PADDY REKALDE: "IDAZTEKO, LEKUAK USAINDU EGIN BEHAR DITUT"


2021eko uztailaren 28an

Irakaslea da lanbidez, bere garaian punkaren "zuk zeuk egin" filosofia bere egin zuen gizon hau, baina hainbat idazlan plazaratuak ditu dagoeneko Paddy Rekalde bezala izenpetuz, "Rebel Mayo Colorao" nobela da azkena. Idazteko orduan, bere bizitza propioan oinarritzen da, Aturri eta Ebro arteko giza paisajea eta kultur dinamika osoa aldarrikatuz, eta berdin egiten du maite dituen Irlanda bezalako beste bazterrekin. Adibidez, taberna batean kokatzen badu narrazioa -eta bere lanetan maiz agertzen den lekua da-, oso argi daukalako da zeintzuk izan daitezkeen hango jendearen kezkak, abenturak eta desbenturak, eta Paddy Rekalde bere pertsonaiak ahalik eta humanoenak egiten saiatzen delako.

Noiz ekin zenion zuk idazteari?
AEK-ko "Aizu!" aldizkarirako hasi nintzen ni idazten, duela sei-zazpi urte. AEK Egun batean esan zidaten narrazio erotikoak nahi zituztela. Arratsaldeko seiak izango ziren ordurako, apur bat mozkortuta harrapatu ninduten jada, eta nik normalean gauza guztiei baietza ematen diedanez, halaxe erantzun nien. Ekin nion lanari eta hiru-lau narrazio erotiko idatzi nituen, baina orduan konturatu nintzen nik idazten ez nuenean besteek ez zutela idazten halakorik, eta hori utziz bestelako narrazioak idazten hasi nintzen. Eta "Aizu!"koen gustukoak izan ziren nonbait, zeren memento batean haiek liburu batean biltzea proposatu zidaten. Beste narrazio luzeago bat gehitu nien, eta horrela atera zen "Aizu! Paddy", 1997an. Denetarik dago hor: ipuin oso urbanoak, Irlandakoak, Nafarroako mendialdekoak…

Zer alde dago liburu horretatik "Whiskey koloreko gauak" deritzanera?
"Aizu! Paddy"koak samurragoak izan ziren -ez indar gutxikoak, eh! Nire narrazioetan ahalik eta indar gehiena biltzen saiatzen naiz beti-. Baina "Whiskey koloreko gauak" liburuko narrazioak landuagoak direlakoan nago. Denetarik ukitzen dut hor ere, mutur bikoa bainaiz ni: memento batean barre egiten diot neure buruari ere, eta bestean, erromantiko samar jartzen naiz hainbat gauzekin.

Edariarengatik delako, edota pertsonaiak ametsen munduan murgiltzen direlako, errealitatearen mugak askotan hausten dira zure lanetan.
Bai. Irakurle bihurtu nintzenean, gozatu handia lortu nuen Latinoamerikako errealismo magikoarekin, Rulfo, García Márquez eta horien lanekin, eta neure lanetan ukitu hori sartzen saiatu naiz, batetik, niretzako goxoa delako, eta bestetik, aukera ematen didalako irrealak diren beste munduak edo egoerak ere tartekatzeko narrazioetan. Adibidez, "Whiskey koloreko gauak" liburuan, badira dagoeneko hilda dauden hainbat pertsonaia, Brendan Behan idazlea edo Espainiako Gerra Zibilean faxistak borrokatzeko Irlandak antolatu zuen brigada internazionalistaren burua izan zen Frank Ryan, kasu. Eta "Rebel, Mayo Colorao"n XIX. mendeko idazle irlandar abertzale eta opiozale baten figura erabili dut, James Manganena…

Omenaldi modura egiten al duzu hori?
Ez. Gehienez ere, ezagutzen ez dugun jende xume baina izugarri hori gurera ekartzeko era izan liteke, baina baita literaturan zehar sortuz bidaiatzeko aukera ematen didatelako. Brendan Behan orain dela gutxi arte ezezaguna zen gurean. Irlandako literaturan betiko izenak baino ez ziren ezagunak, James Joyce, edo Beckett bezalakoenak. Baina Brendan Behan oso interesgarria izan zen: literaturzalea, idazlea, IRAko kidea, borrokalaria, tabernazalea… Eta nik Brendan Behan bezalako jendea maite dut.

Eta nor dugu James Mangan?
Horrek gutxi idatzi zuen. Poema liburu luze-luze bat dauka, baina, batez ere, XIX. mendeko errepublikar aldizkarietan agertu zituen bere kolaborazioak. Oso gazte hil zen, orduko gaixotasun baten eraginez, baina alkoholikoa ere bazen, eta laudanomanoa ere bai…

Horrelako idazleak aipatzen dituzunez, Edgar Allan Poe ere maitea izango duzu?
Ez, bada! Niretzat Poe oso iluna da eta ez nau erakartzen. Badaude alkoholarekin halako mundu ilun batean sartzen diren idazleak, Poe edo Baudelaire bezalakoak, baina nik nahiago ditut Brendan Behanen tankerakoak. Autore ilun horiek ezin ditut irakurri. Badakit Kafka maisu bat dela askorentzat, baina niri depresioa eragiten dit.

Beste liburu bat ere kaleratua duzu, "Sex abaroa", alegia…
Sexoaren inguruan osatutako poema liburu bat da. Argazkiak sartu nituen, eta batzuek esan didate pornografikoa dela, baina nik ez dut erotismoa eta pornografiaren arteko bereizketan sinesten, niretzat etika kontua baino ez baita hori: gaur egun erotismoa ondo ikusia dago, duela laurogei urte txarto… "Sex abaroa"n sexuak ematen digun babesa, plazerra eta ona den guztia aldarrikatzen dut, nire ustez. Poema bakoitzarekin narrazio bat egiteko posibilitatea neukan, baina nekatu egin nintzen, narrazio erotikoak nahiko errepikakorrak direlako: ezagutzen dira bi (neska-mutila, mutila-mutila edo neska-neska) eta elkar ezagutze prozesu labur baten ostean, txortan hasten dira. Nireak, ordea, sexua norabide guztietatik harturik, hari buruzko flash moduko poema batzuk dira. Sexuaren gai horri seriotasuna kentzen saiatu nintzen hor. Poema batzuk egoera horri barre egiteko dira, beste hainbat erromantikoak, badira nazkagarriak ere, eta baita sexuaren gaineko miseria salatzen dutenak ere. Batzuek irakurriko dituzte zenbait poema eta seguraski heuren burua islatuta ikusiko dute; beste batzuekin barre egingo dute, hurrengoekin "zein nazkagarria den tipo hau" ere esan dezakete, eta handik gutxira "zein goxoa den", edota, "begira zer egoera tristean bizi garen, eta hala ere, memento honetan, biok hemen egonda, zeinen gustura gauden…!".

Zure azkena, "Rebel Mayo Colorao", nobela beltzatzat jo daiteke?
Hilketa bi daude bertan, ametsetan gauzatzen dena eta bestea, beraz nobela beltzaren ukitua duela esan daiteke. Egia esan, nobela horren bukaera hasieran dago, narratzailea Nafarroako herri txiki bateko tabernan sartzen denean eta leiho ondoan idazten ari den tipo bat ikusten duenean, hortik aurrera gertatzen dena tabernako idazle horrek idatzia baitu: nola protagonista joango den kanposantura, bere lagun minaren hilerria ikustera, eta gero, putetxera, hango nagusia hiltzera eta maite duen neska askatzera...

Nobela horren ia hiru laurdenak Irlandan gauzatzen dira. "Whiskey koloreko gauak"eko hainbat ipuin ere bai. Zer lotura duzu zuk Irlandarekin?
Beno, "Whiskey koloreko gauak"ek dituen bost narrazioetatik bi baino ez daude Irlandan kokatuak. Dena den, ezagutzen ditudan lekuetan kokatzen ditut nik normalean nire istorioak, lekuak usaindu egin behar ditudalako, eta horretarako haien usainak -jendeak eta ohiturak- ezagutu egin behar ditudalako. Zentzu horretan, Irlanda ezagutzen dut, eta aukera ematen dit hainbat istorio han kokatzeko. Gainera, berezko historia aberatsa eduki duen eta daukan irla bat da Irlanda. Eta "Rebel Mayo Colorao" han kokatu nuen, protagonista Euskal Herritik atera nahi nuelako eta beste inon ezin nuelako kokatu.

Euskal iheslari bat prezeski Irlandara joatea ez al da harrigarria?
Ni ez nabil iheslarien zuzendaritza taldean, baina ematen dira horrelakoak ere. Oraintxe gogoratzen naizenez Portugalen atxilotu zuten bat, Kanadan ere beste pare bat, Londresen ere izan ziren… Irlanda ez da ohiko helmuga, baina jaso izan ditu iheslariak Gerra Zibiletik aurrera, eta horretaz baliatu nintzen "Rebel Mayo Colorao"n. Nire narrazioko protagonistari ematen zaion babesa Errepublikan da, Dublingo langile auzo batean. Ezagutzen dut, oso auzo errepublikarra da eta leku ona horrelako babesa emateko. Gero, protagonista horrek Mayora alde egiten du, konderri nahiko ezezagun batera, Mayo Extremadurako Las Hurdes bezain ezezaguna baita, leku ona ezkutatzeko. Iheslaria hara doa ferryan ezagutzen duen lagun baten etxera, eta hori ere oso egoera tipikoa da han, Irlandan, non hainbat egoeratan egiten dituzun lagunak eta jada badauzkazu etxeak.

Adiskidetasunari eginiko kantua al da zure nobela hau?
Erabat! Oso indartsua da Irlandan adiskidetasuna. Dublin batean gutxiago, hiriburuak hotzagoak izan ohi dira-eta, baina Mendebaldean herri oso txikiak daude, denak elkarren ezagunak dira, eta edozein mementotan eskaintzen dizute beren etxea han lo egiteko. Niri hainbat aldiz gertatu zait: nire andrearekin pub batera sartu, pinta pare bat eskatu, eta handik bost minutura beste pinta pare batekin aurkitu aurrean. Esan zerbitzariari: "Aizu, guk ez dugu hau eskatu" eta hark erantzun, "ez, baina hor dagoen horrek egin du"; beste harekin berbetan hasi, eta berdin amaitzen duzu afaltzen bere etxean. Eta adiskidetasun puntu bera aurkitu izan dut Nafarroa ezezagun horretan, bihotz zahar baina goxoak dauden lekuetan.

Tabernak, pubak… asko azaltzen dira. Eta baita bertako kantuak ere. Zuk itzuliak al dira guztiak?
Poema pare bat ez beste guztiak. Joseba Sarrionandiak itzulitako poema ederra, non irlandar abiadore batek bere heriotza igartzen duen esanez: ni hemen nago, ez ditut gorrotatzen borrokatzen ditudanak, ez ditut maite ere defendatzen ditudanak, baina hemen egotea da nire patua, eta hemen itxaroten dut nire heriotza. Beste poema Garcia Lorcak gailegoz idatzi zituen bost poemetako bat da, Arestik euskaratua. Nik itzulitakoak, berriz, Irlandan rebel songs deitzen dituztenak dira, abesti matxinatuak-edo. Irlandarrak britainiarren aurkako gerran bizi izandako pasarteak gogoratzen dituzte. Batzuk berriak dira -The Pogues taldearen kantak, kasu-, besteak zaharrak -XX. mende hasierakoak-. Eta badira IRA Probisionalaren garaikoak ere, gose greban hil-hurren dagoen pertsona batek idatzitako poema, adibidez, oroitaraziz bera irlandarra dela eta mesedez eskatuz bere hilotza Mayora eramateko. Niretzat poema izugarria da hori


Azkenak
2025-01-09 | Sustatu
Metaren irizpide berriak: bazterkeria libre Instagram eta Facebooken

Metak bere moderazio politikak eta irizpideak irauli ditu Donald Trump Etxe Zurira itzultzeko bezperatan. Fact checker edo egiaztatzaile zerbitzuak etengo dituzte, eta komunitatearen oharrak jarri horren ordez (X/Twitterren bezala), eta aldi berean "adierazpen... [+]


2025-01-09 | Leire Ibar
(H)ilbeltza, euskal nobela beltzaren astea izango da Baztanen

Hamaikagarrenez antolatu dute euskal nobela beltzaren astea, urtarrilaren 20tik 26ra. Ekitaldi ugari egingo dira Baztango bailarako hainbat herritan. Liburu aurkezpenak, mahai-inguruak, solasaldiak eta kultur ekitaldiak izango dira, eta ekintzetan parte hartzea doakoa izango da.


Jean-Marie Le Pen: nazismoa eta “arrazen mailakatzea” asumitzen zituen politikaria

96 urterekin hil da Jean-Marie Le Pen, eskuin-muturreko aurpegi ezaguna, Frantziako Estatuan urtez urte indartu egin den Fronte Nazionalaren sortzailea. Ahoan bilorik gabe aritu izan da beti eta beti bere ideia arrazistak zabaltzen. Ideia arrazistak ereiten, eta uztak jasotzen:... [+]


2025-01-08 | Julene Flamarique
Urteko lehen hilketa matxista salatzeko elkarretaratzeak egin dituzte Hego Euskal Herrian

2024an beste sei hilketa egon zirela gogoratu zuten. “Nazkatuta, nekatuta eta haserre” daudela adierazi du mugimendu feministak Barakaldoko Bide Onera plazan, eta biktimei arreta eskaintzeko sistemen eraginkortasun eza salatu dute. Barakaldoz gain, herri askotan izan... [+]


2025-01-08
IPUINA
Herrizoma

“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Hazparneko Laborantza Lizeoan hiru irakasgai euskaraz irakatsiko dituzte datorren ikasturtetik aurrera

Hazparneko Armand David laborantza lizeo pribatuko ikasleek Agro-ekipamendua, Zientzia sozial eta ekonomikoak, eta Enpresa ekonomia irakasgaiak euskaraz ikasteko aukera izango dute. Horrek formakuntzaren ia erdia hartuko duela azaldu du Bertrand Gaufryau ikastetxeko zuzendariak.


2025-01-08 | Garazi Zabaleta
Aina Socies Fiol
“Balear Uharteetako irla bakoitzean besteetan ez dagoen landare barietate asko dago”

Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Israelgo Maccabi saskibaloi taldearen Gasteizko partida bertan behera uztea exijitu dute

Otsailaren 7an, Maccabi Tel Aviv taldeak Baskoniaren aurkako partida jokatzeko asmoa du Gasteizen. Palestinarekin Elkartasuna Plataformak salatu du Israelek kultur eta kirol ekimenak palestinarren aurkako krimenak estaltzeko erabiltzen dituela. Aurpegi zuriketaren aurka,... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


2025-01-08 | Julen Azpitarte
Harry Smith: AEBetako artea itxuraldatu zuen zinemagilea, folklorista eta magoa

Artista polifazetikoa izan zen Harry Smith (1923-1991). Inkonformista erradikala ere bai, bere biografia askotan nabarmentzen denez. Instituzio eta galeristetatik urrun, eskale baten itxura izan zuen urte luzez. Berari buruzko azken liburua, Cosmic Scholar: The Life and Times of... [+]


2025-01-08 | ARGIA
Buruko nahasmendua dutenentzako lan aukerak eskatu dituzte Nafarroako Parlamentuan

Arazo mentalak dituztenen kopurua haziz doa, oraindik ere estigma sozial handia dute atzean eta, horri aurre egiteko, buruko nahasmenduren bat dutenak lan mundura bideratzen saiatzen da Elkarkide, Nafarroako Parlamentuan azaldu duenez. Lan horretan jarraitzeko laguntza eskatu du.


2025-01-08 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Etxearen planetan

Gabonetan liburu berri bat utzi dute mesanotxean. Etxearen filosofia eta poztasunari buruzkoa, Emanuele Cocciak berriki idatzia. Coccia, filosofo italiarra, ezaguna egin da landareekin ditugun loturak ezagutarazten planeta osasungarri bat eraikitzeko bidean, eta esanguratsua da... [+]


Eguneraketa berriak daude