Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2024ko abuztuaren 22an
PADDY REKALDE: "IDAZTEKO, LEKUAK USAINDU EGIN BEHAR DITUT"
Irakaslea da lanbidez, bere garaian punkaren "zuk zeuk egin" filosofia bere egin zuen gizon hau, baina hainbat idazlan plazaratuak ditu dagoeneko Paddy Rekalde bezala izenpetuz, "Rebel Mayo Colorao" nobela da azkena. Idazteko orduan, bere bizitza propioan oinarritzen da, Aturri eta Ebro arteko giza paisajea eta kultur dinamika osoa aldarrikatuz, eta berdin egiten du maite dituen Irlanda bezalako beste bazterrekin. Adibidez, taberna batean kokatzen badu narrazioa -eta bere lanetan maiz agertzen den lekua da-, oso argi daukalako da zeintzuk izan daitezkeen hango jendearen kezkak, abenturak eta desbenturak, eta Paddy Rekalde bere pertsonaiak ahalik eta humanoenak egiten saiatzen delako.
Noiz ekin zenion zuk idazteari?
AEK-ko "Aizu!" aldizkarirako hasi nintzen ni idazten, duela sei-zazpi urte. AEK Egun batean esan zidaten narrazio erotikoak nahi zituztela. Arratsaldeko seiak izango ziren ordurako, apur bat mozkortuta harrapatu ninduten jada, eta nik normalean gauza guztiei baietza ematen diedanez, halaxe erantzun nien. Ekin nion lanari eta hiru-lau narrazio erotiko idatzi nituen, baina orduan konturatu nintzen nik idazten ez nuenean besteek ez zutela idazten halakorik, eta hori utziz bestelako narrazioak idazten hasi nintzen. Eta "Aizu!"koen gustukoak izan ziren nonbait, zeren memento batean haiek liburu batean biltzea proposatu zidaten. Beste narrazio luzeago bat gehitu nien, eta horrela atera zen "Aizu! Paddy", 1997an. Denetarik dago hor: ipuin oso urbanoak, Irlandakoak, Nafarroako mendialdekoak…
Zer alde dago liburu horretatik "Whiskey koloreko gauak" deritzanera?
"Aizu! Paddy"koak samurragoak izan ziren -ez indar gutxikoak, eh! Nire narrazioetan ahalik eta indar gehiena biltzen saiatzen naiz beti-. Baina "Whiskey koloreko gauak" liburuko narrazioak landuagoak direlakoan nago. Denetarik ukitzen dut hor ere, mutur bikoa bainaiz ni: memento batean barre egiten diot neure buruari ere, eta bestean, erromantiko samar jartzen naiz hainbat gauzekin.
Edariarengatik delako, edota pertsonaiak ametsen munduan murgiltzen direlako, errealitatearen mugak askotan hausten dira zure lanetan.
Bai. Irakurle bihurtu nintzenean, gozatu handia lortu nuen Latinoamerikako errealismo magikoarekin, Rulfo, García Márquez eta horien lanekin, eta neure lanetan ukitu hori sartzen saiatu naiz, batetik, niretzako goxoa delako, eta bestetik, aukera ematen didalako irrealak diren beste munduak edo egoerak ere tartekatzeko narrazioetan. Adibidez, "Whiskey koloreko gauak" liburuan, badira dagoeneko hilda dauden hainbat pertsonaia, Brendan Behan idazlea edo Espainiako Gerra Zibilean faxistak borrokatzeko Irlandak antolatu zuen brigada internazionalistaren burua izan zen Frank Ryan, kasu. Eta "Rebel, Mayo Colorao"n XIX. mendeko idazle irlandar abertzale eta opiozale baten figura erabili dut, James Manganena…
Omenaldi modura egiten al duzu hori?
Ez. Gehienez ere, ezagutzen ez dugun jende xume baina izugarri hori gurera ekartzeko era izan liteke, baina baita literaturan zehar sortuz bidaiatzeko aukera ematen didatelako. Brendan Behan orain dela gutxi arte ezezaguna zen gurean. Irlandako literaturan betiko izenak baino ez ziren ezagunak, James Joyce, edo Beckett bezalakoenak. Baina Brendan Behan oso interesgarria izan zen: literaturzalea, idazlea, IRAko kidea, borrokalaria, tabernazalea… Eta nik Brendan Behan bezalako jendea maite dut.
Eta nor dugu James Mangan?
Horrek gutxi idatzi zuen. Poema liburu luze-luze bat dauka, baina, batez ere, XIX. mendeko errepublikar aldizkarietan agertu zituen bere kolaborazioak. Oso gazte hil zen, orduko gaixotasun baten eraginez, baina alkoholikoa ere bazen, eta laudanomanoa ere bai…
Horrelako idazleak aipatzen dituzunez, Edgar Allan Poe ere maitea izango duzu?
Ez, bada! Niretzat Poe oso iluna da eta ez nau erakartzen. Badaude alkoholarekin halako mundu ilun batean sartzen diren idazleak, Poe edo Baudelaire bezalakoak, baina nik nahiago ditut Brendan Behanen tankerakoak. Autore ilun horiek ezin ditut irakurri. Badakit Kafka maisu bat dela askorentzat, baina niri depresioa eragiten dit.
Beste liburu bat ere kaleratua duzu, "Sex abaroa", alegia…
Sexoaren inguruan osatutako poema liburu bat da. Argazkiak sartu nituen, eta batzuek esan didate pornografikoa dela, baina nik ez dut erotismoa eta pornografiaren arteko bereizketan sinesten, niretzat etika kontua baino ez baita hori: gaur egun erotismoa ondo ikusia dago, duela laurogei urte txarto… "Sex abaroa"n sexuak ematen digun babesa, plazerra eta ona den guztia aldarrikatzen dut, nire ustez. Poema bakoitzarekin narrazio bat egiteko posibilitatea neukan, baina nekatu egin nintzen, narrazio erotikoak nahiko errepikakorrak direlako: ezagutzen dira bi (neska-mutila, mutila-mutila edo neska-neska) eta elkar ezagutze prozesu labur baten ostean, txortan hasten dira. Nireak, ordea, sexua norabide guztietatik harturik, hari buruzko flash moduko poema batzuk dira. Sexuaren gai horri seriotasuna kentzen saiatu nintzen hor. Poema batzuk egoera horri barre egiteko dira, beste hainbat erromantikoak, badira nazkagarriak ere, eta baita sexuaren gaineko miseria salatzen dutenak ere. Batzuek irakurriko dituzte zenbait poema eta seguraski heuren burua islatuta ikusiko dute; beste batzuekin barre egingo dute, hurrengoekin "zein nazkagarria den tipo hau" ere esan dezakete, eta handik gutxira "zein goxoa den", edota, "begira zer egoera tristean bizi garen, eta hala ere, memento honetan, biok hemen egonda, zeinen gustura gauden…!".
Zure azkena, "Rebel Mayo Colorao", nobela beltzatzat jo daiteke?
Hilketa bi daude bertan, ametsetan gauzatzen dena eta bestea, beraz nobela beltzaren ukitua duela esan daiteke. Egia esan, nobela horren bukaera hasieran dago, narratzailea Nafarroako herri txiki bateko tabernan sartzen denean eta leiho ondoan idazten ari den tipo bat ikusten duenean, hortik aurrera gertatzen dena tabernako idazle horrek idatzia baitu: nola protagonista joango den kanposantura, bere lagun minaren hilerria ikustera, eta gero, putetxera, hango nagusia hiltzera eta maite duen neska askatzera...
Beno, "Whiskey koloreko gauak"ek dituen bost narrazioetatik bi baino ez daude Irlandan kokatuak. Dena den, ezagutzen ditudan lekuetan kokatzen ditut nik normalean nire istorioak, lekuak usaindu egin behar ditudalako, eta horretarako haien usainak -jendeak eta ohiturak- ezagutu egin behar ditudalako. Zentzu horretan, Irlanda ezagutzen dut, eta aukera ematen dit hainbat istorio han kokatzeko. Gainera, berezko historia aberatsa eduki duen eta daukan irla bat da Irlanda. Eta "Rebel Mayo Colorao" han kokatu nuen, protagonista Euskal Herritik atera nahi nuelako eta beste inon ezin nuelako kokatu.
Euskal iheslari bat prezeski Irlandara joatea ez al da harrigarria?
Ni ez nabil iheslarien zuzendaritza taldean, baina ematen dira horrelakoak ere. Oraintxe gogoratzen naizenez Portugalen atxilotu zuten bat, Kanadan ere beste pare bat, Londresen ere izan ziren… Irlanda ez da ohiko helmuga, baina jaso izan ditu iheslariak Gerra Zibiletik aurrera, eta horretaz baliatu nintzen "Rebel Mayo Colorao"n. Nire narrazioko protagonistari ematen zaion babesa Errepublikan da, Dublingo langile auzo batean. Ezagutzen dut, oso auzo errepublikarra da eta leku ona horrelako babesa emateko. Gero, protagonista horrek Mayora alde egiten du, konderri nahiko ezezagun batera, Mayo Extremadurako Las Hurdes bezain ezezaguna baita, leku ona ezkutatzeko. Iheslaria hara doa ferryan ezagutzen duen lagun baten etxera, eta hori ere oso egoera tipikoa da han, Irlandan, non hainbat egoeratan egiten dituzun lagunak eta jada badauzkazu etxeak.
Adiskidetasunari eginiko kantua al da zure nobela hau?
Erabat! Oso indartsua da Irlandan adiskidetasuna. Dublin batean gutxiago, hiriburuak hotzagoak izan ohi dira-eta, baina Mendebaldean herri oso txikiak daude, denak elkarren ezagunak dira, eta edozein mementotan eskaintzen dizute beren etxea han lo egiteko. Niri hainbat aldiz gertatu zait: nire andrearekin pub batera sartu, pinta pare bat eskatu, eta handik bost minutura beste pinta pare batekin aurkitu aurrean. Esan zerbitzariari: "Aizu, guk ez dugu hau eskatu" eta hark erantzun, "ez, baina hor dagoen horrek egin du"; beste harekin berbetan hasi, eta berdin amaitzen duzu afaltzen bere etxean. Eta adiskidetasun puntu bera aurkitu izan dut Nafarroa ezezagun horretan, bihotz zahar baina goxoak dauden lekuetan.
Poema pare bat ez beste guztiak. Joseba Sarrionandiak itzulitako poema ederra, non irlandar abiadore batek bere heriotza igartzen duen esanez: ni hemen nago, ez ditut gorrotatzen borrokatzen ditudanak, ez ditut maite ere defendatzen ditudanak, baina hemen egotea da nire patua, eta hemen itxaroten dut nire heriotza. Beste poema Garcia Lorcak gailegoz idatzi zituen bost poemetako bat da, Arestik euskaratua. Nik itzulitakoak, berriz, Irlandan rebel songs deitzen dituztenak dira, abesti matxinatuak-edo. Irlandarrak britainiarren aurkako gerran bizi izandako pasarteak gogoratzen dituzte. Batzuk berriak dira -The Pogues taldearen kantak, kasu-, besteak zaharrak -XX. mende hasierakoak-. Eta badira IRA Probisionalaren garaikoak ere, gose greban hil-hurren dagoen pertsona batek idatzitako poema, adibidez, oroitaraziz bera irlandarra dela eta mesedez eskatuz bere hilotza Mayora eramateko. Niretzat poema izugarria da hori
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ana Galarraga
|
Elhuyar
#2
#4
Manex Usarralde Garmendia
#5
Aitor Irigoien Odriozola
Azkenak
2024-08-22
Manex Usarralde Garmendia
Correosek Gipuzkoan dituen lantokietako langileek salatu dute udan izaten ari diren lan-karga “jasanezina”
Udan lantaldea asko murriztu da langile gehienek oporrak hartu dituztelako, eta sindikatuek salatu dute Correosek apiriletik langileen oporraldien berri izanda ere ez dituela langile gehiago kontratatu.
2024-08-22
Julen Ugartemendia Carcedo
Espainiako Parekotasun Legeko akatsak aukera ematen du senideak zaintzeko baimena eskatu duten langileak kaleratzeko
2/2024 Lege Organikoa abuztuaren 22an sartu da indarrean, eta “akats tekniko tamalgarria” du, Espainiako Berdintasun sailburu Ana Redondok adierazi duenez. Sexu-indarkeriaren biktimak kaleratu ezin direnen taldean sartu dituzte. Espainiako Berdintasun Ministerioak... [+]
2024-08-22
Xabier Letona Biteri
Beroak adinekoen heriotza hirukoiztuko du Europan 2100. urterako
Hori da ikerketa berri batek ondorioztatu duena, baldin eta betetzen badira gaur egun berotzearen handitzeari buruz dauden aurreikuspenak. Eta NBEren arabera, mende amaierarako tenperaturak 3 graduko igoera izango du XX. mende hasierarekin konparatuta.
2024-08-22
Jenofa Berhokoirigoin
Miarritzeko auzapez ohi Didier Borotra zendu da
Politikari zentrista ezaguna, 1986tik 1991ra Departamendu kontseilari izan zen, 1991tik 2014ra Miarritzeko alkate eta Frantziako senatari 1992tik 2011ra. 86 urte zituela zendu da abuztuaren 21ean, infartu baten ondorioz.
2024-08-22
Manex Usarralde Garmendia
Emazteari eraso egin zion ertzaina kargutik kendu dute
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Segurtasun sailburuak adierazi du: “Ertzaintzako barne arautegiak hutsegite larritzat eta botatzeko arrazoi posibletzat ditu horrelakoak”. Gainera, Gipuzkoako Fiskaltzak eskatu dio instrukzioko epaitegiari auzia genero indarkeria... [+]
2024-08-22
Euskal Irratiak
Maddi Kintana: “Gazte euskaldunen hizkeran frantsesak eragin handiagoa du”
Maddi Kintanak Baiona, Angelu eta Miarritzeko gazteen euskara aztertu du bere tesian. Hitz berriak sortzen dituzte baina baita hitzak beste hizkuntzetatik hartzen ere, besteak beste, interneten eraginez.
Iruñeko haur-eskola publikoetako ikasle berrien %37 familia sozioekonomiko ahulekoak dira
Plaza eskatu duten guztiak onartuak izan dira onarpen-sistema berria eta zikloaren doakotasunari esker. 12.000 euro baino gutxiagoko errenta duten familien 297 umek izango dute plaza.
Tanpoiek metalak dituztela frogatu dute; tartean, beruna eta artsenikoa
Lehen aldiz, ikerketa bat egin dute tanpoiek metalak ote dituzten ikusteko. Izan ere, metal batzuk toxikoak dira, baina AEBetako, Europako eta Erresuma Batuko legediek ez dute horri buruzko araudirik.
2024-08-22
June Fernández
MIGRAZIO-DOLUA
Herrimina trauma bihurtzen da
Herrialde berri batera moldatzeak dakarren astindu identitarioaz gain, migrazio-bidaietan eta berton aurre egin behar dieten indarkeriek oztopatzen dituzte etorkinen bizipenak. Psikoterapia da ondoeza sendatzeko bide bat, baina ez bakarra.
2024-08-21
Manex Usarralde Garmendia
Euskal preso politikoei espetxe politika arrunta aplikatzeko eskatu dio Sarek Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen Sailari
"Jarrera proaktiboagoa" eskatu dio Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sail berriari Sarek, abuztuaren 20an egindako prentsaurrekoan. Espetxeetako normalizazioa "oraindik urruti" dagoela salatu dute, ikusita 148 presoetatik "ehun preso baino gehiago" egon... [+]
2024-08-21
Julen Ugartemendia Carcedo
Energia-enpresa nagusiek biodibertsitateari eragindako kalteen %47 ezkutatzen dute, EHUren ikerketa baten arabera
"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.
Eguneraketa berriak daude