Bost idazle bost gogoeta
XX. mende bukaerako euskal literaturan gailendu diren bost idazlerekin egindako elkarrizketa sakonak agertzen dira "Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan" liburuan. Bernardo Atxaga, Koldo Izagirre, Anjel Lertxundi, Ramon Saizarbitoria eta Joseba Sarrionandia hautatu zituen kazetari eta idazle elgoibartarrak euskal gizarteak eta euskal literaturak azken hogeita hamar urte hauetan izan duen bilakaeraren inguruan beren gogo ekarpenak egin zitzaten eta, bide batez, irakurle bezala zuen jakin-mina ase ziezaioten. Hiru orduko hizketaldi barrenkorra izan zuen bakoitzarekin, eta horren guztiaren emaitza jasotzen ahalegindu zen gero. Eta agerian gelditu zitzaion ondorioa: berak gogokoen dituen idazle horien gogoeten arteko aniztasuna.
Gai beraz Joseba Sarrionandiak zer ote zioen jakin nahirik, liburuaren azken partera jo, eta nahiko txunditurik utzi gintuen adierazpen hau irakurri ahal izan genion: "Ni ez naiz nazionalista". Eta bere ibilbidea ezagututa elkarrizketa egiten zionaren harriduraren aurrean, gehitzen zuen: "Ba ez naiz nazionalista, nik ez dut ezelako teoria nazionalista orokorretan sinesten, eta izen hori euskaldunak komunitate independiente moduan antolatzeko proiektuaren aurka erabiltzen dela uste dut gainera. Inoren identitate nazionala pertsonak berak aukeratzen duena dela pentsatzen dut (à) hori bere aukera da. Autodeterminazio eskubidearen aldekoa naiz, eta gizabanakoa autodeterminatzen den bezala, behetik gora edozein komunitateri politikoki antolatzeko eskubidea eman behar zaiola uste dut, herritarren borondatearen arabera".
Eta Bernardo Atxagak, zer iritzi ote zuen hartaz? Galderaren bila genbiltzala, idazlearen arrangura txiki honekin egin genuen topo: "Bultzadak beti etorri zaizkit euskararen munduko periferietatik. Politikoki oso abertzaleak ez zirenen aldetik. Abertzale sutsuenen aldetik, kontrakoa etorri izan zait maiz, zipozkeria". Baina euskara eta nazionalismoa gaiaz galdetuta, hauxe argitzen zuen: "Ni ez naiz izango abertzalea non eta nire izate hutsagatik, euskaldun izateagatik, alegia, ez nauten kastigatu nahi. Baina ikusten baldin badut nire laguna euskaldun izate hutsagatik kartzelara eramaten dutela, nire alabari ukatzen diote eskola, bada orduan... abertzalea nintzateke. æPatriotÆ, bai horixe".
Koldo Izagirrek, berriz, erabat ziur ematen zuen esaterakoan: "Nazionalismoa sartzen denean hizkuntzaren terrenoan beti kalterako da, beti datoz purgak". Baina nazionalistek ez badute euskararen alde egiten, ea nork egingo duen Hasier Etxeberriak galdetzen zionean, honela erantzuten zuen: "Gure drama txiki burges koxkor honen zati bat ere hori da. Alderdi abertzaleak mugitzen ez badira inor ez da mugituko euskararen alde, eta alderdi abertzaleak mugitzen direnean euskararen alde, euskara politizatu egiten omen da. Inperialista linguistikoen betiko leloa da. Nahiago nuke PSUC bezalako gauza bat edukiko bagenu eta denok katalanista izatea, alegia, euskaldunak izatea derrigor abertzale izan behar gabe".
Ramon Saizarbitoria gelditzen zitzaigun. Baina hark esandakoetatik, gustukoak ez diren gauzak ere esan beharra ere badagokiola gogoratuz aitortzen zuen honek egin zigun zirrara: "Min handia ematen dit ikusteak nola gazte gizajo askok aberriaren deia entzun eta bizitzaren urterik hoberenak galtzen dituzten, beste batzuk hizkuntza-eredu arazorik ez duten unibertsitateetan, USAn sarritan, prestatzen diren bitartean. Zenbat energia ari garen alferrik gastatzen herri honetan. Zenbat gazte geratzen den bidean, bizitza betirako izorratuta. Ez bedi niregatik izan behintzat".
EZAUGARRI KOMUNAK.
Zaharren eta gazteenaren artean, hamabost urteko aldea dute. Baina garai beretsuan eman ziren denak ezagutzera, kezka eta antsia antzekoak dituzte, eta belaunaldi bereko kide bezala hartzeko tentaldia handia izan daiteke. Ez dute beraiek horrelakorik onartzen, ordea. Arrazoituz, gainera: bakoitzak bere mundu literarioa daukalako; eta bizitza eta literatura ulertzeko eran ere ezberdinak direlako.Nolanahi ere, Hasier Etxeberriak ohartarazten dio liburuaren irakurleari, guztiz ezberdinak direla dioten arren, nolabait baino ez bada ere, txalupa bereko bidaiari direla. Eta hala izango da edo ez, baina gogoetetan izan ditzazketen ezberdintasunez gain, bost idazle hauek badituzte zenbait gauza komunean ere. Esate baterako, gazteleraz ekin ziotela denek idazteari; baita erabat euskaraz hezitako bakarra zen Bernardo Atxaga ere -geroago eskolan nahitaez erdaraz egin behar izan zuen, jakina-. Beste guztiek, gaztarorako, etxeko hizkuntza herdoiltzen hasia zuten, kontzientziatu ziren arte. "Ni euskaldundu izan ez banintz, ez nintzen idazle izango", aitortzen du Koldo Izagirrek.
Abangoardiako literatura egiteko beharra sentitzen ere bat etorriak ditugu. "Guretzat lotuta zihoazen literatura eta euskara abangoardiarekin, progresismoarekin, bizitzaren politikarekinà Hori guztia genuen ardatz, eta horrexek eman zizkidan gerora etsipenik handienak edo uste txarrik handienak: lotura hori puskatu egiten zela ikusi genuen, ez zirela euskara eta progresismoa horrenbesteraino uztartzen", adierazten du Bernardo Atxagak.
Euskal kulturak zituen beharrei erantzuteko asmoz egiten omen zuten literatura mota hori, eta ez, esateko zutenari biderik aproposena irekitzeko, Ramon Saizarbitoriak azaltzen duenez: "Eraikuntzaren literatura egiten den herrietan, literatura herrikoia egiten da, eta gurean, aldiz, literatura elitista egiten hasi ginen -dio gero-. Helburua, esan genezake, euskal kulturari abarkak kentzea zen (à) Jakina, berehala esan ziguten baserritarrek ezin zutela guk idatzitakoa ulertu. Guri bost axola. Gauza zen euskararen baitan abangoardia sortzea. Eta lortu genuela esango nuke. Gure neurrian, Espainiakoa baino, eta Euskal Herrian gaztelaniaz egiten zena baino, aurreratuagoak ibili ginela ere esango nuke"
Aukera bakoitzak dakar zer edo zer baztertu beharra. Zuk bost idazle aukeratu dituzu, ez edonolakoak, baina bost. Haserrerik izan duzu egindako aukeraketarengatik?
Irakurlea izan omen duzu zure lan honen abiapuntu eta helmuga. Zer esan nahi duzu horrekin?
Zeren bila zihoazen?
Nolako erantzuna jaso du liburuak euskal irakurlearen aldetik?
Liburua erosi bai, baina zenbatek irakurriko ote zuen?
Sortzetik izan omen du lan honek espainolez ere agertzeko asmoa. Nolako harrera izan du gaztelerazko bertsioak?
Helduentzako zazpigarren lana argitaratu berri du Uxue Alberdik, hirugarrena ipuingintzan: Hetero (Susa, 2024). Zortzi narrazio bildu ditu liburuan, eta denen abiapuntua izan da memorian geratu eta “noizbait ere honi buruz idatzi behar dut” pentsarazi dion paisaia,... [+]
Esloveniako eskoletan izan duen arrakastari tiraka, Alberdania argitaletxeak Euskal Herriko ikastetxeetara ekarri du Joko Ona Denontzat irakurketa-lehiaketa: DBHko ikasleek “kalitate handiko liburuak” irakurriko dituzte taldeka, eta avatarra aukeratuta, horiei... [+]
Annie Ernaux (Lillebonne, Normandia, 1940) idazleak bere poetikaz eta horren funtzioaz egindako hausnarketak jasotzen dituen elkarrizketa-liburua euskarara ekarri du Leire Lakasta Mugetak (Iruñea, 2002): Idazketa labana bat da (Katakrak, 2024). Idazketaz, hautu estetiko... [+]
Susa argitaletxearekin kaleratu du Goikoetxeak liburu berria: Politeismo bastarta. Nobela gisa kalifikatu arren, kronika gozo eta bizia da, irakurlea Goikoetxearen pentsamenduetan barneratuko duena. Donostiako San Jeronimo kaleko sotoan egin du aurkezpena, hamarnaka lagunen... [+]
Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira haurrentzako liburua modu berezian aurkeztu du ARGIAk, Donostian. Haur eta guraso ugari bildu ziren Gorka Bereziartua eta Adur Larrearen ipuinaren bueltan, eta festarako, dantzarako, ipuinak kontatzeko eta maskarak marrazteko tartea... [+]
.jpeg)
Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]
Batxilergoan tutore izan nuenetik ia 10 urte pasa direla elkartu naiz Uxue Juarezekin Ur Mara museoko Toureau etxolan (Alkiza), pagoez eta Koldobika Jauregiren eskulturez inguraturik. Autoritate segitzen du izaten niretzat Uxuek, baina beste zentzu batean orain. Aurpegian... [+]
Bankan bizi den Literatura irakasle, ikerlari eta idazlea da. Irailaren hondarrean Itsasun egin zen Irailekoak poesia jaialdiaren baitan Ipar Euskal Herriko Poesiaz eman zuen hitzaldia. Besteak beste, bertan errandakoak hona ekarri nahian hasi gara harekin solasean.
Donostiako Gros auzoko erraldoi eta buruhandien konpartsak giroturiko kalejira eta dantza izango ditu lagun, ostiral honetan ARGIAk antolatu duen liburu aurkezpenak: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira aurkeztuko dute Gorka Bereziartua eta Adur Larrea egileek.
Kasu Hegoaldeko begirada horri. Lehen-lehenik desmitifikatu larre berde, etxe zuri eta teila gorrien lur ederrekiko miresmen itsua, halako maitasun inkondizionala, hizkerari eta ustezko bizitzeko manerari loturiko fetitxismoa. Utz, Ruper Ordorikari sarri entzun gisan,... [+]
Mintza gaitezen klarki, itzulingururik gabe, esan beharrekoak esateko gerotik gerora ibili gabetanik: jolas hau, euskaraz letrak juntatzean datzana, Axularrek pasatu zuen. Kasik jolasa asmatu bezain laster gainera, halako moldez non Gero-ren orrialde gehienetan ematen baitu... [+]
Euskarazko Literatura Itzulpena, Saiakera Euskaraz eta Gaztelaniazko Literatura kategorietako irabazleen berri eman dute Donostiako San Telmo Museoan egin den aurkezpenean. Saiakera Gaztelaniaz saria ez ematea erabaki du epaimahaiak.
"Erraldoiei buruzko ipuina nahi dugu, haur txiki nahiz koskortuagoentzat". ARGIAk enkargua egin zien etxekoak ditugun Gorka Bereziartua kazetariari eta Adur Larrea ilustratzaileari. Emaitza: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira. "Gauza berriak probatzeko... [+]