TONI MOLLA: "ETORKIZUNEKO ERRONKA HIZKUNTZEN ERABILERA ‘MODERNIZATZEA’ DA"

  • «Manual de sociolingüí­stica» gida liburua osatu berri du Toni Mollá valentziarrak, "Curs de sociolingüí­stica" liburukietan oinarrituta. Bere azken argitalpena aitzakia hartuta, hizkuntz normalizazio prozesuez eta errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko aintzat hartu behar diren faktore berriez jardun dugu.

2021eko uztailaren 27an

Soziolinguistikako esku liburu honetan, «Curs de sociolingüística» izeneko hiru liburukietan agertzen ziren gaietariko batzuk aztertzen dira. Zein irizpidetan oinarritu duzu hautua?
Logikoa denez, eguneratze bat da, bi parametro abiapuntutzat hartuta. Batetik, gizarteen bilakaera dugu, egunetik egunera azkarragoa dena. Gure egungo gizarteak ez dira orain urte batzuetakoak bezalakoak. Analisi sozialaren ezaugarri nagusietako bat da gizarteen aldaketa. Orain arte ezezagunak ziren faktoreak abailan agertzearen kausaz, gure diagnostikoak berrikusi beharrekoak izaten dira beti. Bestalde, gure diziplina egunean jartzea da helburua. Azken urteotan, gure jardungairako determinagarriak diren zenbait ekarpen argitaratu dira. Adibide moduan, Manuel Castellsek informazioaren aroari buruz egin dituen lanak. Edota Ulrick Beckenak. Estatuan, bereziki aipagarriak dira Enrique Bustamanteren lanak. Eta, Euskal Herrian, Ramón Zalloren lan batzuk interesatzen zaizkit.

Hitzaurrean aipatzen duzunez, errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko kontuan hartu beharreko zenbait faktore berri agertu dira. Zein dira?
Munta handiko aldaketa ekonomiko, sozial, politiko, teknologiko eta kulturalak izan dira. Bi faktoretan laburbil ditzakegu: mundializazioa deritzon fenomenoaren azkartzea eta informazioaren eta komunikazioaren teknologien oldartzea. Txipak, kableak eta sateliteak elementu determinagarriak dira komunikazioaren estruktura berrian eta, beraz, estruktura soziolinguistikoan, haren azpimultzo bat baizik ez baita. Komunikazio fluxuen nazioartekotzeak, nik uste, lekuz kanpo uzten ditu politika linguistiko eta kultural esklusiboki autoktonistak. Zenbait politika linguistiko aldarrikatu aurretik, diagnostikoa berriro planteatzeko ahalegina egin behar dugu. Ez dut uste, konparazio batera, lapitzak eta liburuak, soil-soilik, arrakasta izateko aukera handirik duketenik zuntz optikoaren eta digitalizazioaren aurrean. Bestalde, sektore publikoa pribatizatzeko politika neoliberalek ere ez diete laguntzen komunitate linguistiko menpekoei.

Eta zein faktore klabek segitzen dute indarrean?
Gure gizarteak ez dira homogeneoak, kontrara baizik. Haien konplexutasuna estrukturala da. Bizirik diraute gizarte tradizionaleko hainbat elementuk; oso nabarmen Euskal Herrian zein Valentzian, esate baterako. Krisian dago estruktura moderno, urbano eta industrialaren parte handi bat, modu dibertsoan gainera. Eta, jakina, informaziozko gizartearen garapena ere dibertsoa da. Balio "tradizionalak" mantentzeak "balio" anbibalenteak inplikatzen ditu. Baina begi-bistakoa da gure hizkuntzek bizirik irauteak zerikusi handia duela tradizionalismoarekin. Etorkizuneko erronka, nik uste, haien erabilera "modernizatzea" da, hain zuzen ere. Konbentzitua nago haiek bizirik irautea gehiago dagoela "abangoardiak" konkistatzearen baitan ezen ez "sustraiak" salbatzearen baitan. Beste era batera esanda, euskararen jatorri neolitikoak, zein azpimarratu baitzuen lehendakariak Valentzian, ez du berekin ekarriko etorkizuneko bideragarritasunik. Balio sinbolikoen defentsa garrantzi gutxiko kontua da gurea bezalako gizarte merkantil eta ireki batean.

Komunitate linguistikoa liburuko ardatz funtsezkoetako bat da. Zer da komunitate linguistikoa, eta zein dira bizirik irautea segurta diezaioketen klabeak?
Komunitate linguistikoa komunitate mota bat da, definizioz: hizkuntza baten bitartez komunikatzen den jende multzo bat. Ez du axola zer garrantzi duen kopuru aldetik, ez eta hango kide guztiek beste hizkuntzaren bat badakiten ala ez. Hizkuntza da kohesio sozialaren lokarria. Beraz, komunitateak bizirik irautea lokarri horren tinkotasunaren baitan dago; bai haren interakzio zuzeneko faktoreei dagokienez, bai zeharkakoei -komunikabideen bitartez: irratia, telebista edo prentsa- eta birtualei dagokienez, hala nola Internetek ahalbidetzen dituenei..

Zer da zuretzat normalizazio linguistikoa?
Hizkuntza batek lokarriko eta kohesio sozialeko funtzioak lehen aipatzen genituen esparru tradizional, moderno eta birtualetara hedatzea ahalbidetzen duen prozesua. Beraz, kontzeptu dinamikoa da, gizarte ereduaren arabera hizkuntzazko erabilera batzuk edo besteak determinatzen dituena. Gaur- gaurkoz, gure gizarteetan, esparru publiko eta ofizialetan elebakartasun soziala ezartzeko prozesu bat izan beharko luke normalizazio linguistikoak, helburu teoriko gisa bederen.

Zein oinarri behar ditu hizkuntza normalizatzeko politika eraginkor batek?
Gizartearen arabera izango da, noski. Baina horrek, jakina, berekin eskatzen du esparru ofizial eta gobernukoetan irmoki jardutea haien instantzia guztietan, gizarte zibila ezinbestean inplikatzea, eta, nola ez, merkatuaren arloan modu determinagarrian jardutea. Mundu ezin merkantilago batean, esparru ekonomikoetan "balio erantsi"ren bat eskuratzen ez duten hizkuntzek etorkizun kaskarra dute. Ez dugu ahaztu behar mintzairen egiteko nagusietako bat halako diskriminazio bat egitea dela. Hori ukatzea zinismo hutsa litzateke, gutxi-asko gupidatsua.



Katalanak Valentzian duen egoera oso bestelakoa da Katalunian duenaren aldean. Zein dira alde nabarmenenak?
Funtsean, kontzientzia linguistikokoak direla uste dut. Eta, batik bat, hizkuntza esparru ofizial eta publikoetan erabiltzearen ideologizaziokoak. Valentziako klase gidariak bazterrera utzi zuen hizkuntza, eta Madrilen ditu interes politikoak eta ekonomikoak. Beraz, ez du hizkuntza behar, ezta propagandarako ere. Kataluniako kasua, alde horretatik, guztiz bestelakoa da. Baina, herritarrek jakiteari eta erabiltzeari dagokionez, diferentziak ez dira horrenbestekoak.

Nola ikusten duzu euskararen egoera?
Atrebentzia barkatzen badidazu, inplantazio zibikoa oso tinkoa du. Hizkuntza "ofizial" gisa duen balioa sinbolikoa da eta, beraz, menpekoa bakarrik da; eta merkatuan duen balioa oso marjinala. Uste dut gure hizkuntzen erronka bitarikoa dela. Batetik, gure barne merkatuetako elementu protekzionista bihurtzea. Bestetik, solidaritateko eta kohesio sozialeko elementu bihurtzea. Oraingo prozesuan jarraitzen badugu, gutxi-asko errebindikatiboa, ziurtatu samarra dago hondarreko folklorizazioa.


Azkenak
AEBek adierazi dute Israelek “trantsizio proposamena” onartu duela, baina Hamasek ez du onartu

Hamasek salatu du talde palestinarrak aurretik onartutako akordio proposamenetan Israelgo lehen ministro Netanyahuk baldintza berriak jarri dituela. Iran su-etenaren alde agertu da, baina Israel “zigortzeko eskubidea” aipatu dute, uztailaren 31n Hamaseko buruzagi... [+]


Emazteari eraso zion ertzainak tratu txarrak ea lehenagotik ematen zizkion ikertzen ari da Fiskaltza

Ertzaina emakume bezala erregistratu zen Trans Legearen bitartez, baina inori ez zion aldaketaren berri eman. Fiskaltzak uste du indarkeria matxista leporatzetik libratzeko asmoarekin aldatu zuela sexuz.


Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak

Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.


Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik

Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute

Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]


2024-08-20 | Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen

Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.


2024-08-20 | Mikel Aramendi
‘Txina komunismoaren aurretik’ ikuskizuneko sektaren atzean dagoen kuxidadea

Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Langile bat hil da Iurretan, baso-lanetan ari zela

LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.


Taser pistola Foruzaingoaren armen araudian sartu nahi du Nafarroako Gobernuak

Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.


2024-08-19 | ARGIA
Palestinaren alde mobilizatu dira Bilboko eta Donostiako Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.


2024-08-19 | Behe Banda
Barra Warroak |
Soro bat, zoro bat

Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]


Eguneraketa berriak daude