TONI MOLLA: "ETORKIZUNEKO ERRONKA HIZKUNTZEN ERABILERA ‘MODERNIZATZEA’ DA"

  • «Manual de sociolingüí­stica» gida liburua osatu berri du Toni Mollá valentziarrak, "Curs de sociolingüí­stica" liburukietan oinarrituta. Bere azken argitalpena aitzakia hartuta, hizkuntz normalizazio prozesuez eta errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko aintzat hartu behar diren faktore berriez jardun dugu.

2021eko uztailaren 27an

Soziolinguistikako esku liburu honetan, «Curs de sociolingüística» izeneko hiru liburukietan agertzen ziren gaietariko batzuk aztertzen dira. Zein irizpidetan oinarritu duzu hautua?
Logikoa denez, eguneratze bat da, bi parametro abiapuntutzat hartuta. Batetik, gizarteen bilakaera dugu, egunetik egunera azkarragoa dena. Gure egungo gizarteak ez dira orain urte batzuetakoak bezalakoak. Analisi sozialaren ezaugarri nagusietako bat da gizarteen aldaketa. Orain arte ezezagunak ziren faktoreak abailan agertzearen kausaz, gure diagnostikoak berrikusi beharrekoak izaten dira beti. Bestalde, gure diziplina egunean jartzea da helburua. Azken urteotan, gure jardungairako determinagarriak diren zenbait ekarpen argitaratu dira. Adibide moduan, Manuel Castellsek informazioaren aroari buruz egin dituen lanak. Edota Ulrick Beckenak. Estatuan, bereziki aipagarriak dira Enrique Bustamanteren lanak. Eta, Euskal Herrian, Ramón Zalloren lan batzuk interesatzen zaizkit.

Hitzaurrean aipatzen duzunez, errealitate soziolinguistikoak esplikatzeko kontuan hartu beharreko zenbait faktore berri agertu dira. Zein dira?
Munta handiko aldaketa ekonomiko, sozial, politiko, teknologiko eta kulturalak izan dira. Bi faktoretan laburbil ditzakegu: mundializazioa deritzon fenomenoaren azkartzea eta informazioaren eta komunikazioaren teknologien oldartzea. Txipak, kableak eta sateliteak elementu determinagarriak dira komunikazioaren estruktura berrian eta, beraz, estruktura soziolinguistikoan, haren azpimultzo bat baizik ez baita. Komunikazio fluxuen nazioartekotzeak, nik uste, lekuz kanpo uzten ditu politika linguistiko eta kultural esklusiboki autoktonistak. Zenbait politika linguistiko aldarrikatu aurretik, diagnostikoa berriro planteatzeko ahalegina egin behar dugu. Ez dut uste, konparazio batera, lapitzak eta liburuak, soil-soilik, arrakasta izateko aukera handirik duketenik zuntz optikoaren eta digitalizazioaren aurrean. Bestalde, sektore publikoa pribatizatzeko politika neoliberalek ere ez diete laguntzen komunitate linguistiko menpekoei.

Eta zein faktore klabek segitzen dute indarrean?
Gure gizarteak ez dira homogeneoak, kontrara baizik. Haien konplexutasuna estrukturala da. Bizirik diraute gizarte tradizionaleko hainbat elementuk; oso nabarmen Euskal Herrian zein Valentzian, esate baterako. Krisian dago estruktura moderno, urbano eta industrialaren parte handi bat, modu dibertsoan gainera. Eta, jakina, informaziozko gizartearen garapena ere dibertsoa da. Balio "tradizionalak" mantentzeak "balio" anbibalenteak inplikatzen ditu. Baina begi-bistakoa da gure hizkuntzek bizirik irauteak zerikusi handia duela tradizionalismoarekin. Etorkizuneko erronka, nik uste, haien erabilera "modernizatzea" da, hain zuzen ere. Konbentzitua nago haiek bizirik irautea gehiago dagoela "abangoardiak" konkistatzearen baitan ezen ez "sustraiak" salbatzearen baitan. Beste era batera esanda, euskararen jatorri neolitikoak, zein azpimarratu baitzuen lehendakariak Valentzian, ez du berekin ekarriko etorkizuneko bideragarritasunik. Balio sinbolikoen defentsa garrantzi gutxiko kontua da gurea bezalako gizarte merkantil eta ireki batean.

Komunitate linguistikoa liburuko ardatz funtsezkoetako bat da. Zer da komunitate linguistikoa, eta zein dira bizirik irautea segurta diezaioketen klabeak?
Komunitate linguistikoa komunitate mota bat da, definizioz: hizkuntza baten bitartez komunikatzen den jende multzo bat. Ez du axola zer garrantzi duen kopuru aldetik, ez eta hango kide guztiek beste hizkuntzaren bat badakiten ala ez. Hizkuntza da kohesio sozialaren lokarria. Beraz, komunitateak bizirik irautea lokarri horren tinkotasunaren baitan dago; bai haren interakzio zuzeneko faktoreei dagokienez, bai zeharkakoei -komunikabideen bitartez: irratia, telebista edo prentsa- eta birtualei dagokienez, hala nola Internetek ahalbidetzen dituenei..

Zer da zuretzat normalizazio linguistikoa?
Hizkuntza batek lokarriko eta kohesio sozialeko funtzioak lehen aipatzen genituen esparru tradizional, moderno eta birtualetara hedatzea ahalbidetzen duen prozesua. Beraz, kontzeptu dinamikoa da, gizarte ereduaren arabera hizkuntzazko erabilera batzuk edo besteak determinatzen dituena. Gaur- gaurkoz, gure gizarteetan, esparru publiko eta ofizialetan elebakartasun soziala ezartzeko prozesu bat izan beharko luke normalizazio linguistikoak, helburu teoriko gisa bederen.

Zein oinarri behar ditu hizkuntza normalizatzeko politika eraginkor batek?
Gizartearen arabera izango da, noski. Baina horrek, jakina, berekin eskatzen du esparru ofizial eta gobernukoetan irmoki jardutea haien instantzia guztietan, gizarte zibila ezinbestean inplikatzea, eta, nola ez, merkatuaren arloan modu determinagarrian jardutea. Mundu ezin merkantilago batean, esparru ekonomikoetan "balio erantsi"ren bat eskuratzen ez duten hizkuntzek etorkizun kaskarra dute. Ez dugu ahaztu behar mintzairen egiteko nagusietako bat halako diskriminazio bat egitea dela. Hori ukatzea zinismo hutsa litzateke, gutxi-asko gupidatsua.



Katalanak Valentzian duen egoera oso bestelakoa da Katalunian duenaren aldean. Zein dira alde nabarmenenak?
Funtsean, kontzientzia linguistikokoak direla uste dut. Eta, batik bat, hizkuntza esparru ofizial eta publikoetan erabiltzearen ideologizaziokoak. Valentziako klase gidariak bazterrera utzi zuen hizkuntza, eta Madrilen ditu interes politikoak eta ekonomikoak. Beraz, ez du hizkuntza behar, ezta propagandarako ere. Kataluniako kasua, alde horretatik, guztiz bestelakoa da. Baina, herritarrek jakiteari eta erabiltzeari dagokionez, diferentziak ez dira horrenbestekoak.

Nola ikusten duzu euskararen egoera?
Atrebentzia barkatzen badidazu, inplantazio zibikoa oso tinkoa du. Hizkuntza "ofizial" gisa duen balioa sinbolikoa da eta, beraz, menpekoa bakarrik da; eta merkatuan duen balioa oso marjinala. Uste dut gure hizkuntzen erronka bitarikoa dela. Batetik, gure barne merkatuetako elementu protekzionista bihurtzea. Bestetik, solidaritateko eta kohesio sozialeko elementu bihurtzea. Oraingo prozesuan jarraitzen badugu, gutxi-asko errebindikatiboa, ziurtatu samarra dago hondarreko folklorizazioa.


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude