Euskaltzaindia ateoen esku


2021eko uztailaren 19an
Euskaltzaindia sortu zeneko 55. urteurrena ospatzen ari ziren hartan, «Euskeraren Batasunaz» ziharduen berriro ere Aita Luis Villasantek Euskal Herria osoari zuzentzen zion agirian. Izan ere, Euskaltzaindiari eta Euskaltzaindiaren lanei buruz egun haietan gero eta gehiago zabaltzen ari ziren eta egiazko ez ziren jardunak ikusirik, argi eta garbi utzi nahi baitzuen zenbait gauza, hala nola Euskaltzaindiak hartutako bidea ez zela ateoena, zenbaitek zioen bezala.


ELIZ GIZONA MINDURIK

Aita Luis Villasante Kortabitarte, Euskaltzaindiaren lehendakaria izateaz gain, eliz gizona ere bazen, eta min handia ematen zion erlijioa beste zer edo zeren morroi hartu nahi izate horrek. Beraz, ateoen kontu hori gezurtatu eta beste zenbait puntu argitu nahi izan zituen, 1973ko hasiera hartan.
Adibidez, 1918an, sorrera egunean berean, zeregin nagusi gisa Euskaltzaindiari eskatu zitzaiona gogoratu, hau da: «Ekingo du euskalgi oroen odolez azitako euskal-eredu bat gertutzen, itzez, itz-yoskeraz, ta idazkeraz albait erabatetsuena, euskaldun guziak idatz-irakurketan erabiltzekoa» hura. Eta baita ere Euskaltzaindiaren xede eta helburuak, hala nola Euskal Herriko eskualde, euskalki eta euskara mota guztien ordezkariak zeudela erakunde honen baitan.
«Euskaltzaindiak kultur-jakintzaz bakarrik du zer ikusi -adierazten zuen gero- eta deus ez politikaz ezta inongo taldekeriaz ere. Pluralismorik jatorrena egon da beti eta dago orain ere haren barnean. Euskaltzaindiak garbi ikusi du beti euskera herri baten ondasuna dela, eta herri osoarena, gainera, eta hain zuzen horrexegatik, ez du nahi ondasun hori talde baten eskuetan eror dadin. Bide horretan barrena ibili da beti Euskaltzaindia eta dabil orain ere».
Gizakien artean gehienetan gertatzen den bezala, ordea, Euskaltzaindiaren barrenean ere, hizkuntza arazoetan, euskaltzain guztiak iritzi bereko ez izatea, gerta zitekeena zen, «eta horrek ez gaitu ere harritu behar», zioen Aita Villasantek, edozein Instituzioetan egunero gertatzen zen kontua zela azpimarratuz. «Baina horregatik egin behar duena egin gabe ere ez du egon behar. Egotzi zitzaizkion betebeharrak ez lituzke beteko eta».


ARANTZAZUN ONARTUTAKO AGIRIA

Gero, Euskaltzaindia sortu zeneko 50. urteurrena ospatzerakoan pentsatu zena zekarren kontura. Alegia euskaldun guztiek idatz-irakurketan erabil zezaketen euskara aztertu eta, ahal bazen, erabaki behar zela pentsatu zutela, Euskal Herriak ezagututako aldaketekin, problema horri soluzioa ematea beharrezkoa ez eze, premiatsu eta luza ezina ere bilakatu zelako. Gauzak horrela, azaltzen zuen pazientzia santuaz, Euskaltzaindiak biltzar bat burutu zuen Arantzazun 1968ko urrian, berariaz gai horri eskainia, eta biltzar horretan ortografia, izenen deklinazio eta hiztegiari zegozkion zenbait puntu aztertu ondoren, biltzarra bukatzerakoan, euskaltzain osoek elkarrekin bildu eta agiri bat idatzi eta onartu zuten.
«Agiri hura irakurri besterik ez dago, kontseilu edo gomendio gisa emana dela ikusteko -zioen jarraian Aita Villasantek, bost urte beranduago-. Ez da inor behartzen iritziz aldatzera, beste pentsamolde bat izateko eskubidea ez zaio inori kentzen, euskera idatziaren batasuna lortzeko beste bide egokiago bat bilatzea edo proposatzea ez zaio inori galerazten".
Haatik, gauza bat ezin zitekeen egin, eta horixe zen, hain zuzen ere, Euskaltzaindiaren lehendakariak mahaigaineratzen zuena: «Euskaltzaindiak ez duela batere argirik eman, esan; edo Agiri horren balioa dudatan ipini», zenbaitek behin eta berriz egiten zuen bezala.
«Beste gauza erruz eta maila orotan (baita erlijio eta pastoral mailatan ere) zabaltzen dute Euskaltzaindiaren batasuna bideari ateak itxi nahi dizkiotenak: bide hori ateoena dela edo erlijio gabeena. Asmazio honek ez du ez buru eta ez buztanik, ez itxurarik, ez egiarik ez egia antzik ere -kexatzen zen Aita Villasante-. Baina behin da berriz eta azpikeriaz hori sinets arazi nahi dutela ikusirik, egiaren alde aurpegia ateratzera behartua nago. Neure indar eta ahal guztiaz salatu nahi dut, bada, hori egia ez dela. Arazo honek hizkuntzaz bakar-bakarrik du zer ikusi, eta deus ez erlijioaz, fedeaz edo politikaz. Bakoitzak eskubide osoa du bere pentsakera edo ikusmolde berezia izateko euskera idatziaren batasun kontuan. Baina Jainkoaren amorioarren! ez daitezela zeruko gauzak eta lurrekoak berriro nahas"

«Basarri»ren omenaldia
Jendea erruz, Astoria antzokia erabat gainezka. Amaikatxo kalean, sartu ezinik, sarrera galduren bat edo beste noiz zerutik agertuko. Bertsolariak, bestalde, hamabost, «Basarri» maisuaren inguruan. Hona hemen agurra kantatu zuten ordena berean aipatuz: Lasarte, Lizaso, Egileor, Gorrotxategi, Garmendia, Xalbador, Mattin, Mugartegi, Arozamena, Lazkano, Etxeberria, Agirre, Igarzabal eta Mitxelena. Igarzabal gaztea «Lazkao-Txiki»ren ordez etorria zen. Nabari, bestalde, Lopategi eta Azpillagaren hutsunea, baina, jakina, ez beren erruz. «Uztapide» ere han zen, «Basarri»ren eskuin aldean. Ez zuen kanta ahal izan, baina hala ere ez zuen nahi izan etxean geratu, bertsogintzan bere hainbat urtetako lagun eta adiskideari bere omenaldi egunean uko eginez (...) (1973-I-28)

Ijitoak eta ijitokeriak
Begitan ditugu, gehienok, ijitoak. Gaiztotzat, alfertzat, gezurtitzat eta lapurtzat jotzen ditugu. (...) Eta ijitoa batez ere askatasuna maite duen norbait dugu. Bizitzeko mila lan egiten dituen norbait: otarrak, tratuak, sal-erosketak, albaiterotza, ile-mozteak, konponketak... Ijito-erria orain dela mila urte eta gehiago Indiatik ihes egindako erria da. Haruntz eta honuntz ibilian dabilan erria. Ohitura bereziak, izkera berezia, sineskeria bereziak, izaera berezia dituen erria. Amalaugarren menderako iritxi ziren Greziaraino. Aragoi Erregediko agiri batek dioenez, baziren Espaiñian ijitoak 1425garrenerako. Amairu-hamalau milloi ijito dabiltza mundu zabalean edaturik. Hogei urte baino lehenago iltzen dira %tik irurogeiren bat. %tik 6 ijitok ez ditu berrogeita amar urte betetzen. Hauek dira itz bitan esanik ijito jatorraren aztarnak. Baina, egia esan, bada gure artean jatorri hontako ez den beste zenbait ijito. Egiazko ijitoen alde txarrak bakarrik jaso dituen zenbait ijito. Asko ugaltzen ari da gainera gure artean ijito-mota berri hau. Ezin konta ahalak dira berauen ijitokeriak. (...) Kolpe santurik egin ez eta besteei alferra deitzen dion ijitorik edo atzeratua deitzen dionik. Otordu, festa, ibili eta gau-pasa goxo asko egin eta kostata zerbait aurreratu duenari burges deitzen dionik. Gurasoen izerdiaren kontura ikasten edo denbora pasa ibili eta gurasoen burgeskeriaz eta langileen zapalketaz mintzatzen denik. Besteren lanari balioa kentzen dion ijitorik (...) (1973-I-28)

Idiazabal: Agurra
Urtero bezala iritxi zaigu aurten ere gure Blas donearen festak ospatzeko garaia. Guziok dakigu eztarriko miña dugunean batez ere oroitzen gerala Santu honekin; eta esango nuke bolara hontan hamaika badituala berari erreguka, izan ere noiz gaur hainbat eztarriko min, gripe eta abar. Beste alde, festa usaiok ez dira txarrak gasotasunei hankak jaso arazteko, eta gertatu gaitezen zahar eta gazteak herritar eta herbestetik datozen guziekin alaitasunik jatorrenean aurtengo San Blas jaiak igarotzeko. Horrelaxe gerta dedilla (1973-I-28)


Azkenak
2024-09-27 | Euskal Irratiak
Amaia Fontang
“Hau da etorkinen geroa gobernu berriarekin: kontrola, kanporaketak eta kriminalizazioa”

"Segurtasun gehiago, inmigrazio gutxiago". Bruno Retailleau barne ministro frantsesa argi mintzatu da, kargua hartu berritan. Etorkinen gaineko kontrola azkartu nahi du Michel Barnier lehen ministro eskuindar-kontserbadorearen gobernuak, eta jada Retailleauk aitzinatu... [+]


Nafarroako Gobernuak administrazioan sartzeko euskara baloratzeko merezimenduen dekretua onartu du

Premiazko txostena eskatu dio Nafarroako Kontseiluari. Behin betiko onartzeko aurretiazko urratsa da, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak aurreko dekretuaren zati batzuk baliogabetu eta bost urtera.


Emakume* Abertzaleen X. Topaketa egingo dute azaroaren 16an Laudion

Egun osoko egitarauarekin elkartuko dira, eta Euskal Herria feministaranzko bidean, nondik, nora eta nola trantsitatu nahi duten zehazten jarraitzeko konpromisoa berretsi nahi dute.


Antena 3 telebistak Donostiari buruz egindako erreportaje “arrazista eta sinplista” salatu dute

Antena3 telebista kate espainiarreko Espejo Público saioak erreportaje sentsazionalista bat eman zuen asteazkenean, Donostiako ustezko segurtasun faltaren inguruan eta fokua gazte magrebtarretan jarriz. Erreportajea publikoki salatu du Kaleko Afari Solidarioak (KAS)... [+]


“A”, Arabako familia-upategien ardoa bereiziko duen marka berria

ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteko upategiek ekoitzitako ardo botilek bereizgarri propioa izango dute uzta honetatik aurrera. Markaren sustapen kanpaina ere egingo dute Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hiriburuetan. Kontsumitzaileei lagundu nahi diete Arabako ardoak eta... [+]


Dela klima aldaketa, dela Ukrainako gerra, arrakalatu egin da Artikoko bake neurtua

Artikoari begira jarri eta XXI. mendeko erronka eta arazo handienez hitz egiten bukatzen dugu aski fite: geopolitika, edo hobeki erran gerlak eta klima larrialdia. Horretaz kontziente, Artikoko Batzarraren baitan egin ahala eraikitzaile eta bakezale izateko jarrera izan dute... [+]


Etorkizunean ere mendien alde

Orain dela hogei bat urte izandako mehatxuak datoz Gipuzkoako mendietara berriro ere, eta ez nolanahiko neurrian, gainera; tamaina eta kantitate handiagoan baizik. Proiektuok –bakarren bat jadanik eraikia; Zubietako erraustegia, kasu– landa-eremuan edota mendian dute... [+]


Migratzaileei hizkuntza harrera egiteko jardunaldiak egingo dituzte Gasteizen

Urriaren 10 eta 11n Gasteizko Europa Jauregian egingo dira Euskalgintzaren Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lankidetzan urtero antolatzen dituzten jardunaldiak.


Iruñeko Ezpala tabernari eraso egin zioten Boixos Nois taldeko ultren kontrako akusazioa artxibatu du epaileak

Iturramako taberna herritarrari eraso egin zioten egunean bertan Iruñean ziren arren, salatutakoan parte hartu zutenik ezin dela frogatu dio epaileak. 2022ko azaroan Ezpala taberna txikitu eta bertan ziren bezeroak jipoitu zituzten Bartzelonako ultrek.


2024-09-26 | ARGIA
Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

Realeko futbol taldeko entrenatzaile Imanol Alguacilek, Nizan, Europako Ligako partiduaren aurretik eskainitako prentsaurrekoan euskarazko hedabideei euskaraz erantzuten ari zela, hainbat kazetariren kexa entzun behar izan du. Duela astebete antzeko egoera gertatu zen... [+]


EH Bilduk, EAJk eta PSE-EEk akordioa adostu dute Osakidetzako lan eskaintzen eredua berrikusteko

Osakidetzako lan eskaintza publikoen eredua "berrikustea" eta kontsolidazio prozesuak "bukatzea" galdatzen duen ekimen parlamentarioa adostu dute hiru alderdiek.


2024-09-26 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia 6. eguna
Por donde pasa el silencio


Greba arrakastatsua Nafarroako Hezkuntza Publikoan

Nafarroan hezkuntza publikoko milaka irakasle greba egitera daude deituta ostegun honetan eta mobilizazio ugari iragarri dituzte sindikatuek. Ratioen jaitsiera, plantillak egonkortu eta gainzama arintzea eskatzen dute, besteak beste: "Gobernuari dagokio hezkuntza publikoa... [+]


Eguneraketa berriak daude