BEREN BALIOAZ OHARTZEN HASI GARA


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Erreportaje hau argitaratzean, martxoaren erdialde honetan, Atzegi elkartearen urteko kanpaina izanen da kalean. Eskuarki maiatz aldean izaten bada ere, aurten, udal hauteskundeei aurrea hartu nahi izan diete Atzegiko arduradunek. Kany Peñalvak 35 urte daramatza Atzegiko gizarte zerbitzuaren buru gisa. Atzegik burutu ohi duen kanpainaren filosofia azaldu digu:«Kanpainak ez du sostengu ekonomikoa bilatzen, zeregin honek administrazioaren ardura izan behar du. Administrazioari dirua kudeatzea dagokio, denon dirua baita. Beraz, kanpainak bereziki gizartea gogoetatzera deitzen du».

Azken urteotako kanpainak Atzegirekiko zaletasuna sustatzeko burutuak izan dira. «Eta zu, ez al zara atzegizalea?» leloa zabaldu du elkarte honek. Kanpainak gizartea ahalmen gutxikoengana hurbiltzea bilatzen du, pertsona hauekiko elkartasuna bilatzen du, jarrera baikorrak eta irekiak. Atzegiren logoa -bi esku bostekoa eman nahian- oso grafikoa da. Pertsona normalak kontsideratuak garenok eskua zabaltzen eta hartzen badiegu, pertsona hauek leku izango dute gure artean, gizartean parte hartuko dute, dituzten ahalmen guztiak erabiltzen ikasiko dute.


ELKARTASUNA OINARRI

Atzegi Gipuzkoan, Gorabide Bizkaian, Apdema Araban, Anfas Nafarroan. Hegoaldeko elkarteak dira hauek. Lan munduan hamaika zentro eta enpresen sortzaileak. Ahalmen urriko senideek sortuak izan dira, gurasoak izan dira aitzindari. Orain berrogei urte luze, gurasoak bere seme-alabak marjinatuak izaten zirela oharturik, lema-kolpe moduko bat eman zuten. Seme-alaben eskubideen aldeko borrokan hasi ziren. Lehen urratsa elkartzea izan zen, bigarrena hitz egitea eta hirugarrena, bidean bide indartzen joatea: «Arazo bat onartzeko gakoa bere ezagutzan datza. Hau da, arazoa ez badugu ezagutzen ez dugu onartzen. Berrogei urteko esperientzia honetan gurasoek elkar ezagutzeko leku bat eraiki dute. Elkartasunean oinarria harturik, tokian tokiko taldeak antolatuz, talde hauek indarra bereganatu dute gizartea aldatzen joateko», diosku Kany Peñalvak.

Gizarte ekimenaz aritu gara berarekin, orokorrean eta hurbiletik ezagutzen dituen Gipuzkoako gurasoez partikularki. Bere iritziz, Atzegi bultzatu zuten pertsona haiek itzelak izan ziren. «Chapeau» bat merezi dute. Gizarte erabat ezkor bati aurre egin zioten. Ahalmen urrikoak eta hauen gurasoak markatuak bizi ziren orduan. Jainkoak zigortuak ziren. Guraso haiek, alabaina, oldartzeko adore izan zuten beren seme-alaben alde borrokatzeko. Esaldi honetan laburbiltzen du Peñalvak guraso haien kemena:«Balio dutena erakutsiko dugu».
Ordura arte, haur hauei garbitasuna eta elikadura baino ez zitzaizkien bermatzen. Gipuzkoako guraso haiek -beste eskualdekoek bezalaxe, noski- lehen eskola ireki zuten eta pertsona hauei irakastea bazegoela frogatu ere, baita berauek ikasteko ahalmena zutela frogatu digute ere. Orain normala iruditzen zaigu, orduan ez.

Atzegi -Gipuzkoa osorako Donostian finkatua- Espainiako Estatuko lehen zentroa izan zen. Valentzian ere hasia zen zerbait eratzen ordurako. 1960ko abenduaren 28an, Inuzenteen egunean, inauguratu zen elkartea:«Orduan esaten zenarekin kontrastean-edo. Bekatuaren seme-alabak zirelakoan, inuzenteak zirela esaten zen, eta ez bekatariak. Bekatu egiteko ezgauza zirelako», Kany Peñalvak bizitzaren paradoxa gisa azaldu digu inaugurazioaren data egun hura.


ERRONKATIK ERRONKARA

Erronka hitza oso da egokia Atzegi elkartearen bilakabidea definitzeko. Erronkatik erronkara gauzatuz joan da, baita eskualdez eskualde osatu ere. Eskualde bakoitzak bere nortasuna dauka. Talde bakoitzak bere baliabideak garatu ditu eta beste taldeekin konpartitzen ditu. Eskualde bakoitzean familien ordezkari bat dago, tokian tokiko gizartean elkarteen proiektuak zabaltzeko. Talde bakoitzak tokian tokiko elkartearen kudeaketa egiten du, autonomoa eta libreagoa. Horren lekuko, elkarteak Gipuzkoako komunitatearen barnean duen ezarpena.
Atzegik, lau hamarkadetan zehar, lehen eskola sortu zuenez geroztik, arazo sakonagoa dutenentzako zentroak, lan zentroak, etxebizitzak eta aisialdirako zentroak sortu ditu. Pertsona hauek gurasoak ondoan izango ez dituztenerako, zurkaitza edo babesa ere antolatua du, hots, pertsona hauek sortu eta hil bitartean artatuak izanen diren ziurtasuna dute dagoeneko. Zentro hauei guztiei izaera juridiko ezberdin bat eman zaie, Atzegi elkarte nagusiarengandik aparte.

Erronka nagusia nolanahi ere, pertsona hauek bakarrik ez izatea da. Horixe da gurasoen lehen helburua eta hori gauzatzeko gizartearen aldetiko konpromisoa bilatzen dute gurasoek. Hau da, oraindik ere gizarteak pertsona hauekiko jarrera ezkorra agertzen du batzuetan, oraindik badago zer eginik. Alegia, gizartean parte hartzen lagundu behar zaie eta gizarteak berak ere parte hartuz.


AHALMEN URRIKOAK, ATZERATUAK

Ahalmen urrikoak gaitasun intelektual gutxiagoa duten pertsonak dira. Hitz batean esana: atzeratuak. Berrogei urte luze hauetan izen ezberdinak erabili izan dira pertsona hauek izendatzeko. Kany Peñalvaren iritzirako, izenak aldatzea oso erraza da. Frankismoan, diktaduraren garaian, -eta kontserbadorismoaren menpeko gizarteetan orobat- «anormalak» deitzen zieten pertsona hauei. Hau da, ez normalak. Definizio doilorra eta zitala.
Lehen guraso haiek «subnormalak» izendatu zituzten, ordea. Demokrazia garai honetara iritsitakoan, berriz, lege dekretu bat ezarri zen. Lege honen arabera pertsona hauek ezin dira «subnormalak» izendatu. Hau da, normaren azpikoak:«Niri lege edo erabaki hau tontakeria bat iruditzen zait. Orain ‘ahalmen urrikoak’ deitu behar zaie. Baina gu ere ahalmen urrikoak gara hainbat aspektuetan. Nire ustez 'subnormalak' deitzea, normaren azpian daudela esatea da, besterik ez».

Aditu honen ustez «subnormala» arauaren azpian dago. Kontua da kontzeptua gaizki erabilia dela. Sozialki gaizki ikusia dago eta orduan jendeak irain bezala darabil. Modu horretara, pertsona hauek gizartean parte hartu ezin izango balute bezala tratatu ohi dira. Peñalvaren hitzetan, arauaren edo normaren azpian dagoena ez da berez gutxiagotzat hartu behar. Gizarteak gaizki darabilen kontzeptua aldatzea da kontua. Aitzitik, beste kontzeptuak okerrak iruditzen zaizkio:«Orain 'ezindu psikikoa', 'elbarri edo minusbaliatu psikikoa' erabiltzen da hitzetik hortzera. Oso ondo geratzen dira. Edota oso ondo geratzen gara, lasai eta gure buruarekin kontent. Baina pertsona hauek gutxiesten ari gara. Minusbaliatuak, ezinduak edo elbarriak gutxiago balio dutela esan nahi du, aldiz, ‘subnormal’ esatean normaren azpian dagoela esaten dugu, baina kalitate kategoriarik gabe». Zentzu honetan badago zer hobetua. Pertsona hauek izendatzeko erabilpenari dagokionean ardiek bezala jokatzen dugu oraindik ere. Dirudienez, pertsona «normalok» nahiko lerdoak gara.


ATZEGIKOEN EZAUGARRIAK

Normaren azpiko izatea, beraz, printzipioz, minusbaliatu psikikoari edota atzeratuaren izateari dagokio. Definizio hau AEBetako gizartean erabiltzen da, eta mendebaldeko kulturan darabilgu orobat. Pertsona hauek gure gizarteko batez besteko pertsonen eduki intelektualaren azpitik daude, gizartean aritzeko gaitasun eskasa dutela diogu. Bizpahiru aspektu hauetan agertzen da beren gaitasun eskasa: bere buruaz kargu egiteko ezgauza izatea, besteekiko harremanetan motzagoak izatea, eta beren gorputza artatzeko arazoak izatea.
Atzegiko pertsonen ezaugarriak horrelakoak dira. Bertan -edota beste edozein elkartetan- gehien nabaritzen diren pertsonak Down sindrome dutenak dira, beren hazpegiengatik katalogatuta daude. Gainontzekoei ez zaie beren atzerapen intelektuala hainbeste nabaritzen, edo gehienei behintzat. Ordea, hauetako batzuen koefiziente mentala Down sindrome dutenena baino apalagoa izaten da askotan.

Dudarik gabe, beren hazpegiek salatzen dituzte. Pertsona hauetako zenbaiten garapena paradigmatiko izaten da. Hau da, Down sindromea dutenen gurasoek haurraren izaera onartu beharra daukate ezinbestean, aldiz, adimen urriko beste haurren gurasoek ez dute aise onartzen:«Haurrari nabaritzen ez zaionez, eta modu batez edo bestez gurasoak ez dakion nabaritu ahalegintzen direnez gero -nahiz eta ama edo aita konturatzen diren- gure antzeko hazpegiek duten haur hauek haurtzaroa beste modu batez pasatzen dute», azaldu digu Peñalvak. Areago, batzuetan osasun eta heziketa zentroetako arduradunak ez dira gurasoei ezer esaten ausartzen. Haurrak «zailtasunak» dituela esaten diete.
Haur hauen gurasoek osasun nahiz eskola zentroetan aurkitzen duten jarreraren ondorioz, haur kolektibo honen aldeko borroka atzeratu egiten da. Familia batzuen kasuan, seme-alabek hamabost urte betetzen duten arte ez dira Atzegira hurbiltzen. Eskolako ohiko lagunekin bere harremanak hausten dituenean, bere antzekoak bilatzen hasten denean, orduan hurbiltzen dira guregana:«Gurasoak orduan ohartzen dira badagoela zerbait haurren baitan, zerbait ezberdin dutela. Baina, apurka-apurka onartzen dute». Zoritxarrez, arazoa nerabezaroa pasatzean azaltzen zaie, gordinki, batzuetan beranduegi denean.

Down sindromeko kasuetan, gurasoek denbora hori guztia irabazia dute, arazoari lehen unetik heldu behar baitiote. Inpaktua izugarria da eta eutsi egin behar diote. Familia hautsi ez dadin beren nortasuna landu behar dute gogor, baita elkartasuna lantzen ikasi ere. Beste kasuetan, esperientzia poliki-poliki doa, eta gurasoek ez dute lehen urratsa erabat konbentzituak ematen.
Bi kasu dira: hazpegiek salatzen dituztenak eta besteak. Desiratzen ez dugun errealitate bat onartzea zaila da. Eta onartu ezean borroka are zailagoa

Egungo gurasoek honela diote: «Arazo bat daukagu eta ez desgrazia bat»
Atzegi elkartea (Gipuzkoako adimen urritasuna duten pertsonen aldeko elkartea) 1960. urtean sortu zen. Ordura bitartean bere sorreraren aurreko aroa bizi zuen, eta harrezkero, hiru aldi ezberdin ezagutu ditu. 1960a arte, haur atzeratua zuen familiak larritasuna, lotsa eta bekatuaren ondorioa jasaten zituen. Zerbitzurik ez zegoen, pertsona hauek ezkutaturik edota etxean izaten ziren. Gizartean, berriz, haur hauekiko ezjakintasuna, gaitzespena eta axolarik eza zen nagusi. 1960tik 1980ra, familiak elkartu ziren, premiak ezagutarazi eta irtenbideak bilatu zituzten. Zerbitzu mailan premien azterketa egin zen, kasu bakoitzari erantzun bat emanez. Aro honetan, gizarteak ezagutza eta sinpatia beraganatu zuen. Karitate jarrera moduko bat zabaldu zen gizartean.

1979an, Atzegik Zarauzko Biltzar historikoa burutu zuen. Espainiako Estatua diktaduratik demokraziara iragan zen garaiaren ostekoa zen. 1980tik 2000ra bitartean, gurasoek beren haurrentzeko programak landu zituzten. Gizartea gehiago sentiberatu zen. Zerbitzuak eskualdeka egituratuz hasi eta elkartea modu orokor eta anitz batez antolatu zen. Honen ondorioz-edo, gizartea pertsona hauen integrazio bidean sartu zen. Karitatezko ekintzetatik beren eskubideak onartzera pasa zen gizartea.
2000tik aurrera garai berri bati heldu dio Atzegik. Gurasoek hiritarren lankidetzaren beharra somatu dute, laguntzaileak, boluntarioak eta «atzegizaleak» bilatu dituzte horretarako. Zerbitzuen alorrean, pertsona hauen ingurune naturala sendotu du beren partaidetza sustatu aldera, beren ahalmenak eta gaitasunak indartzeko asmoz. Hau da, beren bizitza pertsonala egituratzeko proiektu bat gauzatzen ari da zerbitzu guneetatik. Gizarteak, berriz, partaidetza hau gauzatzen laguntzeko konpromisoa eta inbertsioa bere gain hartu du.

Atzegin 1.800 elkartekide edo familia biltzen dira. 3.000 bazkide eta kolaboratzaile dira, eta hauek kuota bat pagatzen dute. Azken hiru urtetan 1.500 «atzegizale» bildu dira elkartean. Bere inguruan 150 zentro edo abegi-etxe lanean ari dira. Tailerrak eta eskolak ere badaude, bakoitzaren beharraren arabera atendituak izateko. Atzegiren funtsa ez datza soilik erantzunaren beharretan, ordea, baizik eta adimen urriko haurra duen familiak gizartearekin bat egitean.
Ahalmen urrikoen gurasoek Atzegira hurbiltzeko urte bete behar omen zuten lehen. Bi urte negar malkoetan ematen zuten. Orain lehen astean hurbiltzen omen dira eta bigarren bileran ez dute negarrik egiten. Zergatik? Bada, nahiz eta inpaktua berdina izan, gizarteak haur hauek hobekiago hartzen dituelako. Baina, gurasoek ez badute arazoa onartzen haurra ez da gizarteratzen. Hortxe dago gakoa. Atzegik giza balorea lantzen du. Gurasoak premisa honetaz jabetzen joan dira eta honela diote:«Arazo bat daukagu eta ez desgrazia bat». Hots, lehen desgrazia bat zen, orain arazo bat da


Azkenak
Urriaren 7ko gertakariak ikertzeari uko egin dio Israelgo parlamentuak

Oposizioko taldeek proposatutako ikerketa batzorde ofiziala ez da aurrera atera, boz gutxiren aldearekin. Arrazoi ugari daude gobernuko kideek gertaerak ikertu nahi ez izateko.


Xabier Atristain presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Hamahiru urte pasa ditu preso Atristainek, iragan abendutik hirugarren graduan zegoen eta martxoaz geroztik zigorra etxean betetzen ari zen kontrol telematikoarekin.


Desesperazioz RN bozkatu dutenak konbentzitzean datza ezkerraren erronka nagusia

Hirugarren kokatu bada ere, pozik izatekoa badu eskuin muturreko RNk: inoiz baino azkarrago da Frantziako Legebiltzarrean –2017an zortzi diputatu zituen, 2022an 88 eta orain 143–. Bere hauteslegoa azkarki emendatuz doan heinean, anitzez zabalagoa du oinarria:... [+]


Baionako bestetan jipoitu zuten 58 urteko gizon bat hil da

Jipoia uztailaren 11ko gauean izan zen Euskaldunen plazan, eta biktima gauean bertan ospitaleratu zuten Euskal Kostaldeko Ospitalean, Baionako prokuradore Jerome Bourrierrek informatu duenez. Atxilotutako gizona behin-behineko espetxealdian dago, Baionako fiskaltzak eskatuta,... [+]


Gasteiz Antzokia irekiko dute ostegunean Izaskun Arrue Kulturgune izenarekin

Ostegunean, 18:15ean irekiko dute Izaskun Arrue Kulturgunea (IAK), Gasteiz Antzokia eta Euskararen Etxea batuko dituen egitasmoa. Ekainean udalarekin 2024ko hitzarmena sinatu zuenetik Lazarraga Kultur Elkarteak lehenbailehen ireki nahi izan du kultur-gunea. Irekiera ekitaldiaren... [+]


Eibar.org-eko blog komunitateak 20 urte bete ditu

20 urte bete ditu gaur-edo gure blog-komunitateak, Eibar.org webguneko blogak. Interneteko euskal munduaren historia txikiaren parte bat. 1998an Eibartarrak posta-zerrenda sortu zen. 1998-2000 tartean, halaber, webgune probisional estatiko gisa ibili zen martxan Eibar.org-en... [+]


Ostegun honetan aukeratuko dute Frantziako Legebiltzarrerako presidentea

Sei hautagai dira Frantziako Legebiltzarrerako presidente izateko lehian –ezkerretik bat, Macronen aldeko bi, eskuinetik bat, eskuin muturretik beste bat eta independente bat–. Horrez gain, dozenaka eragilek deiturik, FHB Fronte Herritar Berriaren garaipenaren... [+]


Mondragonen gidaritza hartu du Pello Rodriguezek, taldearen lehiakortasuna ardatz duela

Bilboko Euskalduna jauregian egindako urteroko kongresuan Mondragoneko lehendakariaren errelebo aldaketa irudikatu dute, orain arte taldeko buru izandako Iñigo Ucinek eta hemendik aurrera kargu hori hartuko duen Pello Rodriguezek. Horrez gain, hurrengo urteetarako bide... [+]


Israelek zortzi zibil hil ditu Libanon azken bi egunetan

Horietatik hiru haur siriarrak ziren, eta haien etxearen kanpoaldean jolasean zeudela hil dituzte, NBEak gaitzetsi duenez. Hezbollahk mehatxu egin du Israelgo zonalde berriei eraso egingo diela, Israelek azken egunetan Libanon egindako hilketen ondoren.


Mateo Balbuena borrokalari komunista hil da, 110 urterekin

1934ko Asturiasko Iraultzan, Eusko Gudarostean eta militar faxisten kontrako gerran aritu zen Lezaman bizi zen komunista amorratu eta aktiboa.


Eraso sexistei begira Baionako Herriko Etxeak duen jarrera salatu dute feministek

Baionako festetan errepikaturiko eraso sexistei dagokienez Herriko Etxeak politika eta erantzun eskasak bideratu izana salatu du Ipar Euskal Herriko mugimendu feministak. Herriko kontseiluaren batzarrera sartzen saiatu dira 30 bat lagun, baina ateak hetsirik kausitu dituzte.


Kaleko Afari Solidarioak taldeak botako du txupina Donostiako Aste Nagusi Piratan

'Jalgi belak mastara, eta euskara plazara!' lelopean ospatuko dute Donostiako Aste Nagusi Pirata, abuztuaren 10etik 18ra. 


Dantza utzi du lagunek burla egiten diotelako

Sei urte ditu. Gustura ari zen da dantzan. Baina gurasoek jakinarazi digute utzi egingo duela dantza. Arrazoia? Eskolan burla egiten diote lagunek dantzan aritzeagatik. Sei urte. Eta dagoeneko genero estereotipoen indarkeria sufritzen. Nahikoa da! Gurasoak, eskolak, irakasleak,... [+]


Eguneraketa berriak daude