ZEINUAK HITZ BIHURTUTA


2007ko otsailaren 21ean
Arazoak izan ohi ditu irakasle batek baino gehiagok arbelean idazten duen adierazpen matematiko izugarri konplexua euskaraz irakurri ahal izateko. Esparru honetako hiru aditu "Zientzia eta teknikarako euskara" liburua idazteko bildu dira: Martxel Ensunza, Jose Ramon Etxebarria eta Jazinto Iturbe. Ez da linguistentzat idatzitako liburua, zientzia eta teknikaren eremuan euskaraz lan eta ikasten duten pertsonei egunero sortzen zaizkien arazoak konpontzea helburu duen eskuliburua baizik. Adierazpen matematikoak nola idatzi eta irakurri diren aztertu eta gomendio batzuk proposatzen ditu. Atal historiko bat ere badu, euskarak arlo hauetan izan duen bilakaera kontatzen duena.

Bi atal nagusi ditu liburuak. Lehenengoak, zientzia eta teknikan etengabe agertzen diren ikur eta zeinu matematikoak hizkuntza arruntaren barnean txertatzen ditugunean sortzen diren arazoak aztertzen ditu. Azken batean, adierazpen matematikoak modu sistematikoan nola idatzi eta irakurri gomendatzen du. Bigarren atala kontsultarako prestatu dute eta horregatik biltzen ditu katalogo moduko eranskinak. Eranskin hauetan, euskara zientifiko eta teknikoaren ezaugarriak aztertzeaz gain, era laburrean, lexiko sorkuntzarako bideak eta adjektibo erreferentzialen problematika aztertzen dira eta hainbat arazo konkreturi irtenbide praktiko bat ere ematen zaie.

Liburua idazterakoan zientzia eta teknika euskaraz egunero lantzen ari diren ikasle, irakasle eta ikertzaileak izan dituzte gogoan. Lehenik eta batez ere ,Unibertsitateko ikasleak; bigarren, gaur egun eskola, ikastola eta institutuetan irakasle direnak eta baita Unibertsitateko irakasleak ere. Hauek guztiek lana euskaraz egokiro egin ahal izan dezaten lan tresna erabilgarria eta praktikoa prestatu nahi izan dute, ideia zientifiko eta teknikoak garatzeko orduan hizkuntza oztopo izan ez dezaten.


EREDU FINKO BATEN BILA.

Inguruko hizkuntza "kultuak" deitzen direnetan aspalditik izan dute eskolatik barneratutako eredu finko, garbi eta koherentea. Euskaraz ez da orain arte eratu, baina hala ere hizkuntza zientifikoa oso bateratua izan da betidanik. Euskaraz zientziaren eta teknikaren irakaskuntza eremuan jardun dutenak ez dira hainbeste izan eta hauen artean erabaki komunak hartu izan dituzte terminologiari dagokionean. "Hizkuntzak biziak direnez etengabeko aldaketa jasaten dute, baina irizpide orokorrak zeintzuk ziren beti izan dugu argi, estilo bat existitzen da eta oso argia da", azaldu digu Jose Ramon Etxebarriak.

XX. mendearen hasieratik hainbat ahalegin egin dira norabide honetan eta ahalegin horiek oso kontuan hartu dituzte liburu honen egileek, horietan oinarritu baitira eta baita lankideek eginiko ekarpenetan, noski. Saio horien artean, agian garrantzitsuena, duela 19 urte Martxel Ensunzak argitaratutako liburua izan da, "Alfabetatze Zientifikoa. Zenbakiak/ unitateak/ irakurketa/ eragiketak/ esamoldeak". Liburu hark bere bidea egin zuen garai hartan, baina agortuta zegoen jada. Han irekitako eremuak gehiago landuz, zabalduz eta osatuz, ordukoa eraberritzen saiatu dira.


ERABILGARRIA OSO.

Egileetariko bakoitzak bazuen jada zerbait aurreraturik. Jose Ramon Etxebarriak "Garatu" plangintzaren bidetik, hainbat ikastaro emanak zituen gai honen inguruan eta ikasleek oso gustura hartu ohi zituzten apunte batzuk zituen idatzirik. Martxel Ensunzak ere, Zientzia Fakultatean euskara teknikoa irakasgaia ematen duenez, bazuen hainbat material bildua.
Izerdia erruz bota dutela aitortu digu Etxebarriak, baina atseginez botatako izerdia izan dela ere. Lan hau egileen buruetan zegoen aspalditik eta berak esan digunaren arabera, funtsean, buruan zuten hori paperera eramatea izan da egin dutena. Kezka oso aspalditik zuten eta motibazio handiz lan egin dute. Liburuak izan duen erantzunarekin oso pozik daude; izan ere, liburuak zabalkunde handia izan du eta jakintza arlo hauetan dihardutenek oso erabilgarri gertatzen ari zaiela aitortu omen diete.

Etxebarriak hizkuntza guztiek edozer gauzari buruz jarduteko berezko gaitasuna dutela uste du eta ez die jaramon handirik egiten historian zehar eta baita gaur egun ere, euskarak, zenbait gai jorratzeko gaitasunik ez duela esaten dutenei. Berandu samar iritsi den arren, inguruko hizkuntzek bezala euskarak ere badu orain oinarri finko eta arautua, euskara zientzia eta teknika arloetan normaltasun osoz erabili ahal izan dadin

Pauso bat gehiago
Liburuak biltzen duen azterketa historiko eta kritiko bati jarraiki, zientzia eta teknikaren arloetan euskararen garapena era esponentzial samarrean gertatu da, oso geldo hasieran eta gero eta bizkorrago azken urteotan. Gerra aurreko ahaleginak labur eta geldoak izan ziren arren, bidea irekitzearen meritua onartzea merezi dute. Gerra ondorengo isilunearen ondoren, aurrekoa berreskuratu eta bide berriak jorratzeari ekin zioten. 70eko hamarkadan, Euskara Batuaren aldeko ekimena tartean zela, oinarriak finkatu eta seriotasun handiz landu ziren gai hauek. Elhuyar taldeak eta UEUk funtsezko lana bete zuten, zientzialari euskaldunen biltoki modura jokatuz. Aipamen berezia merezi du Karlos Santamariaren lanak, gero etorriko zenaren aitzindari eta sustatzaile izan baitzen. Ekimen horien guztien fruituak 80ko hamarkadan hasi ziren ezagutzen, euskarazko irakaskuntza Euskal Herriko Unibertsitatean ofizialki sartu zenean. Ildo horretatik, jarraipen izan nahi du lan honek


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude