ZALDIBIA: AHOTS ETA AMETSEN KALEA
- Ez naiz sekula izan loak berehala harrapatzen dutenetakoa. Gogoan dut, oraindik, nola gure amak, lokartzeko, esaten zidan: "jar zaitez Ibargurenera begira". Gelan etzanda Ibargurengo argiek baserria bertaratu egiten zuten leihoraino, iluntasunaren amildegiaren gainetik salto egiten lagunduz. Oso ilunak ziren orduko gaurik gehienak, artean, ez baitzegoen oraingo farolik eta Ibargurengo argien distirak kristalean pausatuta antzematen nituen, urrutiko izarrak baino beroago. Oso berandu zela adierazi nahi izaten zidan amak, eta argia seinalatuz esan ohi zidan: "Hara, hor arituko da Arantxa zure lagunaren aita ikuiluko lanetan" eta orduan errenditzen nintzen, lagunak lo egongo zirelakoan. Eta argi hura ez zen sekula itzaltzen ni loak hartu aurretik. Esnatzen nintzenerako, hori bai, Ibarguren, argiak itzalita, zuri eta luze agertzen zen, gauez baino atzeraxeago, aurrealdean, Albitxerriko Gregorio zenaren arta-soro ederra eta Estankoko Iñasioren baratza zituela.Esnatu berritan, kaleko biziek iragartzen zidaten ordua. Esnezaleen ahotsak entzuten nituen batzuetan. Aierdiko Rosita etortzen zen geure etxera, Dendaberrikoen atarian astoa lotuta. Etxe bakoitzera igo beharreko esnea neurtu eta marmita handienetatik ontzi txikiagoetara pasatzen, pertzen metal-soinuak adierazten zidan artean goiz samar zela. Beste batzuetan jaikieran Iñasio perratzailenetik gizonezkoen ahotsak iristen ziren: Elbarrengoak, Aiestaran errekakoak, Arru gainekoak, Saturdi aldekoak, Mendizabal edo Gorriñe aldekoak... Tarteka behiren baten marruren batekin ere nahasten ziren, eta Iñasiok horrelakoetan lan luzea izaten zuenez, eskolatik etxerakoan han biltzen ginen ume guztiak, behiei perrak nola jartzen zizkien ikusteko, Fabrika Handiko langileak bizikletan eguerdirako itzultzen hasi arte.
Ferratzen ote dira oraindik behiak eta mandoak? Eta non ote dira perratzaileak, galdetzen dut nire artean, Ferratoki aurrean. GR-20 ibilbideari ekingo diot. Hemendik abiatuta 3,8 kilometro ditu ibilbide honek, ordubete inguru, Suegi gaina hartu eta ezkerrera Gaintzako bidea edo eskubira Zaldibia-Abaltzisketako bide-gurutzera iritsi artekoa. Lasai antzean ibiliz gero bi orduko joan-etorria.
Berehala iristen da Ibarguren izeneko bi baserri artera. Handik gora jo behar da, ahal dela ezkerretik, larre eta sastrakek itxita egon arren, porlanezko eskailera mailak igoz. Ur erretenak dakarren hotsak apenas isiltzen duen oraindik Larraitzerantz doazen autoen zarata, eta bidean, eskubian, dagoen askatxo bat pasa orduko ikus daitezke Zaldibiko azken kaletxe zirenak: Etxabenea eta Goiko Bikarioetxea, azken hau etxe berriz eta parkinez inguratua.
GR-20 bidean, ordea, hurrengo aldapa igo eta porlanezko eskailera-mailak amaitu orduko azalduko da Aralar bete-betean. Gain honetara arribatuz gero badirudi ingurumarian mundu osoa datorrela eta mundu osoa ingurumari honetatik bistara daitekeela.
Mari, "emakume bat, bere modukoa"; Mari, baiaren eta ezaren dama, lurpean bizitzen eta zerua zeharkatzen dakiena. Makina bat zaldibitarrek ikusi omen du gauak sua zeriola zeharkatzen, Murumenditik Txindokira eta Txindokitik Murumendira, zuzen-zuzenean. Baina esan ezin sinesten dena. Denik ezin esan eta ez denik ezin sinestu, gizaldiz-gizaldi iritzi, ideologia eta sineste kontuak aldatu arren iraun duen bizipena.
Baina dagoeneko pasa dut Arru eta pinudi bat zeharkatu eta bost minuturen bueltan, Gaintzatik Larraitzera doan bidearekin egingo dut topo. Zain daude Ñañarriren bizkarraldea, Gazteluren ondoan. Geratu edo itzultzeko ordua iritsi da.
Larraitz-bidean behera, Saturdiraino igoz.
Edonola, Saturditik lehengo bidera iritsita Zaldibirantz ekiten duenak ez du horretaz pentsatzeko beta handirik izango auto asko ibiltzen baita, astebukaeran batipat. Aukera polita du beheraxeagotik Urtsu errekaren bide-ertzetik jaisteko Peatzetara bitarte. Handik berehala bertan dira Zaldibiko aurreneko kale-etxeak. Orain egin berri diren etxeen ondoan, eskubian, Goiko Bikario-Etxe ederra, eta ezkerrean, Etxabe-enea jauregia eta Goiko Kaleko plaza, non, ilusioz berritzen ari diren bertako jabeak Txamarretxe, Juan Ignacio Iztuetaren jaiotetxea. Iztueta garrantzizko idazlea izan da euskal literaturan, Lardizabal eta Jauregiren ondoan , baina nik gogoangarrien Kontsesirentzat kartzelatik idatzitako kantuaren pasarte hau dut:
bitartean badauzkat miloi bat ate
guztiak itxirik
Txamarretxetik behera Urtsu erreka eta Aiestaran erreka biltzen dira Amundarain izeneko ibaira. Atseden hartu nahi duenak, erreka inguru horretan badu non egona. Bestela, kalean behera, Ferratzailenea pasata Zaldibiko plazara iritsiko da. Garai batean ezagun zen kantuak ezagun egin zuena:
hiru atso dantzan, hiruak ez dute
ardit bana poltsan.
Gaintzako kaskotik, ibaiaren ertzetik.
Alarma jo du, beste urte batez, OIP Presondegien Nazioarteko Behatokiak. Abenduaren lehenean marka berri bat hautsi zen frantses estatuan, 80.792 pertsona atxiloturekin. Espetxe-administrazioaren aitzinikuspenen arabera, gainera, 86.000 baino gehiago izan litezke 2027an egungo... [+]
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
.jpg)
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.