OTSO ULUAREN ITZULERA
Euskal Herriko lurretatik otsoa desagertutzat jotzen zen orain urte gutxi arte, lehen otso-erasoak agertzen hasi ziren arte. Datu ofizialen arabera, 1923an Urbasan, Zunbeltzen, hil zuten azken otso alea. Baina geroztik tartekako agerpenak egin ditu. Bizkaia eta Arabako mugetatik sartzen dira Euskal Herriko lurretan, Burgos eta Kantabria aldetik. Zenbait gunetan otsoaren presentzia konstantea da, bertara egokitu da. Karrantza eta Gorbeia inguruetan dabil, adibidez. Foru Aldundien arabera, joan den urtean 79 otso eraso baino gehiago jasan ziren eta 43 abeltzain dira eraso hauek pairatu dituztenak.
Bestalde, otsoa ez da agertzen, Euskal Autonomia Erkidegoko espezie mehatxatuen zerrendan. Badirudi, desagertutzat jotzen dela animalia hau. Bestelako neurriren bat ere hartu beharko litzateke otsoa babesteko. Era berean, artzaintzaren bideragarritasuna ziurtatu behar da. Beraz, plangintza zorrotzak burutu beharko dira nahi eta behar desberdinak bete daitezen.
Antzina-antzinatik izan du gizakiak otsoa inguruan, historiaurreko aztarnategietan jada baditugu horren erreferentziak. Gertutasun hori baliatuz, erraza izango zen otso kumeren bat jaso eta gizakiaren babesean heztea. Horrela lortu ziren lehen animalia etxekotuak. Honela, oso antzinatik azaltzen da zakurra gure artean, gizakiaren lagun fidel eta otzana. Baina arazoa, lehen ardiak etxekotu zirenean hasi zen, hemen hasi baitzen gizaki eta otsoaren arteko borroka amaigabea. Geroztik, otsoak jazarpen gogorra jasan behar izan du gizakiaren eskutik, herrialde askotan guztiz desagertzeraino. Espainiako Estatuan gutxi gorabehera 2.000 ale inguru daude. Mundu mailan, gehienak, Amerikako iparraldean, Europako ekialdean eta Asian daude.
Otsoek denbora gehiena ehizari eskaintzen diote. Beti ere taldean burutzen dute ekintza eta taldekide bakoitzak zeregin propioa betetzen du. Ehizakia etsipenera arte jarraitzen dute eta ondoren, erasoa burutzen dute otsoek. Horixe da ehiza teknikaren funtsa. Zakurrak ez bezala, otsoak, isiltasunaren babesean jarduten du eta harrapakina lepotik heltzen saiatzen da. Otso ulua, ehiza ondorengo kokalekua finkatzeko egiten omen dute. Lurraldetasuna ere azpimarratzen dute uluaren laguntzaz. Otsoaren harrapakin izan daitezkeenei ezezik, gizakioi ere heldu zaigu otso ulua
Historiak ibiltari gautiarra izatera behartu du otsoa, nahiz eta neguan, inoiz, egunez ere ikusi ahal den. Egunsentian ere hor izango dugu zelatan, animalia goiztiarren bat erasotzeko gertu.
Bere lurraldetasuna ondo defendatzen du modu ezberdinetan: leku jakinetan gorozkiak utziz edo txiza eginez adibidez, lurra aztarrikatuz, uzki guruinen jarioen bidez edo bere burua landare eta arrokekin igurtziz, usaina uzteko moduan.
Otsoak harrapakari sena oso garatua dauka eta, nola ez, karniboroa da. Herbiboro handien ehiztaria da ordea. Orkatzak, azeriak, untxiak eta erbiak gustuko ditu. Eta guztiok dakigun bezala, elikatzeko modu errazagoak ere aukeratzen ditu etxe-azienda erasoz. Gosea badu inoiz sarraskijalea ere bihurtzen da. Harrigarria da nolako haragi zati handiak irensteko gaitasuna duen. Bere liseri aparatuak inongo zailtasunik gabe liseritzen ditu.
Otsoaren araldia eta estalketak abendutik martxora bitartean izaten dira. Estalketa eta gero 10 asteren buruan emearen erditzea etorriko da. Horretarako txoko ezkutu eta lasaiak bilatu ohi dituzte. Hiru otso kumetik zortzira bitarteko kopurua izaten dute emeek. Ardura handiz esnez hornitzen ditu, era berean arrak emea zainduko du, emearentzako ehizatuz. Gurasoen zaintzapean otso kumeak azkar hazten dira, hilabete batzuk dituztela hasten dira ehizean ikasten. Eta segituan izango dira prest gurasoengandik banantzeko. Urtebetean lortzen dute heldutasun sexuala.
Jakoba Errekondo eta Garbiñe Larrea han izango dira, baita Haziak liburuko egileak ere. Superbotereak hezkuntza liburua, Abentura erraldoia komikia... eta, jakina, Inor ez da ilegala-ren postutxoa ere ipiniko du ARGIAk. Aurtengo beste nobedadea: denda fisikoa Andra Mari... [+]
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
"Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere", seinalatu dute idatzi batean, sare sozialetako kontu berri baten bidez hedatu dena. Leku ugaritako neska gazteak elkartu dira salaketa egiteko. EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, pertsona hori ageri... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.
Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.
Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]