LEKEITIARRAK IRLARI BEGIRA


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
RM. Azkue Ikastolaren sorrerak Lekeitioko herrian zuzeneko eragina izan zuen. Hezkuntza eredu horrek gurasoen parte-hartze aktiboa eskatzen zuen umeen heziketan. Hala ere, ohiko belaunaldi gatazkatzat har daitezkeen arazoak ez ezik, erabat berriak egiten zitzaizkien zailtasunak aurkitu zituzten gurasoek, ikastolan euskara batuan ikasten baitzen. Gurasoek, aldiz, gazteleraz ikasi zuten. Gainera, hizkuntza horretan baino ez zuten irakurtzen eta idazten, sarri askotan. Hori zela eta, gurasoei euskaraz alfabetatzeko klaseak ematea erabaki zuten ikastolako andereñoek. Behin gurasoak alfabetatu eta gero, eurek eman ahal izan zituzten euskarazko klaseak. Herriko euskaltegiaren aitzindaria dugu hori.

Herri euskalduna da Lekeitio. Zazpi mila biztanle inguru ditu eta euretariko %84 euskaraz mintzatzen da. Ondoko herrietan, euskararen erabilera antzekoa den legez, Ondarroa, Lekeitio eta Markinako AEK euskaltegiek bat egin zuten. Egoitza nagusia Ondarroan dute, Tramana'ta Brix izenekoa, aspaldiko bi sardinera ondarrutarren omenez. Jarduerarik handiena han egiten badute ere, Lekeitio eta Markinako zentroak ere erabiltzen jarraitzen dute.

Lea-Artibaiko euskaltegiak ehundik gora ikasle ditu. Euskaltegira jotzen duten gehienek EGA euskara titulua gainditzeko itxaropena dute. Beste batzuek, ordea, erretiro aldera hurbildu ohi dira AEKra, alfabetatu nahian. Asko dira, euskaraz irakurtzen eta idazten ez dakiten euskaldunak. Esparru horretara zabaltzeko saioak abian jarri dituzte AEKn: zenbait ikastaro berezi antolatu izan dituzte bizkaiera euskalkia lantzeko. Iaz Ondarroan izandako erantzun positiboari jarraituz, aurten Lekeition nahiz Markinan eskaini dituzte ikastaroak.

Lan merkatuaren baldintzek eskatuta, gero eta sarriago eskatzen dira ikastaro espezializatuak. Horiei ere erantzun egokia ematen ari da Lea-Artibaiko euskaltegia: jarduera ekonomiko jakin bateko euskara, testugintzan aritzeko trebakuntza, besteak beste. Azken urteotan, berriz, udako barnetegia bertan behera utzi dute, azpiegitura falta zela eta.


EMAKUMEEN AURRESKUA ETA KAXARRANKA.

Aspaldiko tradizioak gordetzen asmatu du Lekeitiok. 1936ko gerra aurretik ere, euskal dantzak irakasten zituen talde baten berri badute herrikoek. Egoera politikoak ahalbideratu zuenean, tradizio horiei ekin zieten lekeitiarrek berriro. San Pedro egunean, emakumeen aurreskua eta kaxarranka dantzatu ohi dira. Etorkizuna dantza taldeko kideek berreskuratu zuten emakumeen aurresku hori, Lekeitioko jatorria baitu. Izan ere, Euskal Herrian andrazkoek dantzatzen duten oso aurresku mota gutxi dira.

Kaxarranka dantza, beste aldetik, gizonezkoei dagokie. Zortzi arrantzalek sorbalda gainean eusten dioten kaxa baten gainean egiten du dantza beste batek. Janzkera bera ere bitxia da: fraka, alkandora eta praka zuriak daramatza kaxa gaineko dantzariak, zapia lepoan lotuta eta krabelin bat alkandorako botoizuloan. Azkenik, txisterari eusten dio eskumako eskuarekin eta ezkerrekoan, ostera, San Pedroren intsigniadun banderatxo gorria dauka. Kaxa gainean dantzan dabilelarik, portuko San Pedroren irudipean egon ondoren, Lekeitioko kaleetara abiatzen dira dantzariak. Arrantzaleen Kofradiako presidentearen etxea, udaletxea eta plaza bisitatu beharreko lekuak dira.

XV. mendeko zeremonia da kaxarranka dantza. Urteko irabaziak ikuskatu, zaindu eta banatzeko bi maiordomo aukeratu omen zituzten arrantzaleen elkarteko anaideek. Kofradiako ondasun eta dokumentuak kaxa batean gordetzen ziren. Ekainaren 30ean, maiordomo zaharraren etxetik maiordomo berriaren etxera aldatu behar izaten zuten kaxa. Jatorrizko kaxa hori herriko Kofradian gordetzen da eta horren gainean egiten da oraindik dantza. Ibilaldiaren egunean berriro aterako dute, herriko ikastola aurrean kaxarranka dantza eta emakumeen aurreskua dantzatuko baitituzte.

San Antolinak dira Lekeitiok ospatzen dituen beste jaiak. Ekitaldirik ikusgarriena antzar-eguna izanik, herriak arraun zaletasun handia izan du aspalditik. Hala ere, 1977. urtera arte Lekeitiok ez zuen arraun elkarterik izan. Paradoxikoki, herriko neskato batekin ezkondutako algortar baten ekimenez sortu zen Isuntza arraun elkartea orduan. Gaur egun 70 bat mutilek jarduten dute berton, lau kategoriatan banatuta eta elkartearen historiako emaitzarik onenak lortzen ari dira azkenaldion. Bermeoko arraunlariekin batera, Isuntzakoak faboritotzat hartzen dituzte adituek Ibilaldia 2003ko egunean izango diren estropadetan, Bizkaiko txapelketa jokoan dago eta.


HERRI KULTURA.

Gazteen arteko komunikazio ezak kezkatuta, institutuko eta unibertsitateko ikasle batzuek «Zer esana» hiruhilabetekaria martxan jarri zuten 2000ko martxoan. Egun hamar bat ikaslek dihardute aldizkarian lanean. Gainontzeko prentsaren antzera, gizartea eta politika jorratzen dituzte, baita denbora-pasak eskaini ere. Gazteei bereziki zuzentzen zaien hiruhilabetekariak euskara, irakaskuntza eta sexuteka sailak ditu. Era berean, iritziak trukatzeko aukera egokia da. Bizkaieraz eta euskara batuan eginiko aldizkariak ale berezia aterako du Ibilaldirako eta ikastolen jaia Lekeition denez, bertako xehetasunak emango dituzte.

Arrakala irrati libreak ere emanaldi berezia eskainiko du igandean. Urte asko uhinetan izan ondoren, etenaldi bat hartu zuen irratiak lokalaren berriztapena eta gainontzeko hobekuntzak egiteko. Laster irratsaio pare batekin bueltatzeko asmoa agertu dute Arrakalakoek. Hortaz, lekeitiarreraz emititzen jarraituko dutela ziurtatu dute.

Herriko Gaztetxeak Lekeitioko rock mugimendua areagotu zuen. Handik atera ziren Etsaiak bezalako talde ugari. Elkarri gitarra edo bateria jotzen erakusteko zaletasunak nahiz ikasteko grinak ahalbideratu dute Lekeitioko rockak aurrera egin zezan, Gaztetxearen geroztik ere. Gaur egun zortzi bat musika talde daude herrian. Gehienek euskara batuan abesten badute ere, badira bizkaieraz kantatzeari ekin diotenak. Horietako batzuk zuzenean joko dute igandean, Parasmak eta Txapelpunk-ek esate baterako. Azken horiek, gainera, Peru Aranburu bertsolari gazteak idatzitako Ibilaldiko kanta musikatu dute

Maria Diaz de Haro eta Lekeitio
Lumentza kobazuloan aurkituriko aztarnek froga lezakete, K.a. 30 mila bat urte inguruan, Aurignac aldiko kulturako gizabanakoak bazirela Lekeition. Lumentzako aztarnategiak Goi Paleolitikotik kultura erromatarrera arteko kultur ikuspegi zabala erakusten du. Ildo horretatik, erromatar garaiko arkeologi aztarnak ere agertzen dira herrian (K.o. I. mendetik V.era bitartekoak).

Lekeitioko historia ofiziala, berriz, Maria Diaz de Haro Bizkaiko Andereak 1325. urtean emandako fundazio kartarekin hasi zen. Ondoren, Espainiako Alfontso XI.ak karta hori berretsi zuen. Bere agintaldian herria inguratzen zuten harresiak eraiki ziren, nahiz eta aurretik hesi bat egon. Karta horrek eskaintzen zituen pribilejioek jarduera ekonomikoaren suspertzea eta merkataritzaren zabalkuntza ahalbideratu zituzten. Itsasoari eta Garraitz edo San Nikolas irlari begira kokatuta dagoen herria da Lekeitio. Horregatik, arrantza eta nabigaziorako abantailez baliatuta, horren inguruan hedatu zen herriko bizitza ekonomiko eta kulturala


Azkenak
Xabier Atristain presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Hamahiru urte pasa ditu preso Atristainek, iragan abendutik hirugarren graduan zegoen eta martxoaz geroztik zigorra etxean betetzen ari zen kontrol telematikoarekin.


Desesperazioz RN bozkatu dutenak konbentzitzean datza ezkerraren erronka nagusia

Hirugarren kokatu bada ere, pozik izatekoa badu eskuin muturreko RNk: inoiz baino azkarrago da Frantziako Legebiltzarrean –2017an zortzi diputatu zituen, 2022an 88 eta orain 143–. Bere hauteslegoa azkarki emendatuz doan heinean, anitzez zabalagoa du oinarria:... [+]


Baionako bestetan jipoitu zuten 58 urteko gizon bat hil da

Jipoia uztailaren 11ko gauean izan zen Euskaldunen plazan, eta biktima gauean bertan ospitaleratu zuten Euskal Kostaldeko Ospitalean, Baionako prokuradore Jerome Bourrierrek informatu duenez. Atxilotutako gizona behin-behineko espetxealdian dago, Baionako fiskaltzak eskatuta,... [+]


Gasteiz Antzokia irekiko dute ostegunean Izaskun Arrue Kulturgune izenarekin

Ostegunean, 18:15ean irekiko dute Izaskun Arrue Kulturgunea (IAK), Gasteiz Antzokia eta Euskararen Etxea batuko dituen egitasmoa. Ekainean udalarekin 2024ko hitzarmena sinatu zuenetik Lazarraga Kultur Elkarteak lehenbailehen ireki nahi izan du kultur-gunea. Irekiera ekitaldiaren... [+]


Eibar.org-eko blog komunitateak 20 urte bete ditu

20 urte bete ditu gaur-edo gure blog-komunitateak, Eibar.org webguneko blogak. Interneteko euskal munduaren historia txikiaren parte bat. 1998an Eibartarrak posta-zerrenda sortu zen. 1998-2000 tartean, halaber, webgune probisional estatiko gisa ibili zen martxan Eibar.org-en... [+]


Ostegun honetan aukeratuko dute Frantziako Legebiltzarrerako presidentea

Sei hautagai dira Frantziako Legebiltzarrerako presidente izateko lehian –ezkerretik bat, Macronen aldeko bi, eskuinetik bat, eskuin muturretik beste bat eta independente bat–. Horrez gain, dozenaka eragilek deiturik, FHB Fronte Herritar Berriaren garaipenaren... [+]


Mondragonen gidaritza hartu du Pello Rodriguezek, taldearen lehiakortasuna ardatz duela

Bilboko Euskalduna jauregian egindako urteroko kongresuan Mondragoneko lehendakariaren errelebo aldaketa irudikatu dute, orain arte taldeko buru izandako Iñigo Ucinek eta hemendik aurrera kargu hori hartuko duen Pello Rodriguezek. Horrez gain, hurrengo urteetarako bide... [+]


Israelek zortzi zibil hil ditu Libanon azken bi egunetan

Horietatik hiru haur siriarrak ziren, eta haien etxearen kanpoaldean jolasean zeudela hil dituzte, NBEak gaitzetsi duenez. Hezbollahk mehatxu egin du Israelgo zonalde berriei eraso egingo diela, Israelek azken egunetan Libanon egindako hilketen ondoren.


Mateo Balbuena borrokalari komunista hil da, 110 urterekin

1934ko Asturiasko Iraultzan, Eusko Gudarostean eta militar faxisten kontrako gerran aritu zen Lezaman bizi zen komunista amorratu eta aktiboa.


Eraso sexistei begira Baionako Herriko Etxeak duen jarrera salatu dute feministek

Baionako festetan errepikaturiko eraso sexistei dagokienez Herriko Etxeak politika eta erantzun eskasak bideratu izana salatu du Ipar Euskal Herriko mugimendu feministak. Herriko kontseiluaren batzarrera sartzen saiatu dira 30 bat lagun, baina ateak hetsirik kausitu dituzte.


Kaleko Afari Solidarioak taldeak botako du txupina Donostiako Aste Nagusi Piratan

'Jalgi belak mastara, eta euskara plazara!' lelopean ospatuko dute Donostiako Aste Nagusi Pirata, abuztuaren 10etik 18ra. 


Dantza utzi du lagunek burla egiten diotelako

Sei urte ditu. Gustura ari zen da dantzan. Baina gurasoek jakinarazi digute utzi egingo duela dantza. Arrazoia? Eskolan burla egiten diote lagunek dantzan aritzeagatik. Sei urte. Eta dagoeneko genero estereotipoen indarkeria sufritzen. Nahikoa da! Gurasoak, eskolak, irakasleak,... [+]


2024-07-18 | Gedar
Txosnen debekuaren aurka mobilizatuko dira Lizarran

Autobus-geltokiko parkingean txosnak jartzea debekatu du Lizarrako Udalak. San Benitora lekualdatu nahi ditu, baina Festagirok uko egin dio inposaketa horri. Emakumeentzat leku arriskutsua dela, udalak herriko eragileak jaietako dinamika sozialetik urrundu eta isolatu nahi... [+]


2024-07-18 | Euskal Irratiak
Iñaki Iurrebaso
“Euskararen egoera ikusita, gaitasunean bereziki ahul gaude”

Iñaki Iurrebaso soziolinguistak euskararen egungo egoeraren argazkia egin du Baionan iragan zen Hizkuntz politikari buruzko ikastaroan, muga-gaindiko ikastaroen kari.


Eguneraketa berriak daude