TONI MOLLA: "ETORKIZUNEKO ERRONKA HIZKUNTZEN ERABILERA ‘MODERNIZATZEA’ DA"

  • «Manual de sociolingüí­stica» gida liburua osatu berri du Toni Mollá valentziarrak, "Curs de sociolingüí­stica" liburukietan oinarrituta. Bere azken argitalpena aitzakia hartuta, hizkuntz normalizazio prozesuez eta errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko aintzat hartu behar diren faktore berriez jardun dugu.

2021eko uztailaren 27an

Soziolinguistikako esku liburu honetan, «Curs de sociolingüística» izeneko hiru liburukietan agertzen ziren gaietariko batzuk aztertzen dira. Zein irizpidetan oinarritu duzu hautua?
Logikoa denez, eguneratze bat da, bi parametro abiapuntutzat hartuta. Batetik, gizarteen bilakaera dugu, egunetik egunera azkarragoa dena. Gure egungo gizarteak ez dira orain urte batzuetakoak bezalakoak. Analisi sozialaren ezaugarri nagusietako bat da gizarteen aldaketa. Orain arte ezezagunak ziren faktoreak abailan agertzearen kausaz, gure diagnostikoak berrikusi beharrekoak izaten dira beti. Bestalde, gure diziplina egunean jartzea da helburua. Azken urteotan, gure jardungairako determinagarriak diren zenbait ekarpen argitaratu dira. Adibide moduan, Manuel Castellsek informazioaren aroari buruz egin dituen lanak. Edota Ulrick Beckenak. Estatuan, bereziki aipagarriak dira Enrique Bustamanteren lanak. Eta, Euskal Herrian, Ramón Zalloren lan batzuk interesatzen zaizkit.

Hitzaurrean aipatzen duzunez, errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko kontuan hartu beharreko zenbait faktore berri agertu dira. Zein dira?
Munta handiko aldaketa ekonomiko, sozial, politiko, teknologiko eta kulturalak izan dira. Bi faktoretan laburbil ditzakegu: mundializazioa deritzon fenomenoaren azkartzea eta informazioaren eta komunikazioaren teknologien oldartzea. Txipak, kableak eta sateliteak elementu determinagarriak dira komunikazioaren estruktura berrian eta, beraz, estruktura soziolinguistikoan, haren azpimultzo bat baizik ez baita. Komunikazio fluxuen nazioartekotzeak, nik uste, lekuz kanpo uzten ditu politika linguistiko eta kultural esklusiboki autoktonistak. Zenbait politika linguistiko aldarrikatu aurretik, diagnostikoa berriro planteatzeko ahalegina egin behar dugu. Ez dut uste, konparazio batera, lapitzak eta liburuak, soil-soilik, arrakasta izateko aukera handirik duketenik zuntz optikoaren eta digitalizazioaren aurrean. Bestalde, sektore publikoa pribatizatzeko politika neoliberalek ere ez diete laguntzen komunitate linguistiko menpekoei.

Eta zein faktore klabek segitzen dute indarrean?
Gure gizarteak ez dira homogeneoak, kontrara baizik. Haien konplexutasuna estrukturala da. Bizirik diraute gizarte tradizionaleko hainbat elementuk; oso nabarmen Euskal Herrian zein Valentzian, esate baterako. Krisian dago estruktura moderno, urbano eta industrialaren parte handi bat, modu dibertsoan gainera. Eta, jakina, informaziozko gizartearen garapena ere dibertsoa da. Balio "tradizionalak" mantentzeak "balio" anbibalenteak inplikatzen ditu. Baina begi-bistakoa da gure hizkuntzek bizirik irauteak zerikusi handia duela tradizionalismoarekin. Etorkizuneko erronka, nik uste, haien erabilera "modernizatzea" da, hain zuzen ere. Konbentzitua nago haiek bizirik irautea gehiago dagoela "abangoardiak" konkistatzearen baitan ezen ez "sustraiak" salbatzearen baitan. Beste era batera esanda, euskararen jatorri neolitikoak, zein azpimarratu baitzuen lehendakariak Valentzian, ez du berekin ekarriko etorkizuneko bideragarritasunik. Balio sinbolikoen defentsa garrantzi gutxiko kontua da gurea bezalako gizarte merkantil eta ireki batean.

Komunitate linguistikoa liburuko ardatz funtsezkoetako bat da. Zer da komunitate linguistikoa, eta zein dira bizirik irautea segurta diezaioketen klabeak?
Komunitate linguistikoa komunitate mota bat da, definizioz: hizkuntza baten bitartez komunikatzen den jende multzo bat. Ez du axola zer garrantzi duen kopuru aldetik, ez eta hango kide guztiek beste hizkuntzaren bat badakiten ala ez. Hizkuntza da kohesio sozialaren lokarria. Beraz, komunitateak bizirik irautea lokarri horren tinkotasunaren baitan dago; bai haren interakzio zuzeneko faktoreei dagokienez, bai zeharkakoei -komunikabideen bitartez: irratia, telebista edo prentsa- eta birtualei dagokienez, hala nola Internetek ahalbidetzen dituenei..

Zer da zuretzat normalizazio linguistikoa?
Hizkuntza batek lokarriko eta kohesio sozialeko funtzioak lehen aipatzen genituen esparru tradizional, moderno eta birtualetara hedatzea ahalbidetzen duen prozesua. Beraz, kontzeptu dinamikoa da, gizarte ereduaren arabera hizkuntzazko erabilera batzuk edo besteak determinatzen dituena. Gaur- gaurkoz, gure gizarteetan, esparru publiko eta ofizialetan elebakartasun soziala ezartzeko prozesu bat izan beharko luke normalizazio linguistikoak, helburu teoriko gisa bederen.

Zein oinarri behar ditu hizkuntza normalizatzeko politika eraginkor batek?
Gizartearen arabera izango da, noski. Baina horrek, jakina, berekin eskatzen du esparru ofizial eta gobernukoetan irmoki jardutea haien instantzia guztietan, gizarte zibila ezinbestean inplikatzea, eta, nola ez, merkatuaren arloan modu determinagarrian jardutea. Mundu ezin merkantilago batean, esparru ekonomikoetan "balio erantsi"ren bat eskuratzen ez duten hizkuntzek etorkizun kaskarra dute. Ez dugu ahaztu behar mintzairen egiteko nagusietako bat halako diskriminazio bat egitea dela. Hori ukatzea zinismo hutsa litzateke, gutxi-asko gupidatsua.



Katalanak Valentzian duen egoera oso bestelakoa da Katalunian duenaren aldean. Zein dira alde nabarmenenak?
Funtsean, kontzientzia linguistikokoak direla uste dut. Eta, batik bat, hizkuntza esparru ofizial eta publikoetan erabiltzearen ideologizaziokoak. Valentziako klase gidariak bazterrera utzi zuen hizkuntza, eta Madrilen ditu interes politikoak eta ekonomikoak. Beraz, ez du hizkuntza behar, ezta propagandarako ere. Kataluniako kasua, alde horretatik, guztiz bestelakoa da. Baina, herritarrek jakiteari eta erabiltzeari dagokionez, diferentziak ez dira horrenbestekoak.

Nola ikusten duzu euskararen egoera?
Atrebentzia barkatzen badidazu, inplantazio zibikoa oso tinkoa du. Hizkuntza "ofizial" gisa duen balioa sinbolikoa da eta, beraz, menpekoa bakarrik da; eta merkatuan duen balioa oso marjinala. Uste dut gure hizkuntzen erronka bitarikoa dela. Batetik, gure barne merkatuetako elementu protekzionista bihurtzea. Bestetik, solidaritateko eta kohesio sozialeko elementu bihurtzea. Oraingo prozesuan jarraitzen badugu, gutxi-asko errebindikatiboa, ziurtatu samarra dago hondarreko folklorizazioa.


ASTEKARIA
2003ko maiatzaren 23a
Azoka
Azkenak
Tuterako Nano Automotive lantegia itxiko dute eta 120 langile kaleratuko dituzte

Zuzendaritzak argudiatu du "ahalegin guztiak" egin arren, bezeroen eskaria "drastikoki" murriztu dela. Nafarroako industriaren defentsan igandean egingo den mobilizazioan parte hartuko du enpresaren komiteak.


Ustezko ezkerra migratzaileen sarekadak egiten (eta harro) Erresuma Batuan: 4.000 atxilotu sei hilabetetan

Agintean dagoen Alderdi Laboristak atxiloketen eta deportazioen irudiak erakutsi ditu, eta urtarril honetan "errekorra" egin duela esan du, harro-harro.


Eraso matxista bat salatu dute Amurrion

Amurrioko Emakume Sareak elkarretaratzera deitu du eraso matxistari erantzuteko, asteartean 19:00etarako. Bilbon, adin txikiko neska bati egindako sexu erasoa salatzeko mobilizazioa egin du Itaiak astelehenean.


Hamasek bertan behera utzi du larunbat honetako preso trukea, Israeli su-etena urratzea leporatuta

Erakunde islamistak Israelek urratu dituen neurrien artean aipatu ditu Gaza bonbardatzen jarraitzea eta aske utzitako preso palestinarren egoera. Trumpek mehatxatu du, preso trukea egin ezean, Gaza "infernu" bihurtuko duela.


Ikerketa abiatu dute Arrasateko taberna bateko komunean kamera bat aurkitu ondoren

Arrasateko Udaltzaingoak abiatu du ikerketa, neska batzuek igande goizaldean erdialdeko taberna bateko komunean kamera txiki bat aurkitu ondoren. 


2025-02-11 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Muga-zergak: gerra ekonomikoan ere, eszenografiak ezin du estrategia ordeztu

Air Force One hegazkinean Super Bowl-erako bidaia aprobetxatu du Donald Trumpek, ezartzear dituen muga-zergen berri emateko. Eszenografiaren aldetik, bikain. Etxerako mezua da “lasai baino lasaiago nago ni; begira nora goazen... Estatubatuarrak ere lasai egon daitezke... [+]


Ikasleek asanbladak eta mobilizazioak antolatu dituzte mezu “faxistak” zabaltzeagatik ikertutako EHUko irakaslearen aurka

Gasteizko campuseko Farmazia Fakultateko ikasleek "faxismoaren aurka antolatzearen beharra" azpimarratu dute, eta EHUri irakaslearen berehalako kaleratzea exijitu diote.


Ertzain batentzat sei urteko kartzela-zigorra eskatu dute atxilotu bati drogaren truke laguntza emateagatik

Gipuzkoako Fiskaltzak sei urteko espetxe-zigorra ezarri nahi dio Donostiako Herritarren Babeseko patruiletako buruari. Ertzainak kokainaren truke prozesu judizialean onurak eskaini zizkion droga trafikatzea egotzita atxilotutako gizon bati.


Debako liburutegiak “espazio mugatua” duela dio udalak, umeei ordu gehienetan bertan egotea debekatzeko

6 urtez azpiko haurrek egunean ordubetez baino ezin dute egon Debako liburutegian. Udal gobernuak argudiatu du "liburutegian erabilgarri dagoen espazioa mugatua" dela, baina ez du argitu espazio mugatu horregatik ezartzen dituzten ordu murrizketak zergatik aplikatzen... [+]


‘Emaiezu hemengoa, emaiezu euskara’ leloa erabiliko du Nafarroako Gobernuak euskara sustatzeko kanpainan

Haurrak dituzten familiei egiten diete deia, bereziki. Seme-alabentzat onena nahi dugulako, etorkizunerako aukerak zabaltzea litzateke euskara ematea. "Eleaniztasunaren aldeko hautua egiteko gonbidapena da, euskara ematea batzea delako", esan du Ana Ollo Euskara... [+]


Txatbot hoberenaren bila

Azken urteetan, adimen artifizialaren (AA) garapenak hizkuntza gutxituen egoeran eragin nabarmena izan du. Teknologia erraldoiek garatutako eredu nagusiak, hala nola ChatGPT, hizkuntza nagusietan trebatzen dira, eta horrek euskararen moduko hizkuntzak bazterrean uzteko arriskua... [+]


2025-02-11 | Sustatu
Metak Libgen pirateatu badu, zuk zergatik ez?

AEBetako auzi judizialen batengatik jakin denez, Metak (Facebook-eko jabeak) Libgen sareko liburutegia masiboki pirateatu du BitTorrent protokoloak erabiliz. 81.7 terabyte gutxienez lortu zituzten horrela, beren adimen artifizialeko sistemak elikatzeko. Saiakera eta zientzia... [+]


Eguneraketa berriak daude