzen baditugu. Oporraldi bikaina igarotzeko aukeratu dugun eskualde ederraren arabera, analgesiko, antibiotiko, antihistaminiko, eltxoak uxatzeko botika, iodo edo bestelakoren bat eramango dugu botikinean ondo gordeta.

Gaixotasun ohikoenak

Malaria edo paludismoa

Infekzio gaixotasunik hedatuena da eta beraz bidaiariak arreta berezia jarri beharko dio gaixotasun honi. Oso antzinatik egon da gizakiaren alboan. Egipziarrek ondo adierazi zizkiguten euren papiroetan gaixotasunaren nondik-norakoak. Hala ere, badirudi, egipziarren datuak ez direla zaharrenak.

Malaria edo paludismo gaixotasuna plasmodium generoko parasito batek sorrarazten du eta beronen transmisioa Anopheles izeneko eltxoaren ziztadak bideratzen du. Osasunaren Mundu Erakundeak ematen dituen datuak beldurgarriak dira eta okerrerantz egin omen du eskualde askotan. Dirudienez, plasmodium parasitoek botikekiko duten erresistentzia dela-eta, tratamentua zailagoa gertatzen da. Mila milioi eta erdi pertsona bizi dira gaixotasuna endemikoa den munduko hainbat eskualdetan. Gainera, urtero 1,2 milioi pertsona hiltzen da malaria gaixotasunarengatik.

Sintomak ondorengoak izaten dira: ondoeza, buruko mina, neke izugarria, sabeleko mina, giharretako mina, sukar altua eta nola ez hotzikarak.


Sukar horia

Gizakiak eta tximinoak dira gaixotasuna gehien pairatzen dutenak. Birus batek sortzen du infekzioa. Gaixotasun honen transmisioa eltxo bidezkoa da baita ere. Beraz, beste behin ere, eltxoen ziztada eragoztearen garrantziaz ohartzen gara. Afrikan eta Hego Amerikan ageri da gaixotasuna. Behin gaixotasuna gaindituz gero betirako inmunitatea lortzen omen da. Epidemia garrantzitsuak ezagutu dira sukar horia dela-eta. Txertaketen eta bestelako neurrien bidez epidemien nolabaiteko kontrola lortu da, baina ez erabat desagerraraztea. Sintomatologia ezaguna da: sukar altua, azal horiztatua eta odol jarioak.

Gainera ez dago tratamentu zehatzik gaixotasunarentzat, sintomak kontrolatzen saiatzen dira soilik.


Kolera

Vibrio colerae izeneko bakterioak sorrarazten du infekzioa. Sintomak beherako bortitza eta goitika egitea dira. Horregatik hasieran zaila izaten da gaixotasuna zehaztea, honelako sintomak dituzten gaixotasun gehiago ere badaudelako. Amerika, Afrika eta Asiako herrialde askotan gaixotasun endemikoa da. Transmisio bidea orokorrean ura izaten da, baina baita janari kutsatua ere. Gizakiz-gizakirako transmisioa gertatzea zaila da. Gaixotasuna hedatzeko modua gehienetan iturri bidezkoa izaten da giza gorotzez kutsatua izan dena. Uda aldea da gaitza transmititzeko garai egokia, uraren tenperaturak 20° C lortzen dituenean. Kasu gehienak ez dira larriak izaten, heriotza muturreko deshidratazioak bakarrik sor dezake. Badaude txertoak koleraren gaixotasuna eragozteko.


Bidaiarien beherakoa deituriko gaixotasuna

Eskualde tropikaletako bidaiarien %20-50ak, lehenengo egunetan edo itzuleran «Bidaiariaren beherakoa» deiturikoa izaten omen du. Kasu honetan ere infekzio sortzaileak bakterioak dira, bereziki Escherichia coli deitzen den heste-bakterioa. Bidaiatuko dugun zonaldean edari eta janariarekin kontu handia izan behar da. Bestelako gaixotasunen bat baldin badaukagu beherakoak pairatzeko probabilitatea handiagoa da.


Azkenak
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du

Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.


Izan, badira salbuespen legeak, bai horixe!

Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.

Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]


Zedarriak, armagintza, zoru etikoa eta langileok

Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]


Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute

Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]


Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik

Karen Daniela Ágredok dioenez, atxilotu zutenean berak ez zuen ertzainik zauritu, haiek lurrera bota zuten eta konortea galdu zuen. Ondoren, Ertzaintzaren komisariaren zoruan iratzartu zen eta handik ospitalera eraman zuten.


Hiuzz + Bloñ + Adur
Lete ravero bat Iruñean

Hiuzz + Bloñ + Adur
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Iruñeko Aitzina tabernan (Egun Motelak kolektiboa).

--------------------------------------------

Larunbat goiza Iruñean. Neguko eguzkitan lanera doazen gizon –eta ez gizon– bakarti batzuk... [+]


Lorpen baten berri: Nafarroako Museoan Irulegiko Eskua euskaraz bisitatu daiteke

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jaso ditu kexak: bisita gidatuak gaztelania hutsean, eta sarrerako zerbitzuetan ere bai. Bitxia da kontua: baskoien mintzairaren hitzak dituela uste den brontzezko objektua ikustera joan... eta azalpenak gaztelaniaz. Kexek eragina izan dute, eta... [+]


Bideojokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera

Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.


2025-02-21 | Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik

Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.


Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero

Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.


“Oldarraldi faxistari” galga jartzeko deia Errenterian

Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]


Eguneraketa berriak daude