RAMIRO ARRUE: EUSKAL HERRIA DONIBANE LOHIZUNETIK


Ramiro Arrue, arruetar anaia artisten artean gazteena, 1892an jaio zen Abandon. Etxeko giroak lagunduta oso gaztetan hasi zen Ramiro marrazkia eta pintura lantzen. 15 urte besterik ez zituela Parisera joan zen eta bertan Durrio, Losada, Zuloaga eta beste zenbait euskal margolari ezagutu zituen. Berehala, bere Pariseko egonaldia Ziburura gero eta maizago egindako bisitekin tartekatu zuen, Donibane Lohizunen bere izeba batek denda bat zuela aprobetxatuz.

Hainbat artista eta kritikok berehala ikusi zuten Arrue gaztearen lanen balioa eta 1910ean Ignacio Zuloagak hainbat lan erosi zizkion. Urte horretatik aurrera hainbat taldeko zein bakarkako erakusketatan parte hartu zuen, Euskal Herrian zein Frantzian. Parisen, esaterako Artista Frantsesen Aretoan parte hartu zuen 1911n. Eta 1913 eta 1920an bere lanak Udazkeneko Saloian izan ziren ikusgai. 1925ean Urrezko Domina jaso zuen Frantziako hiriburuko Dekorazio Arteen Nazioarteko Erakusketan, eta bi urte beranduago Londresen erakusketa pertsonal bat zabaldu zuen.
Euskal Herrian ere izan zen bere obra ikusteko parada. 1914an Euskal Artisten Elkarteko kide egin zen eta bost urte beranduago bertako idazkari izendatu zuten. 1924an Bilboko Arte Eder Museoak «Karta Jokalariak» bere obra erosi zuen.
1928an Amerikara joan zen bere anaia Josek lagunduta. Buenos Airesen, Montevideon, Cordoban, Rosarion... erakusketak egin eta urtebetera Donibane Lohizunera joan zen bizitzera eta han biziko zen 1971n hil arte. Gerra Zibilaren urteetan, Ramiro Arrueren Donibane Lohizuneko etxea babes eta erreferentzia puntu garrantzitsua izan zen hainbat euskal artistentzat.

Margolari gisa ezaguna, beste hainbat diziplina ere landu zituen Ramirok: esmaltea, ilustrazioa, eszenografia... Andrè Gaiger-en «Maï la Basquaise» eta Francis Jammes-en «La Mariage Basque» liburuen ilustrazioak, esaterako, bereak dira. Pariseko Operaren Antzokian eman zuten «Perkain» baletaren eszenografia eta jantziak ere berak disainatu zituen 1934an. Eta hiru urte beranduago, 1937ko Pariseko Erakusketa Unibertsalean Espainiako pabiloiko euskal atala diseinatzen lan egin zuen.


Paisaiak.

Ramiro Arrueren pinturaren oinarri dira euskal paisaiak eta egunotan Gasteizen ikusgai dagoen erakusketan nabarmena da hori. Arrueren begiradapean, Hondarribia, Donibane Lohizune, Larrun... daude bilduta erakusketan, baita artistaren Ziburuko estudiotik ikusten zen paisaia ere. Paisaia idilikoak dira, mendialde nahiz kostaldekoak, industriaren aztarna txikiena ere apropos saihesten dutenak. Baina Euskal Herritik kanpo ere bilatu zituen paisaiak artista abandoarrak: Logroñon, Dordoñan, Foixen... Ramiro Arruek taula txikietan hartzen omen zituen irudikatu nahi zituen paisaien apunteak, gero estudioan mihise handiagoetara eramateko.

Paisaia horretan gizakia elementu garrantzitsua da eta kasu honetan ere ez dago jarduera industrialaren kutsurik. Baserritarrak, arrantzaleak irudikatzen ditu, erakusketa honetan bigarren horiek direlarik nagusi: «Arrantza eguna», «Arrain zaharra» edo «Emakumezkoak arrain garraioan, kaian» dira bildutako koadroetako batzuk. Euskaldunon alderdi ludikoa ere jaso nahi izan zuen, hots, hark margotutako pertsonak ez daude beti lanean, festan ere badabiltza. Modu horretan, musika tresnak, inauteriak eta pastoralak topa daitezke erakusketan.


Abangoardiaren ukitua.

Gaietan tradizioa, folklorea, topikoa aukeratu zituen Arruek; formetan, ordea, berritzaileagoa izan zen. Ederki ezagutzen zituen bere garaiko abangoardia artistikoak -kubismoa eta surrealismoa, esaterako-. Bere lan askok Paul Cezanne-ren ukitua dutela ikusiko du, adibidez, egunotan Gasteizko Arte Eder Museora hurbiltzen denak. Formen geometrizaziorako joera zuen Arruek eta konposizioak lerroak eta planoak sinplifikatuz lortzen zituen, baita kolore uniformeei esker ere. Berde eta hori argiak erabiltzea zuen gustuko eta horrek giro garbiak lortzen lagundu zion.

Ramiro Arruek Iparraldean egin zuen bere obraren zatirik handiena. Hil ondoren ere, bakarkako bi erakusketa garrantzitsuenak mugaz iparraldera egin ziren: Baionako Euskal Museoan (1991) eta Paueko Gazteluaren Museo Nazionalean (1997). Horregatik, Ramiro Arrueren lana nahiko ezezaguna izan da Hegoaldean, aukera gutxi izan baita berau ikusteko. Orain, Donibane Lohizuneko herriak utzitako lan hauei esker, Hegoaldean ere bada aukera bere obrara hurbiltzeko

Arrue anaiak
Ramiro Arrue anaien artean gazteena zen. Alberto, Jose eta Ricardo anaiak ere artistak izan ziren. Alberto, anaia zaharrena, 1978an jaio zen Abandon. Antonio Maria Lekuonarekin hasieran, Arte eta Lanbide Eskolan eta San Fernandoko eskolan geroago, margolari bezala formazioa jaso zuen gaztetatik. 20 urte bete baino lehen Erroman jarri zuen bere tailerra eta urte batzuk beranduago Parisen. Madrid, Zaragoza, Londres, Buenos Aires... hainbat tokitan izan ziren ikusgai bere lanak.

1885ean jaio zen Jose Arrue. Honek ere Lekuonarekin ikasi eta Bartzelonatik pasa ondoren, Parisa joan zen bere anaia Albertorengana. Urte batzuk Milanen pasa ondoren, ordea, Bilbora itzuli eta bertan geratu zen hil arte (Ramirorekin batera Amerikan pasatako urte pare bat kenduta). Karikaturatik hurbil zegoen espresionismoa landu zuen Josek.
Ricardo 1892an jaio zen eta bere anaia Alberto izan zuen irakasle. 1904an Donibane Lohizunera joan zen bizitzera. Bospasei urtetara Bilbora itzuli eta Euskal Artisten Elkartean parte hartu zuen. Zeramika landu zuen batez ere.
Kasu bitxia da Arrue anaiena. Lauak artistak eta lauak euskal paisaia eta pertsonaietan oinarritutako eredu estetiko berdintsua landu zutenak (bakoitzaren izaera azpimarratzen duten berezitasunekin, noski)


Azkenak
2024-12-12 | Nicolas Goñi
Plastiko kutsadurari buruzko gailurraren porrotak kudeaezin bihurtu dezake

Plastiko kutsadurari konponbide bat adosteko goi-bilera zikloa bukatu berri dute, Hego Koreako Busan hirian iragandako bosgarren gailurrean ere porrot eginda: hitzarmenik adostea ez dute lortu, nagusiki plastiko esportatzaile handiek negoziaketak oztopatu dituztelako. Bitartean,... [+]


2024-12-12 | Leire Ibar
Osakidetzako oposizioen filtrazioen ikerketa errudunik gabe itxi du epaileak

Blanca Ester Díaz Pulido epaileak Osakidetzako 2018ko oposizioen filtrazioen inguruko ikerketari amaiera eman dio, sei urte eta erdi igaro ondoren. Akusatu guztiak absolbitu dituzte, 22 guztira, nahiz eta bi kasu behin-behingoz artxibatu dituzten.


Kalitatezko hezkuntzaren aldeko eserialdia egin dute Iruñeko Hezkuntza Departamentuaren sarreran

Arratsaldeko lehen orduetan, 14:30ak aldera, Nafarroako ikastetxe publikoetako 30en bat langile sartu dira Iruñeko Nafarroako Hezkuntza Departamentuaren egoitzan eta sarreran eserialdia egin dute. Lehen ekintza gisa planteatu dute eta, adierazi dutenez, honen bidez... [+]


2024-12-12 | Julene Flamarique
“Kanal bat, hizkuntza bat” logika gainditzeko eskatu diote ETBri

Ikusle euskaldun gehien biltzen dituen katea da ETB2, datuen arabera. Aldatu Gidoia mugimenduak agerraldia egin du Bizkarsororen kontraprogramatzearen harira. Salatu dute askotan ETB1 lehian sartzen dela ETB2rekin, eta "herritar guztiak eta publiko bakarra helburu izango... [+]


Jaja Wachukuk ez zuen lo hartu

New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]


Europako datu zentro handienetakoa Araban: zein dago proiektuaren atzean?

Ribabellosan 300 megawatioko gaitasuna duen eskala handiko datu zentroa eraikitzen ari da Merlin Propertiers enpresa madrildarra. Milaka milioi euro ari da gastatzen Iberiar Penintsula osoan, ustez puntako teknologia “jasangarria” duten baina elektro-intentsiboak... [+]


2024-12-12 | Julene Flamarique
Iruñeko auzo guztietan euskarazko murgiltze eredua duten haur eskolak ipintzeko eskatu diote udalari

Hamabi haur eskola publiko daude Iruñean, eta horretatik bakarrean dago euskarazko eredua. Protesta egin dute dozena bat eragilek, eta euskal hiztunen “egoera berezia” aintzat har dezan galdegin diote udalari.


Etorkizun bizigarriei buruzko literatura lehiaketaren sari banaketa eginen du ostiralean Sukar Horiak

Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.


2024-12-12 | Irutxuloko Hitza
Nola egin aurre arrazakeriari kazetaritzatik?

Irutxuloko Hitzak asteartean parte hartu zuen Hordago - El Saltok antolatutako mahai inguruan, Hibai Arbide, Lucia Mbomio, Xalba Ramirez eta Miriam Najibi kazetariekin.


2024-12-12 | Julene Flamarique
Espainiako enpresarik handienetan, zuzendari exekutiboen soldata batez bestekoa baino 118 aldiz handiagoa da

Ia 24 milioi euroko ordainsaria jaso zuen Jesús María Herrerak, CIE Automotiveko zuzendari exekutiboak, 2023an. 2022an 20 milioi euroko aparteko prima jaso, eta sei bider handitu zuen urteko soldata. Iberdrolak ere lekua hartu du podiumean, eta 2023an, energia... [+]


2024-12-12 | Leire Ibar
Palestinarekin elkartasunez, McDonald’s berriari boikota egitera deituko dute Santutxun

Abenduaren 13an mobilizazioa antolatu dute Santutxun (Bilbo), enpresa amerikarra palestinarren aurkako genozidioaren parte dela salatzeko. Auzoko kideek azpimarratu dute ez dutela nahi auzoan sarraskiari sostengua ematen dion enpresa multinazionalik.


2024-12-12 | Julene Flamarique
Greba abiatu dute Uberreko langileek Bizkaian, gutxieneko soldata baino gehiago kobratzeko

Grebak 27 egun iraungo ditu, urtarrilaren 6 arte. Gutxieneko soldata kobratzeko “365 egunez eta 24 orduz” lan-baldintza “jasanezinetan” lan egiten dutela salatu dute, eta lanaldiaren benetako zenbaketa egin dezan exijitu.


Berotegi-efektuko gas emisioen %8,8 eragiten du turismoak, eta isurketek gorantza segitzen dute

Azken hamar urteetan turismoak eragindako CO2 isurketen emendioa ekonomia orokorrarena baino bi aldiz handiagoa izan da. Nature Communications aldizkari zientifikoak abenduaren 10ean plazaratu ikerketaren emaitzak dira.


2024-12-12 | Gedar
Europako hainbat herrialdek eten dituzte siriarren asilo-eskaerak, al-Assaden gobernua erori ondoren

HTSk boterea hartu duenetik, babes-eskaerak gelditu dituzte Mendebaldeko hainbat gobernuk. Alemaniak 47.270 eskaera utzi ditu bertan behera bat-batean, "Siriako etorkizun politikoa zalantzazkoa" dela argudiatuta.


Eguneraketa berriak daude