GORANE AGIRRE: "HERRIZ HERRI ‘ZORTZI UME ETA ANDEREÑO BAT’ PROPOSAMENA ZABALDU ZUTEN"


2021eko uztailaren 23an
Noiz sortu zen Bizkaiko lehenengo ikastola?
Bilboko San Nikolas Elizako lokal batzuetan zabaldu zen 1957an Euskal Herriko lehenengo ikastola, Xabier Peñaren ekimenez.

Nola garatu zen ikastolaren proiektua?
Xabier Peñak helduak euskaraz alfabetatzeko klaseak ematen zituen Bilbon. Bere ikasle izandako Mª Angeles Garairi proposatu zion andereño moduan jarduteko eta gurasoek bultzatuta ikastola sortu zen. Lehendik ere ezagunak ziren Elbira Zipitriak Donostian eramaten zituen etxe eskolak. Horietan ez bezala, lehenengo ikastola hartara joaten ziren umeei ez zitzaien eskatzen familia abertzale eta euskalduna izatea.

Aurrera egin ahal izan zuen ikastolak?
Hiru eta bost urte bitarteko hamalau bat ume hasi ziren. Ikasturteak aurrera egin ahala, eskaria hazi eta bigarren andereño bat kontratatu behar izan zuten, beste hamalau umeri eskolak emateko. Autobus arrosa batek eramaten zituen umeak ikastolara. Hala ere, hurrengo urtean, Gotzaitegiak debekatu zuen lokal haietan jarraitzea. Orduan, Iralabarrira jo zuen ikastolak. Baina, oraingoan, hezkuntza ikuskatzaile batek jarritako salaketaren ildotik, Gobernadore Zibilak itxi zuen ikastola berria. Gainera, zuzendari lanetan aritu zen aita eta lau andereñoak espetxeratu zituzten.

Kontu serioa izan zen, beraz...
Bai, izan ere, aitek amore eman zuten. Amak, aldiz, etxeetan klaseak ematen hasi ziren, zortzi umeko taldeetan. Etxez etxeko ikastolen hasiera izan zen hori.

Beste herrietara hedatu zen ikastola berri horien modalitatea?
Bitxia bada ere, erloju denda batean zegoela, ume batzuei euskaraz egiten entzun zien Gotzon Garamendik. Zeharo harrituta geratu zen eta dendariak azaldu zion umeek euskaraz egiten zituztela ikasketak. Etxez etxeko ikastolen sustatzaileekin harremanetan jarri zen Garamendi. Horiek zin egin zioten, zortzi umeko talde bat Algortan sortuz gero, eurek andereño bat bidaliko ziotela. Horrela sortu zen Algortako San Nikolas ikastola 1963an, Gotzon Garamendiren etxean. Hurrengo urtean, Santutxuko Karmelo ikastola sortu zen, Joseba Arrietak bultzatuta.

Hiru ikastola egonda, elkarte batean biltzea erabaki zuten?
Hiru ikastoletako sustatzaileak Edili argitaletxean biltzen hasi ziren, arduradun zen Jesus Atxaren onespenarekin. "Zortzi ume eta andereño bat" proposamena zabaldu zuten herriz herri. Ikastolak ugaldu ahala, arazo komunak zituztela konturatu ziren: legez kanpo aritzen ziren, andereñoak behar zituzten, ez zuten testu libururik eta, azken finean, eskolaz kanpoko ekitaldien garrantziaz jabetzen hasiak ziren. Horregatik, Euban elkartu ostean, talde eraginkor bat sortu zuten.

Beste probintzietako ikastolekin harremanik bazuten?
Bai, Urretxun (Gipuzkoa) ere biltzen ziren, hango ikastoletako arduradunekin. Baina urrun zegoen eta, Gobernuak salbuespen egoera aldarrikatzen zuenean, zail zuten hara heltzeko. Beraz, 1968tik 1972ra bitartean, Euban bildu ohi ziren berrogei bat lagun. Baina 1972. urte aldera, Eubako frantziskotarrek debekatu zien euren egoitzan biltzea.

Zergatik erabaki zuten hori, hainbeste urtetan han bildu ondoren?
Orduko egoera politiko-sozialaren eraginez hartu zuten erabaki hori. Ikastolak oso berritzaileak izan ziren, irakasleak andrazkoak ziren, esaterako. Gero, umeak hazi ahala, klase mistoak ez zituzten begi onez ikusten frantziskotarrek. Gainera, ikastolan erlijioa irakatsi behar zen ala ez eztabaidatzen hasi ziren. Gauzak horrela, Euskaltzaindiak Bilboko Erriberan zuen egoitzara jo zuten guraso eta andereñoek. Dena den, 1975era arte eten bat egon zen. Urte horretan, zerbitzuen kooperatiba gisara funtzionatzen zuen Bizkaiko ikastolen mugimenduak. 1977an, azkenik, Federazioa sortu zen: Bizkaiko Ikastolen Elkartea (BIE).

Zein eginkizun zuen BIEk hasierako urte horietan?
Hasteko, testu libururik ere ez zegoen. Karmelo ikastolako gurasoek eratutako Erkida elkartearen ildotik, BIEk ere liburuak finantzatzeari ekin zion. Bi guraso lizentziadunak dira Saioka liburuen aitzindariak: Joserra Etxebarria eta Iñaki Zarraoa, hain zuzen. Gainera, gurasoek argi izan zuten hasiera-hasieratik klaseak euskara batuan eman behar zirela. Bestalde, andereñoak bilatu eta trebatzeaz arduratzen zen BIE, baita gurasoen formakuntzaz ere, ikastolen pedagogia erabat berritzailea baitzen. Eskolaz kanpoko ekitaldiak ere antolatzen zituen elkarteak: mendi irteerak, ikastolen arteko futbol txapelketak eta udalekuak, jakina. Azken horietan, euskalki ezberdinetan mintzatzen ziren umeek elkar ezagutzea bilatzen zen. Udako oporrak oso luzeak zirela kontuan izanda, euskaraz egiten jarraitzeko ere balio zuten udalekuek, ume asko erdaldun giroan bizi zelako.

Ikastolen legalizazioa banakakoa ala kolektiboa izan zen?
BIEren eginkizunen arten bazegoen ikastolak legalizatzeko pausoen inguruko informazioa ematea. Franco hil aurretik, ikastola bakarra zegoen legalizatuta: San Nikolas, geroko Lauro ikastola izan zena. 1968an legalizatu zuten, Euskaltzaindiak bultzatuta. Era berean, eraikuntzarako kredituen eskaera koordinatzen zuen elkarteak, orduan Madrilen egin behar zen eta.

Ikastolek partaidetza sozialeko bidea hartu zuten hasieratik. Zein ondorio ekarri zuen 1993ko EAEko Eskola Publikoaren Legeak?
Lege horrek bi aukera baino ez zizkieten ematen ikastolei: sare pribatuan edo sare publikoan integratzea. BIEk erabaki zuen prozesu hori ikastolen esku uztea. Sare publikora jo zuten ikastola batzuek bazkidetzari utzi zioten. Publiko bihurtu ziren beste batzuek, ostera, pribatizatutako ikastolen arazo berdinak zituztelako, ez zuten BIE laga. Orduan, Partaide sortu zen, ikastola pribatuen finantzaketa arazoez arduratzeko. Dena den, egoera ezberdinak azaltzen zituzten ikastola publiko eta pribatuek. 2000. urtetik aurrera, ikastola pribatuak bakarrik dira BIEko bazkide


Azkenak
2024-08-14 | ARGIA
Israelek preso palestinarrak erabiltzen ditu tunelak eta eraikinak miatzeko

"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.


2024-08-14 | Kanaldude
EuskarAbentura: gazteen paregabeko espedizioa

Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]


Ostalaritza patronalak Gipuzkoako txosnei TicketBai ezartzea eskatu dio Aldundiari

EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]


Palestinaren alde mobilizatuko dira Bilboko Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.


Pablo Gonzalez espioitzagatik ikertzen jarraituko du Poloniak

Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]


Juan Luis Goenaga artista zendu da, 74 urterekin

Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.


Ibilbide dekolonialak (I)
Donostia: non gogoa, han ezpata


2024-08-14 | Mikel Aramendi
Israel, Iran eta bi elefanteak

Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]


Musk amen-omenka, trumpismoa besarkatzen

Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.


Grezian piztutako suteek hildako bat eta 50.000 pertsona ebakuatu baino gehiago eragin dituzte

Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.


Hamar gizon atxilotu dituzte asteburuan, emakumeen aurkako indarkeria egotzita

Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.


Arantxa Orbegozo 'Txitxi'
“Niretzako bidaiarik politenak mantso doazenak dira”

Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]


Paquita Bretos Andueza zendu da, mendizale aitzindari eta antifrankista

96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.


2024-08-13 | Euskal Irratiak
Aitor Elexpuru: “Larhunen ez dugu gehiago eraiki dadin nahi, baizik dagoena hobe kudeatua izatea”

Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]


Eguneraketa berriak daude