EMAKUMEEK EGITEN DUTE ERDARAZ GEHIEN ZALDIBIAN


2021eko uztailaren 28an
Herri euskalduna da Zaldibia, eta euskara da kalean nagusi den hizkuntza. Umeek, gazteek eta adinekoek euskaraz jarduten dute etxean eta etxetik kanpo, baina Zaldibiak ere baditu euskaldunak ez diren esparruak. "Gaztelaniarako joera nabarmenagoa da emakumeen artean, eta 35 eta 60 urte bitartekoak dira erdaraz gehien hitz egiten dutenak", diote ikerlariek. Jende horrek, beren seme-alabekin euskaraz hitz egiten omen du beti, eta familiakoekin ere bai (adin berdintsuko ahizpak izan daitezke salbuespen). Baina Karmele Etxabek eta Larraitz Garmendiak esandakoaren arabera, adin berdintsuko beste emakumeekin (lagunak, senideak…) gaztelaniaz hitz egiteko ohitura indartsua omen da Zaldibiako emakume askoren artean.

Ez dira hor amaitzen euskararen arazoak herrian, ordea. Dirudienez, ba omen da Zaldibian ere euskaraz ez dakien jenderik, etorkinen seme-alabak direlako edo. Eta nahiz zaldibiarrek ere, oro har, uste omen duten beraien herriko egoera soziolinguistikoa ezinhobea dela, bizitza guztia euskaraz egin dezaketela, eta beraien euskararen kalitatea oso ona dela, "hori ez da horrela -ohartarazten dute ikerketa honen egileek-. Gure herrian, Euskal Herriko herri askorekin alderatuz gero, euskararen egoera ona bada ere, arazo soziolinguistikoak egon, badaude: euskaraz ez dakiten herritarrak, euskaraz hitz egiten jakin eta gaztelaniaz hitz egiten dutenak, gazteen hizkuntzaren kalitatearen gaineko zalantzak eta abar".


Lan dialektologikoa

Nolanahi ere, "Zaldibiako euskara. Bertako bizimodua, ohiturak eta pasadizoak" lanaren helburu nagusia ez da horri guztiari konponbidea bilatzea izan -mementoz hori egiteke dagoen beste lan bat litzateke-, Zaldibiako lan dialektologiko metodiko bat egitea baizik. Etorkizuneko euskararekiko ardurak eta hizkuntzaren transmisioarekiko daukaten kezkak bultzatu zituen Karmele Etxabe eta Larraitz Garmendia ikerketa horretan abiatzera. Eta hiztun helduetatik gazteetara dagoen aldakortasuna aztertu nahi zutenez, lehenengo lana etxez etxe joan eta adinean ondo sartuta zeuden 30-40 laguni elkarrizketak egitea izan zen. Ez zieten esaten inongo azterketa egiteko asmorik zeukatenik, lehengo kontu zaharrak biltzeko asmotan zebiltzala eta nolakoa zen beren garai bateko bizimodua kontatzeko baino. Horrela osatu zuten bere lanaren alde etnografikoa.

Baina "Zaldibiako euskara. Bertako bizimodua, ohiturak eta pasadizoak" liburuak baditu atal gehiago. Orain arteko bibliografian Zaldibiako euskaraz esandakoa biltzen dituena, kasu. Edota herriko zaharrenek beraien hizkeraz eta albokoez dituzten iritziak jasotzen dituena. Eta horrez gain Zaldibiako euskalkiaren azterketa dialektologikoa egin dute Karmele Etxabek eta Larraitz Garmendiak, lexikoan zein azentuan egon diren aldaerak eta esapideetan egon den murrizketa aztertu, eta hitanoari buruzko 48 inkesta egin herrian, ikusteko hitanoa nola erabiltzen den, hiztunek norekin egiten duten hika, eta garai batetik hona hitanoaren erabilera hori zenbateraino aldatu den.


Hitanoa ondoen 50 urtetik gorakoek

"Adin-tarte guztietako hiztunei egin diegu inkesta hori. Eta emaitzetan ikusi dugu 50 urtetik gorako hiztunak direla hitanoaren erabilera egokien egiten dutenak. Gazteagoetan badira hitanoa modu naturalean eta egoki erabiltzen dutenak, baina forma desegokiak erabiltzen dituztenak gehiago dira", adierazi dute ikerlariek.

Jaso dituzten erantzunengatik, animaliei ia gehienetan toka egiten zaie Zaldibian. Baina hori baino harrigarriagoa da beste hau: emakumezko gehienek bere buruarekin ari direnean adizkera maskulinoa erabiltzen omen dutela!

Bestalde, inkestatu dituztenen artean, koadrilako lagun guztien aurrean hitanoa erabiltzen dutela baieztatu omen diete gehienek. 35 urte bitarteko mutilak izan omen dira batez ere hori baieztatu dutenak; lau neskek esan omen diete zuka egiten dutela koadrilan guztiei batera hitz egin behar dietenean. 35 urtetik aurrerakoak, berriz, emakumezko edo gizonezko izan berdin erabiltzen omen dute hitanoa hizketa lagun bati baino gehiagori batera hitz egiterakoan.

"Zaldibiako euskara. Bertako bizimodua, ohiturak eta pasadizoak" liburuak, azkenik, euskalkiaren erabilerari buruzko atal bat du, non aholku batzuk ematen diren adieraziz euskalkia zein eratan erabili behar den, bai ahoz, bai idatziz. "Idatzizkoan euskalkia erabiltzeko gure iritziz zein irizpide erabil daitezkeen diogu eta baita batuan idazterakoan ere zein irizpide erabil litezkeen. Ez delako berdina Bilboko batua eta Zaldibiakoa", diote Karmele Etxabek eta Larraitz Garmendia filologoek.

Liburuaren edukiak
Hizkeraren azterketa dialektologikoak jasotzen ditu gehienbat liburu honek, baina baita azken laurogei urteotan Zaldibian bizi izan diren gorabehera askotxo ere. Horrez gain, elkarrizketatutako hiztun bakoitzaren argazkia (Iñaki Gurrutxagak aterea), non jaio eta bizitakoa den, aita eta ama nongoak zituen, zein eskoletara joandakoa den eta noiz arte, zernolako ogibidea izan duen eta beste datuak ere eskaintzen dira Antton Olariagak egindako marrazki biziez horniturik dagoen liburu honetan. Gainera, liburuaren kontrazalera erantsita, CD bat dator, non Larraitz Garmendiak eta Karmele Etxabek egindako elkarrizketen zenbait pasarte jasoak dauden.


Azkenak
2025-04-15 | Bertsozale.eus
Kattin Madariaga Apaolazak irabazi du 2025eko Nafarroako Eskolarteko Txapelketa

Irurtzunen jokatu da Nafarroako Eskolarteko Txapelketaren 39. edizioa. Sei bertsolari gaztek hartu dute parte txapelketan, eta horietatik, Arantzako Kattin Madariagak jantzi du txapela. Txapeldunorde, berriz, Kattalin Lizarraga izan da. Biak izanen dira Nafarroako ordezkari... [+]


Zentsura mozioa onartuta, UPNk Noain-Elortzibarreko alkatetza galdu du

AINE Noain-Elortzibarreko talde independentea, Harana Gara eta Aldatu Elortzibar egongo dira udalaren agintean, eta azken horretako Luis Mayak hartuko du aginte makila. Martxoaren 31n iragarri zuten mozioa aurkeztuko zutela, UPNren kudeaketaren "noraeza" eta... [+]


2025-04-15 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Milioika abokaturekin edo igerilarirekin, AEBak berrindustrializatu?

Iradokitzailea delakoan edo, muga-zergen gatazkaren harira norbaitek berriro zirkulazioan jarri duen Maoren 1953ko bideoaren garai hartakoa da milioi bat igerilariren txantxa. Alegia, orain harekin bat egiten omen duen Xi Jinping jaio zen urtekoa.


Baionako Xingar Ferian salatutako bortxaketa gaitzesteko elkarretaratzea egin dute

Ostegun gauean emakume bat bortxatzea egotzita atxilotu zuten gizon bat larunbatean. Gizona kasua argitu arte zaintzapean dago. Mobilizazioa egin du Itaiak astelehenean 18:30ean, Baionako Herriko Etxean, eta horren erantzukizuna azpimarratu du.


Naziek deportaturikoen oroimena, diru-zorro batean

1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.


Elena Barrena, irakasle eta historialarien erreferentea

Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]


Gernikako gaztetxe zaharra hartu dute berriro, itxi eta hamar urtera

Gernikako "gazte langileen interes eta beharrei" erantzungo dien proiektu bat martxan jarriko duela adierazi du Egurre Gazte Asanbladak. Eraikina duela hamar urte itxi zuten, eta salatu dute Gernikako Udalak hiru legegintzaldi daramatzala esanez liburutegi bat jarriko... [+]


Mario Vargas Llosa idazlea eta Literaturaren Nobel sariduna zendu da

89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]


2025-04-14 | ARGIA
Gabriel Arestiren “izaera komunista” azpimarratu dute, bere heriotzaren 50. urteurrena kari

Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.


Daniel Noboa eskuindarra gailendu da Ekuadorko hauteskundeetan, eta oposizioak iruzurra salatu du

Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.


Analisia
Balantzaka gerrarantz

Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]


‘Oztopoen gainetik askatasunera’: Ernaik manifestaziora deitu du apirilaren 17an

Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]


Eguneraketa berriak daude