Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko abenduaren 02an
ALBERTO LADRON ARANA: "BERE LANA BAINO FAMATUAGOA DEN ARTISTAK MESFIDANTZA SORTZEN DIT"
Alberto Ladron Arana iruindarra da, 1967an bertan sortua. Maisu eta psikologia ikasketak egin zituen eta gaur egun Nafarroako Unibertsitate Publikoan lan egiten du, ordenantza gisa. Orain bost bat urte hasi zen idazten eta azkeneko bizpahiru urteetan eman da ezagutzera: 1999an eta 2000n, Iruñeko Udalaren egile berrientzako saria eskuratu zuen, eta 2001ean eta 2000an, berriz, EHUren fantasia ipuinena. Kontakizun laburrak idatzi ditu: hala nola «Zurrumurruaren estrategia», «Traidorea» eta «Udazken sargori bat». Bi nobela plazaratu ditu dagoeneko: «Itzalaren baitan», Irun Hiria Saria eman ziona, eta «Xake Mate». Honekin, iaz, I. Augustin Zubikarai nobela laburren saria irabazi zuen.
II. Augustin Zubikarai nobela lehiaketa, aurten, hutsik geratu dela komentatu dugu gure solasaldiaren abiaburuan: «Sorpresa hartu dut, ustekabeko desatsegina. Tristea da II. lehiaketa hau hutsik geratzea. Ondo antolatuta den lehiaketa da, nire gustukoa», erran digu Albertok.
Euskaldun berria izaki, euskal literatur plazan agertu aurretik gaztelaniaz idatzi ote zenuen?
Ez. Euskara da nire literatur hizkuntza. Euskara hamazortzi urterekin hasi nintzen ikasten eta erran zaharrak dioenez, gustuko tokian aldaparik ez. Motibazio handiarekin hasi nintzen, hori izan da gakoa. Gazte-gaztetan ez nuen poesia ere idatzi, ezta gaztelaniaz ere. Olerkigintzara ez naiz hurbildu ere egin, eta ez dakit hurbilduko naizen ere! Ipuinak eta nobelak irakurri ditut betidanik, bestetik oso gutxi. Azken batean, irakurtzen dituzun generoak lantzen eta idazten dituzu.
Idazle hasiberri bezala jo izan duzu zure burua. Tenore egokian plazaratu al zara?
Ez dakit zein den idazten hasteko tenorea, tenore egokia behintzat. Baina hobe berandu eta ondo hastea eta ez goizegi eta molde kaskarrean. Baina honekin ere ez dut esan nahi ni egoki hasi naizenik. Finean idazleak irakurlea kontuan hartu behar du, eta ez du inporta adina edo arraza. Inportanteena idazlearentzat eta irakurlearentzat, jakina, obra da. Nire ustez, garrantzi handiegia ematen zaie egileei, bai idazle bai musikariei, oro har artista guztiei, eta gutxiegi erreparatzen zaie haien obrei. Bere lana baino ospetsuagoa den artista batek mesfidantza sortzen dit.
Bi eleberri plazaratu dituzu: «Itzalaren baitan» luzea eta «Xake Mate» laburra. Zein alde dago bien prestatze eta taxutzeko eran?
«Itzalaren baitan» eleberriarekin idazten ikasi egin nuen, eta alde horretatik izugarri zaila egin zitzaidan berau idaztea. Horren luzea izanik, luzerak berak halako zailtasun berezi bat gainjartzen dio berezko zailtasunari. Adibidez, ñabardura edo xehetasun ttipi bat aldatuz gero, horrek oihartzuna izaten du liburu osoan eta lan handia ematen dizu. «Xake Mate», adibidez, trama edo egitura asmatzea ez da «Itzalaren baitan»en baino errazagoa izan, baina egitura kontrolatzea bai.
«Xake Mate» II. Mundu Gerra ondorengo garaian kokatua dago, Alemaniako hiri batean. 11 urteko mutiko elbarria da protagonista. Zerk bultzatu zintuen nobela hau idaztera?
Hasieran ideia xume bat izan nuen, ideia bakarra. Gero, etorri ziren naziak eta gerra. Ideia izaki ahul baten mendeku gupidagabea gauzatzea zen, mendeku latza adieraztea. Hasierako ideia horretatik etorri zen beste guztia. Nire asmoa gizaki ahul batek izugarrikeria bat nola burutu zezakeen islatzea zen, halako mendeku gupidagabea.
Gerra gaia izaki, xake jokoa baliatu duzu eleberria eraikitzeko. Ezagutzen duzu xake jokoa? Jokatu ohi duzu?
Garai batean bai, orain jokalari kaskarra naiz edo txarra naizela uste dut behintzat. Dena dela, nire koadrilako lagun batzuk xake talde batean aritzen dira eta mundu hori ez zait batere arrotza. Bestalde, xakearen elementua sartu nuen nobelan kolore eta ñabardura berezi bat emateko. Hala ere, xakea, batez ere literaturan, jolas hutsa baino zerbait gehiago da, elementua interesgarria da. Liburuaren sarreran R. Aguileraren aipu bat paratu dut: «Onartu behar dugu xakea borroka dela eta alde horretatik bizitzaren isla».
Literaturan heriotza osagai funtsezko izaten da eta heriotza gerran gailentzen da. Zuk II. Mundu Gerra aukeratu duzu. Arrazoi berezirik?
II. Mundu Gerraren historia interesatzen zait, gerra honetako historia eta istorio txikiak. Gure mundua ulertzeko gertaera eta istorio anitz gertatu ziren urte haietan. Istorioak testuinguru berezi horretan kokatzeak nobelari sakontasun apur bat emango ziola pentsatu nuen, baita nolabaiteko erakargarritasun bat emango ziola ere.
Liburuan agertzen den benetako izen bakarra Maximiliam plaza da, Berlingo plaza bat da. Baina nobelan ez da inolako hiririk aipatzen. Nahita egindako kontua da. Nik II. Mundu Gerraren ondoko giroa jaso nahi izan dut eta testuingurua antzoki batean balego bezala eraiki dut. Ez dut dokumentazio handiko lan bat egin eta nobela ere ez nuen nobela historiko gisara landu nahi.
Liburuan agertzen den benetako izen bakarra Maximiliam plaza da, Berlingo plaza bat da. Baina nobelan ez da inolako hiririk aipatzen. Nahita egindako kontua da. Nik II. Mundu Gerraren ondoko giroa jaso nahi izan dut eta testuingurua antzoki batean balego bezala eraiki dut. Ez dut dokumentazio handiko lan bat egin eta nobela ere ez nuen nobela historiko gisara landu nahi.
Heriotza eta xake jokoa tarteko, izua nagusitzen da zure nobelan. Krudela da kontatzen duzuna.
Nobela xake partida anker baten moduan antolatu nuen. Hasieran nahiko modu leunean hasten bada ere, azkenean gertakizunak izugarri okertzen dira.
Lehen pertsonan idatzia, izenik gabeko protagonista da liburukoa, lotsatia, uzkurra. Ez ikusmena ez usaimena, hotsa da bereziki protagonistaren oroimena biziarazten duena. Zergatik hotsa?
Gerraren hotsak oso presente daude gerra bizi duten pertsonen gogoan. Protagonistak gerraren esperientzian entzun zuena hotsez eta ahotsez oroitzea zen normalena, gerran entzun zuena hotsen bidez eraman nahi izan dut nobelara. Egiteko horretan dohain bat erakutsi duzu: irakurlea harritzea, uste ez duguna gertatzea...
Hori nahita bilatutako efektua da, jakina. Irakurleari halako kolpetxoak ematea gustatzen zait, nobelan zehar, kontatutakoaren eta irakurlearen interesari eusteko.
Hori nahita bilatutako efektua da, jakina. Irakurleari halako kolpetxoak ematea gustatzen zait, nobelan zehar, kontatutakoaren eta irakurlearen interesari eusteko.
Xake barruko elementuak kontuan hartuta: erregea, erregina, mailaz mailako militarrak: protagonista peoia dugu. Ondorio bat atera dezakegu: aurrera atera zaitezke baldin eta zure aukerak ongi baliatzen badituzu...
... edo baldin eta mutikoa bezain azkarra baldin bazara behintzat. Nahiz jokoan edo bizitzan peoia izan, nahiz eta peoi gisan ari zaren, modu azkarrez jokatzen baldin badakizu aurrera egin dezakezu, garaile atera zaitezke. Horixe da jakinduria
«Hemengo idazleak lurrari atxikiak daude, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen»
Idazle eleberrigile gisa azaldu zinen euskal literaturaren plazara «Itzalaren baitan» eleberriarekin. Ia 500 orrialde dituen nobela mardula. Testu moderno eta eleberri magikotzat joa...
Nola hartzen da genero hori euskal irakurleen artean?
Zure eleberri hau J.R.R Tolkienen literaturarekin lotu daiteke. Zer iruditzen zaizu «Eraztunaren Jauna» liburua eta egilea bera?
Zerk harritu zaitu plazan agertze honetan?
Euskal literaturaren plaza edo beste gisa batez erranik, euskal literaturaren paisaia. Nola ikusten duzu berau?
Idazle gisa berriz, paisaia horretan zure burua?
Baiki, magia da «Itzalaren baitan» liburuaren gai nagusia. Betidanik gustatu zait nobela fantastikoa. Liburu honekin zerbait berria egin nahi izan nuen fantasiaren nobelaren munduan. Genero honetan topiko berberak agertzen dira ia beti, ezpatak eta dragoiak. Nik zerbait modernoa egin nahi nuen, eta batez ere, beste genero batzuetako elementuak sartu, hala nola, eleberri beltzaren mundukoak, beldurrezko kontakizunetatik ateratako gauzak, gaurkotasuneko gauza bat egin nahi nuen finean. Baina, hori lortu dudan irakurleak esan beharko du, noski.
Nola hartzen da genero hori euskal irakurleen artean?
Badirudi azken aldi honetan modan jarri dela, «Eraztunaren Jauna» eta «Harry Potter»ren liburuak horren lekuko dira. Magiaren gainean eraikitako fantasiazko istorioak dira. Baina, ez dakit euskal literaturaren munduan halako moda sartu den. Nik uste dut hemengo idazleak lurrari atxikiak daudela, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen. Baina nire ustez beharrezkoa da.
Zure eleberri hau J.R.R Tolkienen literaturarekin lotu daiteke. Zer iruditzen zaizu «Eraztunaren Jauna» liburua eta egilea bera?
«Itzalaren baitan» liburua genero honekin lotzen ahal da, bai. Liburu honek betidanik liluratu nau. Bizpahiru aldiz irakurri dut, baita «The Hobbit» bere liburu ezaguna. Euskarara ere itzulia dago eta berriz ere irakurtzeko parada edo aitzakia ona da. Tolkienek mundu bat asmatu zuen eta, historian zehar, belaunaldiak eta belaunaldiak liluratuko dituen liburua sortu zuen, nire ustez. Badirudi gaur egun modan jarri dela, filmak direla-eta ospetsua egin dela. Baina, nire gustuko, filmak ere ondo daude. Zuzendaria Tolkienen jarraitzailea da eta ongi islatu du berak idatzitako mundua.
Literatur plazan modu onean sartu zinen. Bi sari irabazteko dohaina izan duzu.
Ni bezalako hasiberri batentzat, sariena bide bakarra da, edo bakarrenetarikoa.
Zerk harritu zaitu plazan agertze honetan?
Bada, agian, nire xumean izan dudan arrakastak. Uste baitut mundu honetan sartzea ni sartu naizen moduan sartzea baino zailagoa izan behar duela, hori zen behintzat nik nuen ideia.
Euskal literaturaren plaza edo beste gisa batez erranik, euskal literaturaren paisaia. Nola ikusten duzu berau?
Egia erran ez dut sobera ezagutzen paisaia hori. Ezagutzen dudan apurraren arabera, paisaia nahiko jendetsua ikusten dut, gero eta ñabardura handiagoko paisaia da, geroz eta kalitate handiagokoa.
Idazle gisa berriz, paisaia horretan zure burua?
Nik ez dakit paisaia horretan nire burua agertzen den ere, agertzekotan bigarren plano batean agertuko nintzateke
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
#3
#4
Estitxu Eizagirre
#5
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#6
Xabier Letona Biteri
Azkenak
2024-12-02
Marta Barba Gassó
Tomate hazien bildumagileak eta bioaniztasunaren zaintza logikak
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
2024-12-02
Iñaki Mezquita Aranburu
Armarri-zimitz jaspeztatua
Gonbidatu gabeko turista
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
2024-12-02
Jakoba Errekondo
Gintonikaren ezkontza
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
2024-12-01
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik
"Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere", seinalatu dute idatzi batean, sare sozialetako kontu berri baten bidez hedatu dena. Leku ugaritako neska gazteak elkartu dira salaketa egiteko. EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, pertsona hori ageri... [+]
2024-11-30
ARGIA
2025ean “larrialdi linguistikotik indarraldirako bideari ekiteko beharra” aldarrikatu du Kontseiluak
Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]
Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da
Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin
Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.
2024-11-29
Jon Torner Zabala
Zorroztasun historikoaren izenean: dragoiak bai, bikingo beltzaranak ez
2024-11-29
Axier Lopez
EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako
Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]
Eguneraketa berriak daude