IRAINAK LEKEITIAR ERAN


2021eko uztailaren 27an
Barrabas, brageterre, drogoso, guarino, kanpoeder, kardai, mizkino, oskil, pisterre... Lekeitiar euskalkiak dituen irainak dira. Batzuk Euskal Herriko beste zenbait txokotan ere erabiltzen dira hala ere. Egun irain hauek ez dute indar handirik; izan ere, Lekeitioko euskalkiak antzinatik gordetzen dituen hitzak dira. Hauek berreskuratzeko xedez, liburuki batean bildu ditu Lekeitioko Udaleko Euskara Batzordeak. Bereziki gazteei zuzenduriko liburuxka honetan, galtzear diren irainen berri ematen da, bakoitzaren esanahiaren azalpen zehatza eginaz. Hitzari zentzua emateko eta testuinguru batetan kokatzeko, bakoitzak irudi bat du alboan.

Zenbaki berri honen aurretik, beste hiru ere kaleratu dituzte. Lehenengoak itsasoa du gaitzat. Lekeitioko kulturak arrantzarekin duen lotura izan zen gai hau aukeratzearen arrazoi nagusia. Bigarren zenbakiak eguraldia du ildo nagusi eta hirugarrenak, aldiz, onomatopeiak biltzen ditu. Laugarrena da plazaratu berri duten alea.

Lekeitioko berba hauek aurkitzeko informazio iturri nagusiak herriko pertsona helduak, "Sustraia" aldizkariak argitaraturiko ale monografiko bat eta Resurrección María Azkueren hiztegia izan dira. Era berean, Rufo Atxurrak lan garrantzitsua egin zuen; izan ere, bere ikuskaritzapean kaleratu baitira argitalpenok. Berriki hil denez, omenaldi txiki bat egin diote liburuan, ikuskaritzaz arduratzeaz gain liburua egin duen batzordearen zuzendari nagusi ere izan baitzen. Ikasketa akademikorik gabeko herritar honek, bere zaletasuna zela-eta, artxibo garrantzitsua zuen. Artxibo hori osatzen jardundako denboran bilduriko informazioari esker, bere jakintza maila handia zen.

Kontxi Altzibar, Marta Korrea, Judith Laka, Naroa Ogando, Nere Portillo, Arantza Retolaza, Jon Mikel Seijo eta Joseba Andoni Seijok osatzen dute Lekeitioko Berbak lantaldea. Zortziek euskararekiko interesa duten lagun taldea osatzen dute. Hain zuzen ere, Euskararen Azpibatzordean sorturiko lan talde honek editatzen ditu liburuok. Eurek ere ezagutzen ez dituzten berbak bildu, aztertu eta egiaztatzen dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldeko partaide den Joseba Andoni Seijoren aburuz, "hizkuntzaren estandarizazioa ezinbestekoa izan bada ere, beharrezkoa da zintzilik geratu diren galeratxo horiei euskalkiek erantzutea".

Taldearen bilkurak bitxikeria ugariz inguraturik daude, gehienetan berreskuraturiko hitzaren inguruan kontatzeko pasadizoren bat izaten baita. "Zuzenketak egiterako garaian maizago elkartzen garen arren, hiru astetik behin biltzen garenean, luze aritzen gara berben inguruan mintzatzen. Lorturiko berba berriek sortzen duten harridura eta euren inguruko bitxikeriak anitzak dira. Oso ondo pasatzen dugu eta barre ugari egiten dugu", baieztatu digu Seijok.

Liburu bakoitzetik, mila ale argitaratu dituzte. Lehen argitalpenaren ale guztiak agortuta daude, baina epe laburrera, 200 ale gehiago argitaratuko dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldearen laugarren liburukia plazaratu berri den arren, jada bosgarren liburukia prestatzen dihardute. Edizio berri hau, hirugarren edizioan landutako onomatopeien bigarren zatia izango da. Bestalde, seigarrena ere egiteko ideia buruan darabilten arren, ez da ziurra oraindik beronen argitaratzea, ordurako legegintzaldi aldaketa izango baita.


EZAGUTZEN ETA ERABILTZEN EZ DIREN BERBAK.

Argitalpen hauen helburua ez da izan tesi bat egitea, praktikotasuna bultzatzea baizik. Hori dela eta, Lekeitioko euskalkiak berba ugari dituen arren, euren lagin bat besterik ez dute bildu argitalpen hauetan. Ez dituzte ezagutzen diren baina erabiltzen ez diren berbak bildu, ezagutzen eta erabiltzen ez diren berbak baizik: hitz arinak eta errazak, nagusiek dakizkitenak.

Ekimen hau belaunaldi gazteei zuzendurikoa denez, liburuxkak herriko ikastetxeetara igorri dituzte. Udaletxean liburukiok eskatzeko aukera izateaz gain, 1,5 euroko prezioan herriko saltokietan lor daitezke.

Liburukiari so egiten dionak, jakingo du "barrabas" gauzak hankaz gora ipintzen dituen zaletuari deritzola ; "drogoso" endredo bila dabilenari esaten zaiola; etxearen kalte eta familiaren hondagarri ekintzak burutzen dituztenei "etxekalte" deritzela; gutxi garbitzen denari "koipesto" deritzola; pertsona altua eta ibiltzeko modu baldarrekoari "kankailu" esaten zaiola; kiroletan eta batez ere futbolean txarra denari "taket" deitzen zaiola; txikia denari "txatxar" deitzen zaiola; buru arina duenari "txotxin" deritzola; juiziorik ez duenari "gijabakoa" deritzola; tontoa izanda, bestela pentsatuta, asko dakiela uste duenari "tontoarroa" esaten zaiola...


Azkenak
Yemenen 68 hildako eragin ditu AEBen bonbardaketa batek

Petrolio-portu bateko sarraskia gertatu eta hamar egunera izan da erasoa. AEBek erasoak abiarazi zituztenetik 250 pertsona baino gehiago hil dira Yemenen. Oraingoan 68 pertsona hil eta 47 zauritu izan dira. Orain arteko bonbardaketa lazgarrienetakoa da.


2025-04-29 | Antxeta Irratia
Lakaxita: beste Irun posible baten erresistentzia 20 urtez

Beste bizi eredu  baten alde eginez, hainbat belaunaldik ikasteko, antolatzeko, esperimentatzeko eta trebatzeko aukera izan dute Lakaxitan bi hamarkada hauetan zehar. Gazte belaunaldi anitz ikusi ditu gaztetxeak, eta Jaion bestan, oraingo gazte mugimenduko kideak ez... [+]


Igor Peñalver (ELA Volkswagen): “Jarritako garraiatzaileekin osasun arazoak sor daitezke”

ELA, LAB eta CGT sindikatuek ibilgailu elektrikoak egiteko elektrifikazio prozesuan instalatutako olagarro edo garraiatzaile berria kentzeko eskatu diote Nafarroako Volkswageni. Elkarretaratzea egin zuten ostegunean eta atzorako greba eguna deitu zuten lantokian: 13:15etatik... [+]


2025-04-28 | Amanda Verrone
Lurrerako giza eskubidea: gaudenen eta eraman gaituztenen alde

Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]


Argindarra itzuli da Euskal Herriko lekurik gehienetara, baina normaltasunera itzultzeko “orduak edo egunak” beharko dira

Gaueko 21:00etarako, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako %85era itzuli da hornidura energetikoa, eta Nafarroan, berriz, %50era. Egoera okerragoa bizi dute Espainian eta Portugalen: hurrenez hurren, argindarra lurraldearen %25era eta %10era iritsi da.

Sare elektrikoa erabat erori da... [+]


Lizarrako Udalak txosnei jarritako debekuaren aurka protesta egin zuten 27 gazte epaituko dituzte maiatzean

Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]


Iparretarrak taldeko militanteen omenezko margolana aurkeztu dute Baigorrin

Felipe Bidart Iparretarrak taldeko kide ohiak Kazetari azaldu dioenez, "borrokan erori diren militanteak oroitarazteko" xedea du margolanak. Xabi Tapia Xabxab artista urruñarra da haren egilea, eta Baigorriko Lagundu elkarteak antolatuta egin dute aurkezpen... [+]


2025-04-28 | ARGIA
Uxue Alberdiren “Hetero” liburuaren aurkezpenak emango dio hasiera Azokaroari

Ziburuko Liburu eta Disko Azokaren 6. edizioa ekainaren 7an izango da. Girotzeko eta azokaren eragina inguruko herrietara zabaltzeko, aurreko asteetan zehar sei ekintza kultural antolatu dituzte Baltsan elkarteak eta ARGIAk elkarlanean. Lehena martxoaren 30ean izango da,... [+]


Euskal herritar bat epaituko dute bete hogei pertsonarekin batera 2021ean Bartzelonan etxegabetze bat geldiarazten saiatzeagatik

Maiatzak 8an abiatu eta ekainaren 3ra arte luzatuko da epaiketa. Guztira 35 espetxe urteko eta 200.000 euroko zigorra eskatu ditu fiskalak auzipetuentzako.


Norabidea erakusten duten zenbait ohar, Aritz Otxandianori gertatutakoaren harira

Harriduraz irakurri dugu prentsan Aritz Otxandianori etxean bertan bengalekin egindako erasoaren albistea. Berak sare sozialetan eman zuen gertatutakoaren berri. Bai bera, bai bere adierazpenak jasotzen dituzten hedabideak ahalegindu dira eraso hori makro-berriztagarriei buruzko... [+]


Mikel Gardoki omendu dute, haren erailketaren 50. urteurrenean: «Egia jakiteko garaia da»

50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.


2025-04-28 | Gedar
Berrarmatzeari eta industria militarrari ezetz esan diete

PSOEren hainbat egoitza eta armagintzarekin lotura duten hainbat enpresa seinalatu dituzte, hala nola, ITP Aero, Dassault eta Lauak.


Kontserbadoreei aldea iraulita, liberalak faborito dira Kanadako parlamenturako hauteskundeetan

Astelehen honetan egingo dituzte Kanadako Komunen Ganberarako hauteskundeak, Trudeau lehen ministro ohia ordezkatu duen Mark Caneyk data aurreratu ostean. Liberalen lidergo aldaketak kontserbadoreei aldea nabarmen murriztea eragin du, eta inkesta gehienek bozetan garaile irtengo... [+]


Eguneraketa berriak daude