SAGARDOAK LABELA IZANGO AL DU?
Merkatura irteten diren elikadura produktu guztiek gutxieneko arau batzuk bete behar dituzte, bai kalitateari dagozkionak, bai osasunari lotutakoak, eta abar. Eskakizun hauek guztiak betez gero, produktuak kalitate jakinekoa izatea lortzen du.
Hala ere, bereiztutako kalitatea duten produktuak badaude. Bereizgarritasun hau argudiatu egin behar da, noski, eta arau batzuen bidez islatu behar da. Gainera, arau hauek babestu behar den produktu honetan inplikatuta dauden enpresari guztiek prestatu eta onartu behar dituzte borondatez.
Izendapena lortzeko betebehar zorrotzak
Sagardogilea horrelako prozesu batean sartzen bada, betebehar batzuk izango ditu. Sagarra landatzen denetik sagardoa lortzen den arteko prozesua kontrolatu egingo da inspekzio bidez. Gainera, kalitatezko izendapena lortzerako urte batzuetako bide luzea egin behar da.
Produktuaren elaborazio prozesuaren kontrol zorrotza eraman beharko du sagardogileak. Sagardoa elaboratzeko azpiegitura egokitu beharko du prozesuak hala eskatzen badu.
Sagardoak zer zapore du?
Euskal sagardoaren zaporea asko aldatu da azken urteetan. Garai batean hotzari aurre egiteko eta garaiko janari gogorrei laguntzeko sagardo bizia, fuertea edaten zen oso. Gaur egun, bizitzeko filosofia aldatu egin da. Gero eta garrantzia gehiago ematen zaio norbere gorputza eta osasuna zaintzeari. Elikadurak, beraz, garrantzi handia du. Gaur egun asko begiratzen eta zaintzen dugu zer, nola eta zein kantitatetan jaten dugun. Honen ondorioz kontsumitzen ditugun janariak eta edariak askoz suabegoak, arinagoak dira. Filosofia aldaketa honek sagardoarengan ere eragina izan du. Gero eta gehiago sagardo suabeagoa egiteko joera du sagardogileak.
Euskal nortasuna duen sagardoari buruz hitz egitea ez da batere erraza, sagardo hori egiteko erabiltzen den sagar gehiena bertakoa, Euskal Herrikoa ez delako. Dena den, deskribapen bat egitera hurbil gaitezke:
Gorputz handiko sagardoa da, tanino asko duten sagarrekin egiten delako. Taninoak sagardoaren egitura, zapore eta aromaren osagai garrantzitsuak diren konposatu organikoak dira.
Kolore pixka bat duena da. Zenbat eta tanino kopuru handiagoa izan sagarrak, orduan eta ilunagoa da sagardoa.
Tanino asko dutenak normalean sagardo suabeak izaten dira. Tanino horrek kontserbatzaile bezala funtzionatzen du gure sagardoan.
Azidotasun baxuagoa izatea da gure sagardoaren ezaugarrietako bat.
Gaur egun, orain dela 3 edo 4 urte baino sagardo suabeagoa egiten da Euskal Herrian. Lehen sagardoa azidoagoa egiten zen. Orain, sagardogileak azidotasun hori jaisten ari dira arrazoi batzuk medio. Hiru arrazoi aipatzen dira: sagardo gehiago edaten delako, errazago edaten delako; ez delako kaltegarria eta lege aldetik horrela egin behar delako.
Ezaugarri hauetaz hitz egiten dute Jakoba Errekondok eta Iñigo García de Eulatek sagardoari buruzko "Euskal Herriko sagardoa" liburuan. Goiko koadroan duzu berauen sailkapena
Jatorriz izena ematen dion toki geografiko horretakoa izatea.
Produktuaren kalitatea eta ezaugarriak bere ingurune geografikoari dagozkio, bere faktore natural eta gizatiarrekin. Hau da, tokia-produktua harremana frogagarria da.
Produktuaren produkzioa, eraldaketa eta elaborazioa toki geografiko mugatuan egiten da.
Adierazpen Geografiko Babestua. Gazteleraz IGP deitua (Indicación Geográfica Protegida). Hauek dira bere ezaugarriak:
Jatorriz izena ematen dion toki geografiko horretakoa izatea.
Ingurune geografikoari egokitzeko modukoa den kalitate determinatu bat izan dezala, bere faktore natural eta gizatiarrekin. Hau da, tokia-produktua harremana frogagarria da.
Produktuaren produkzioa edota eraldaketa edota lantzea toki geografiko mugatuan egiten da. Gehienetan, lehengaia edo produkzioa babes eremutik kanpokoa den produktuei aplikatzen zaie.
Eusko Label (EL). Hauek dira bere ezaugarriak:
"K" marka da, Euskal Herrian ekoitzi, eraldatu eta lantzen diren produktuak identifikatu eta bereizten dituen marka.
Bere kalitateak, berezitasunak eta bitxitasunak batez besteko orokorra gainditu behar dute.
Trazabilitatea ziurtatzen du: jatorria-helmuga, kalitatea eta benetakotasuna bermatuz.
Berme Adierazpena. Gazteleraz MG (Marca de Garantía). Produktu baten kalitatea, jatorria edo ezaugarriak ziurtatzen dituen ezaugarri edo medioa da
Kalitatezko produktuak defendatu imitazio eta iruzurretatik.
Ekoizlearen eskubideak onartu.
Produktuaren ezaugarrien informazio argia, koherentea, eta bermea eman kontsumitzaileari.
Balore gehigarri bat lortu.
Izen geografiko zehatz batzuen alferrikako erabilera saihetsi.
Ekoizle eta elaboratzaileentzat onuragarria da, produktuak balore gehigarri bat duelako, sektorearen profesionaltasunari esker.
Banatzaileentzat onuragarria, gardentasun handiagoz elkartrukatzen den produktuak euren salerosketak errazten dituelako.
Kontsumitzaileentzat onura da, hobeto informatuak daudelako eta aukeratzeko gaitasun hobea dutelako, berme espezifiko eta normalizatu bat duen produktuak eman dien konfiantzagatik.
Gizartearentzat onura da, aurrekoagatik eta izendapena duena kultur ondare babestua bihurtzen delako.
Administrazioarentzat onura da, babestutako produktua erregulatzeko sistema zaintzen duelako eta horri balioa ematen diolako, eta bere lurraldeko lehiakortasun gaitasuna handitzen duelako.
Ilbehera da faserik egokiena sagardotegian edozein mugimendu egiteko. Ondorioz, badakite upelak ilbeheran itxi behar direla, zeren pauso hau ilgoran eginez gero, tapoiak lehertu egiten dira ilargi berriarekin. Gainera, muztioaren mugimendua upel barruan nabarmenagoa da irakinaldian. Egurrezko upeletan, ilgoran, itoginak sor daitezke.
Hondarribiako Artzu baserrian aspalditik egiten da sagardoa. Bertako nagusiak, Gregorio Berrotaranek ilargiari bere garrantzia ematen dio: "Ilargiaren aldaketak kontuan hartzen dira irakinaldiaren garaian. Muztioa irakiten ari denean barrika irekita edukitzen dugu, eta ahal bada, ilbeheran itxi behar da barrika. Sagardoa botilaratzea ere ilbeheran egitea komeni da, bestela kortxoa bota egiten baitu".
Sagardoa botilaratzerakoan, batez ere, kontu handiarekin ibiltzen da sagardogilea. Jakoba Errekondok "Euskal Herriko sagardoa" liburuan aipatzen du hotz eta presio barometriko handiko ilbeherako egun bat aukeratzen dela sagardoa botilara pasatzeko; hotzak eta presio barometriko handiak sagardoa barearazten dute eta horrela hondakin eta zakarrak nahastu gabe eta txinparta sortzen duen gasa galdu gabe eusten zaio ontzitik botilaratzerakoan.
Joxe Uria Irastorzak Euskal Herriko sagardogintzaren inguruan ikerketa sakona egina dauka eta zenbait liburu argitara emanda ere bai. Esperimentu bat egin zuen 1976an upelaren barneko soinuak entzuteko tresna bat erabiliz. Ilargi berriaren hiru egun aurretik eta hiru egun ondoren egin ziren neurketa horiek. Emaitzak oso deigarriak izan ziren. Ilbeherako lehen egunean bi dezibelio erregistratu zituen eta sei egunen buruan, ilgoran, berriz, sei dezibelio. Zarataren igoera nabarmen hori ez zetorren bat irakinaldi prozesuarekin.
Migel Zapiain sagardogilearen hitzetan, "bakterioek ilbeheran aktibitate gutxiago dute, baina ilberrian gehixeago mugitzen dira. Ilargiaren aldaketa denean itoginak izaten dira gauetik goizera. Gogoan dut gure aitonak nola sagardoa beti ilbeheran botilaratzen zuen. Gaur egungo sagardogileok gehienetan ezin gara horri begira egon. Eskaera bat dagoenean sagardoa botilatan sartzea beste erremediorik ez zaigu gelditzen. Dena den, horri aurre egiteko neurri batzuk baditugu. Intsuldaketa (sagardoa ontzi batetik bestera aldatu) egitea, adibidez"
Bizitasuna: Ahosabaiaren bizigarri eta freskagarri behar du izan.
Gozotasuna: Betegarri izan edo okitzen duen gozoa nabari gabe, edaterakoan suabea behar du.
Garbitasuna: Bai botilan baita edalontzian ere, ia gardena izan dadila.
Usaina: Sagar gozoaren usaina eta, gehienez ere, ia ohartezina den garratz puntu bat izango du; upel edo kortxo-usain arrastorik eta min edo kiratsik gabea, alegia.
Txinparta: Sagardoa edalontzira botatakoan txinparta bizia sortuz erraz hautsi behar da, sortutako aparra bertan desegin eta desagertuz.
Kolorea: Kolore hori-berde garbia izan behar du eta ontzitik atera eta berehala belztuko ez dena.
Gorputza: Ez oso lodia, ezta oso mehea ere; edalontzia hustean, ipurdian laino antzeko baten seinalea utzi behar luke
6 urtez azpiko haurrek egunean ordubetez baino ezin dute egon Debako liburutegian. Udal gobernuak argudiatu du "liburutegian erabilgarri dagoen espazioa mugatua" dela, baina ez du argitu espazio mugatu horregatik ezartzen dituzten ordu murrizketak zergatik aplikatzen... [+]
Haurrak dituzten familiei egiten diete deia, bereziki. Seme-alabentzat onena nahi dugulako, etorkizunerako aukerak zabaltzea litzateke euskara ematea. "Eleaniztasunaren aldeko hautua egiteko gonbidapena da, euskara ematea batzea delako", esan du Ana Ollo Euskara... [+]
Azken urteetan, adimen artifizialaren (AA) garapenak hizkuntza gutxituen egoeran eragin nabarmena izan du. Teknologia erraldoiek garatutako eredu nagusiak, hala nola ChatGPT, hizkuntza nagusietan trebatzen dira, eta horrek euskararen moduko hizkuntzak bazterrean uzteko arriskua... [+]
AEBetako auzi judizialen batengatik jakin denez, Metak (Facebook-eko jabeak) Libgen sareko liburutegia masiboki pirateatu du BitTorrent protokoloak erabiliz. 81.7 terabyte gutxienez lortu zituzten horrela, beren adimen artifizialeko sistemak elikatzeko. Saiakera eta zientzia... [+]
16 urteren ostean, Eusko Jaurlaritzak eta Haurreskolak Partzuergoak akordioa erdietsi dute astelehen iluntzean lan-hitzarmena berritzeko. Greba deituta zegoen asteazken eta ostegun honetarako, eta LABek eta Steilasek indarrik gabe utzi dituzte bi deialdiak. Asteartean mintzatuko... [+]
Inkesta gehienen faboritoa Daniel Noboa egungo presidente eskuindarra izan arren, aurreikusitakoa baino tarte txikiagoa atera dio Luisa Gonzalez hautagai correistari. Apirilaren 13an egingo da bigarren itzulia.
Gasteizko protestak Trebiñu eta Araba elkarteek deitu dituzte, Tafallakoak Semilla y Belarra elkarteak eta Baionakoak 'Pirinio mendikateko laborariek’. Denek salatu dute Mercosur merkataritza akordioaren ondoriozko konpetentzia, eta erregaien zerga gehiegizkoak.
Euskal herritar ugari saritu ditu Espainiako zine akademiak pasa den asteburuan banatu diren Goya sarietan. Artikuluaren bigarren partean, zeresana eman duten hainbat kontu aletuko ditugu.
AEB inportatzen dituen altzairu eta aluminioari %25eko muga zergak ezarriko dizkiola iragarri du Donald Trumpek. Ez du zehaztu noiz sartuko den neurria indarrean.
Bien arteko su-etena indarrean sartu zenetik hiru aste bete direnean, Hamasek guztira 21 bahitu askatu ditu eta Israelek, berriz, 730. Bahitu israeldarren irudiak "gizateriaren aurkako krimen baten adibidea" direla salatu du Israelgo presidente Isaac Herzogek.
Gizarte palestinarrarekin elkartasunean luzatutako Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak kanpainak "baterajotze nazionalera" deitu du otsailaren 15erako Carrefourrek Hego Euskal Herrian dituen bost merkataritza zentrotan.
"Gaia argitu arte, irakaslea ez da campusera itzuliko", adierazi du Joxerramon Bengoetxea errektoreak, eta gehitu du "bitartekaritza" bat abiatu dutela zer gertatu den ikertzeko eta horren aurrean zer egin ikusteko. EHUko Ikasle Kontseiluko lehendakari... [+]
"Adostasun zabaleko gutxieneko programa amankomun bat" oinarrian izatea posible da, EH Bilduren esanetan. Zerrenda bateratuak osatzea lehenetsiko du Espainiako eta Europako hauteskundeetan, Frantziako Estatuko Fronte Herritar Berriaren tankera hartuta.
