Kenyako hauteskundeak pasa ziren, 24 urtez lehendakari egondako Daniel Moi-k agintea galdu du... eta apenas garrantzirik eman diogun Mendebaldean albiste horri. Afrikaz gure aurreiritziak ongi finkatuta dauzkagu eta horietan lehen mailako lekua duten gosea, gerrak edo gisaren bateko trajediarik jazo ez bada, kontinente beltzak interesik ez du guretzako.

Kenyatik kritika hori egin digu mendebaldeko kazetarioi Nairobiko «The Daily Nation» egunkarian Rasna Warah idazleak. «Mendebaldeko prentsak ikusi al gaitzake afrikarrok pertsona gisa?» galdetu du plazaratu berri duen artikuluan. Eta atzerriko kontuez interesaturik tarteka Afrikako errealitatea jorratzen dugunoi zer pentsatua jarri digu jatorri indiarra duen idazle kenyarrak.

Salaketa gogor batetik abiatu daWarah: Kenyan urte luzez agintea eduki duen Kanu alderdiak agintea galdu berria du azken hauteskundeetan, eta hori posible izango ote zen garbi ez zegoelako espektatiba handia piztu zuten erreportariek triste ziruditen hala gertatu zenean. Zergatik? Ezer azpimarragarririk gertatu ez zelako, ez bortizkeria berezirik, ez hauteskude iruzurrik, ez estatu kolpe saiorik...
«Albisterik ez zeukaten, bada», ondorioztatu du garratz, Warahk. «Gauzak okerrago ipintzeko, gobernu berriak iragarri du, heriotza bakar bat gertatu gabe, lehendakari ohiak kexurik gabe utzi duela bere kargua. (...) Kenyak frogatu du, berriro ere, Mendebaldeko komunikabideek Afrikaz duten ikuspegiaren gainetik pasa beharra dagoela».
Mende luzez Afrika mitikoaren irudia landu dugu Medebaldeko jendeok, eta orain gure aurreiritzien gatibu gaudela pentsatzen dute hango gure lankideek. Kontinente zabal hura lurralde monolitiko bat bailitzan ikusten dugu eta hori okerragotzeko Afrikaz ditugun erreferentzia guztiak «begi ez afrikarrek» ikusitako errealitateak dira.
Guk haiena ez bezala haiek gure literatura eta kazetaritza ezagutzen dituztenez, Rasna Warahk bi autore eta obra oso ezberdin eta ospetsu aipatzen ditu, aurreiritzietatik inork eskapo egiten ez dugula frogatzeko.
Alde batetik gure artean prestigiorik handiena duen kazetaria hautatu du, Ryszard Kapuscinski poloniarra, «Eguzkiaren errainua» idatzi duena. Kapuscinski lehen aldikoz 1957an iritsi zen Afrikara, Ghana independentziara iritsi zen urtean, eta 40 urtez hemengo hainbat gertakizun kontatu ditu bertatik, Zanzibarko kolpetik hasi eta Rwandako genozidiora. Poloniarrak aitortzen du liburua ez dela Afrikaz, berak Afrikan ezagututako jendeei eta haiekin pasatako denborari buruz baizik.
Kapuscinskik idatzitakoetatik, denborari buruzko pasarte bat hautatu duWarahk. «Europarron mundu ikuspegian, denbora gizakiarengandik kanpo dagoen zerbait da, objektiboa, neurtzeko modukoa, eta izakera lineal bat duena. Europarra denboraren esklabu sentitzen da, bere mende. (...) Afrikarrak diferente ikusten du denbora, horren kontzeptu zabal, elastiko eta subjektiboagoa du. Gizakiak eragiten du denboran, bere joan eta erritmoan». Sinple itxura duela? Agian. Baina Warahk eskertzen dio Kapuscinskiri -ironia puska batekin, hori bai- Afrikako jendeengana hurbiltzeko ahalegina: «Gutxienez Kapuscinski saiatzen da ulertzen ea zein arrazoi metafisiko edo kulturazkorengatik afrikarrak beti berandu iristen diren».

Beste muturreko erreferentzia Keith Richburg kazetari iparramerikarrarena da. «Washington Post»eko gizon honek Afrika sailaren ardura eduki zuen 1991tik 1994ra, eta tartean egokitu zitzaizkion Somaliako gerra zibila eta Rwandako genozidioa. «Out of America» liburuan bildu ditu bere esperientzia eta iritziak, eta polemika bat baino gehiago piztu du argi eta garbi dioelako Afrika higuingarri zaiola eta bere larruazal beltza ez zaiola aski izan Afrika edo bere jendeekiko loturak sortzeko.
Kazetari amerikar beltz honen kronikak garratzak dira, eta aurreiritziz beteak. «Zenbait lider beltz argitsuk esan ziguten Amerika zuriak zerbait zor zigula gure arbasoak esklabo moduan eraman zituztelako. Eta Ama Afrika sarritan erakutsi zitzaigun paradisu beltz baten gisan, non esklaboen ondorengoak ondo hartuko gintuzten eta non gizon eta emakume zuriek duintasun osoz paseatu zezaketen. Sentitzen dut, baina izan naiz han. Ak-47 fusil bat eduki dut sudurraren aurrean ipinita, eta hitz egin dut beren azken biktimen odola kamisetaren gainean zipriztinduta zeramatzaten Hutu miliziano matxetelariekin». Afrikan ikusi dituen basakeria ugarien zerrenda luzea egin du ondoren Richburgek, eta honela bukatuko du: «Eskerrak Jainkoak nire arbasoak handik eraman zituela, bestela haietako bat izango bainintzen».
Kenyako idazleak oso garbi bereizten ditu Kapuscinski poloniarraren eta Richbur amerikarraren jarrerak. Beren liburuetan Rwandako genozidioa nola esplikatzen duten ikusi baizik ez baitago bien ikuspegiak bereizteko. Kapuscinski gertakizunen sustraien bila doa, eta hutu eta tutsien arteko gatazka tribuen arteko kontuetatik askoz urrunago iristen dela ohartzen da. Ez da lekurik denentzako, bizimodu prolema dago hasteko. Baina Belgika kolonialistak urtetan landu duen elkarrenganako gorrotoa ere hor da.
Richburgek aldiz Rwandako jendeak abere basati gisa deskribatzen ditu, gizatasunik gabekoak bailiran. Eta Rasna Warah bera horren zergatiak esplikatzen saiatuko da: beltz amerikarraren konplexuak egon daitezke tartean, edo oharkabean «Washington Post»eko bere kolegek edo irakurleek onartu nahia, agian enpresaren politika editoriala...

Kapuscinski eta Richburgen adibideetatik landa, Nairobiko «The Daily Nation»eko artikuluan Mendebaldeko kazetarioi buruz bere ondorioak atera ditu bukaeran. «Afrikara -edo Hirugarren Munduko herrialde batera- korrespontsal bat bidaltzen denean, berak bezala zuzendariek ulertzen dute lan horrek berekin daramala gerra kazetari izatea ere. Irakurleek, ikusleek, entzuleek, albiste onak nahiko dituzte agian baina gehiago liluratuko dira odol istorioekin: gerrak, masakreak, goseteak, iraultzak. Horrelako kontuekin betetzen dira nazioarteko orriak, ez Afrikako zientzilari baten aurkikuntzaren albiste batekin edo Maliko musika magikoarekin.
Azkenean, Kapuscinskik bezala Richburgek aurkezten dituzten Afrikako irudiak egiazkoak izan daitezke, baina ez dira egia osoa. Wilfred Biok psikoanalistak esan zuenez, gizakiok egia ez ezagutzeko desio handia dugu. Egia bilatuz, aurkitu nahi ez dugun zerbaitekin egin dezakegu-eta topo. Munduko erreportariek nekez pasatzen dute lerro hori, gerta bailiteke aurkitzea azken finean berek deskribatzen duten jendea berak bezain pertsonak direla, eta horrek bihurtuko luke arrunta... ez interesgarria»

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.