IRAINAK LEKEITIAR ERAN


2021eko uztailaren 27an
Barrabas, brageterre, drogoso, guarino, kanpoeder, kardai, mizkino, oskil, pisterre... Lekeitiar euskalkiak dituen irainak dira. Batzuk Euskal Herriko beste zenbait txokotan ere erabiltzen dira hala ere. Egun irain hauek ez dute indar handirik; izan ere, Lekeitioko euskalkiak antzinatik gordetzen dituen hitzak dira. Hauek berreskuratzeko xedez, liburuki batean bildu ditu Lekeitioko Udaleko Euskara Batzordeak. Bereziki gazteei zuzenduriko liburuxka honetan, galtzear diren irainen berri ematen da, bakoitzaren esanahiaren azalpen zehatza eginaz. Hitzari zentzua emateko eta testuinguru batetan kokatzeko, bakoitzak irudi bat du alboan.

Zenbaki berri honen aurretik, beste hiru ere kaleratu dituzte. Lehenengoak itsasoa du gaitzat. Lekeitioko kulturak arrantzarekin duen lotura izan zen gai hau aukeratzearen arrazoi nagusia. Bigarren zenbakiak eguraldia du ildo nagusi eta hirugarrenak, aldiz, onomatopeiak biltzen ditu. Laugarrena da plazaratu berri duten alea.

Lekeitioko berba hauek aurkitzeko informazio iturri nagusiak herriko pertsona helduak, "Sustraia" aldizkariak argitaraturiko ale monografiko bat eta Resurrección María Azkueren hiztegia izan dira. Era berean, Rufo Atxurrak lan garrantzitsua egin zuen; izan ere, bere ikuskaritzapean kaleratu baitira argitalpenok. Berriki hil denez, omenaldi txiki bat egin diote liburuan, ikuskaritzaz arduratzeaz gain liburua egin duen batzordearen zuzendari nagusi ere izan baitzen. Ikasketa akademikorik gabeko herritar honek, bere zaletasuna zela-eta, artxibo garrantzitsua zuen. Artxibo hori osatzen jardundako denboran bilduriko informazioari esker, bere jakintza maila handia zen.

Kontxi Altzibar, Marta Korrea, Judith Laka, Naroa Ogando, Nere Portillo, Arantza Retolaza, Jon Mikel Seijo eta Joseba Andoni Seijok osatzen dute Lekeitioko Berbak lantaldea. Zortziek euskararekiko interesa duten lagun taldea osatzen dute. Hain zuzen ere, Euskararen Azpibatzordean sorturiko lan talde honek editatzen ditu liburuok. Eurek ere ezagutzen ez dituzten berbak bildu, aztertu eta egiaztatzen dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldeko partaide den Joseba Andoni Seijoren aburuz, "hizkuntzaren estandarizazioa ezinbestekoa izan bada ere, beharrezkoa da zintzilik geratu diren galeratxo horiei euskalkiek erantzutea".

Taldearen bilkurak bitxikeria ugariz inguraturik daude, gehienetan berreskuraturiko hitzaren inguruan kontatzeko pasadizoren bat izaten baita. "Zuzenketak egiterako garaian maizago elkartzen garen arren, hiru astetik behin biltzen garenean, luze aritzen gara berben inguruan mintzatzen. Lorturiko berba berriek sortzen duten harridura eta euren inguruko bitxikeriak anitzak dira. Oso ondo pasatzen dugu eta barre ugari egiten dugu", baieztatu digu Seijok.

Liburu bakoitzetik, mila ale argitaratu dituzte. Lehen argitalpenaren ale guztiak agortuta daude, baina epe laburrera, 200 ale gehiago argitaratuko dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldearen laugarren liburukia plazaratu berri den arren, jada bosgarren liburukia prestatzen dihardute. Edizio berri hau, hirugarren edizioan landutako onomatopeien bigarren zatia izango da. Bestalde, seigarrena ere egiteko ideia buruan darabilten arren, ez da ziurra oraindik beronen argitaratzea, ordurako legegintzaldi aldaketa izango baita.


EZAGUTZEN ETA ERABILTZEN EZ DIREN BERBAK.

Argitalpen hauen helburua ez da izan tesi bat egitea, praktikotasuna bultzatzea baizik. Hori dela eta, Lekeitioko euskalkiak berba ugari dituen arren, euren lagin bat besterik ez dute bildu argitalpen hauetan. Ez dituzte ezagutzen diren baina erabiltzen ez diren berbak bildu, ezagutzen eta erabiltzen ez diren berbak baizik: hitz arinak eta errazak, nagusiek dakizkitenak.

Ekimen hau belaunaldi gazteei zuzendurikoa denez, liburuxkak herriko ikastetxeetara igorri dituzte. Udaletxean liburukiok eskatzeko aukera izateaz gain, 1,5 euroko prezioan herriko saltokietan lor daitezke.

Liburukiari so egiten dionak, jakingo du "barrabas" gauzak hankaz gora ipintzen dituen zaletuari deritzola ; "drogoso" endredo bila dabilenari esaten zaiola; etxearen kalte eta familiaren hondagarri ekintzak burutzen dituztenei "etxekalte" deritzela; gutxi garbitzen denari "koipesto" deritzola; pertsona altua eta ibiltzeko modu baldarrekoari "kankailu" esaten zaiola; kiroletan eta batez ere futbolean txarra denari "taket" deitzen zaiola; txikia denari "txatxar" deitzen zaiola; buru arina duenari "txotxin" deritzola; juiziorik ez duenari "gijabakoa" deritzola; tontoa izanda, bestela pentsatuta, asko dakiela uste duenari "tontoarroa" esaten zaiola...


Azkenak
Abdallah askatzearen alde agertu arren Parisko dei auzitegia, ekainaren 19ra atzeratu dute epaia

Baldintzapeko askatasunaren alde agertu bada ere Parisko dei auzitegia,ekainaren 19ra atzeratu dute epaia, Georges Ibrahim Abdallahk ez dizkielako kalte-galerak ordaindu AEBei. Baldintzapeko askatasunaren alde agertu zen azaroaren 15ean Frantziako Frantziako Zigorrak Aplikatzeko... [+]


Monte Perdidokoa galzorian dauden glaziarren artean sartu dute

Desagertzeko arriskuan dauden izotz-masak dokumentatzen dituen nazioarteko erregistro batek Pirinioetako Monte Perdido sartu du zerrendan.  


Analisia
Repsolek beretzat nahi ditu Urumeako mendiak, Euskal Herriko zentral eoliko handiena jartzeko

Josu Jon Imazen konpainiak helegitea jarri du Eusko Jaurlaritzaren aurrean, Endesari “iruzurra” egitea egotzita. Adarra eta Mandoegi mendien artean 15 aerosorgailu, 28 kilometroko bidea eta 21 kilometroko linea-elektrikoa eraiki nahi ditu Repsolek, Euskal Herriko... [+]


Asko gara, etorri gurekin euskal eskola publikora

Heldu zaigu EAEn 2025-26 ikasturterako ikastetxeetan matrikula egiteko garaia, eta etxe askotan etxeko txikienak urrats berria emango du hemendik gutxira, irailean, eskolaratzea, alegia. Euskal Eskola Publikoaz Harro Topaguneko kideok apustu sendoa egiten dugu eskola publikoaren... [+]


Kuotak, ikastoletan

Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako Hezkuntza Lege berria onartu zenetik, aurrerantzean hezkuntza doakoa izango dela behin eta berriro entzuten/irakurtzen ari gara. Eragile desberdinei entzun diegu, baita Hezkuntza Sailari ere, eta hedabideei eskaintzen dizkiegun elkarrizketatan... [+]


2025-02-20 | Manex Gurrutxaga
EH Bilduren barne kongresuaz: behin betiko integraziorako bidea

Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]


2025-02-20 | Sustatu
Euskorpora elkartea eta Euskorpus aurkeztu dituzte

Euskorpora elkartearen aurkezpen ekitaldi jendetsua izan da asteazkenean Donostian, eta Euskorpus izeneko egitasmoaren berri eman dute bertan. Euskorpus euskarazko hizkuntza baliabide digitalen banku bat izango da, eta 5 milioi pasa inbertituko ditu Eusko Jaurlaritzak bertan.


Trumpek Zelenskiri “diktadore” deitu ostean, guda amaiera aztergai Europar Batasunean ere

Azken egunetako giroa baretzeko asmoz eta Ukrainako Gerraren bukaeraz hitz egiteko elkartuko dira Trumpekin, ondoko astean, Emmanuel Macron Frantziako presidentea eta Keir Starmer Erresuma Batuko Lehen ministroa. Auzi bera aipagai, ostegun honetan elkartzekoak dira ere... [+]


2025-02-20 | Irutxuloko Hitza
Eñaut eta Joseba Alvarezen aldeko elkartasun dinamika abiatu du Piztu Donostiak

Urtarrila amaieran ezarri zieten 5.000 euroko isuna ordaintzen laguntzeko txartelak jarri dituzte Herria, Marruma eta Platero tabernetan.


Udaltzain eredu “hurbila” bultzatzeko, lan eskaintza bateratua egingo dute Zumaiak, Getariak eta Azpeitiak

"Konfiantza eta gertutasuna" oinarri izango duen Udaltzaingo eredua nahi dute Zumaia, Getaria eta Azpeitiko udalek. Horretarako, udalerri horiek ondo ezagutuko dituzten bost udaltzain kontratatuko dituzte elkarrekin eta hautagaiei B2 euskara maila ere eskatuko diete.


2025-02-20 | Gedar
Gasteiz eta Burgos artean AHTa eraikitzen hasteko lanak, aurrera

2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.


2025-02-20 | Xuban Zubiria
Alemaniako hauteskundeak irabazteko faboritoa: Friedrich Merz kontserbadorea

Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]


Leonard Peltier: “Azkenean libre naiz, gaurkoa egun ederra da”

49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.


Zinegile baten “Israelen aurkako diskurtsoa” ari dira ikertzen Alemanian

Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]


Eguneraketa berriak daude