"IBARRETXEREN PLANA ERE ITUNAREN FIKZIOAN OINARRITZEN DA»
"La vieja herida" liburuarekin 36 urte dituen tafallar hau Nafarroako Erresumaren historian murgildu da, 1512ko konkistaren azterketak bere garaitik gaurdaino izan duen bilakaera ikertuz. Kartzelan nobela historiko bat prestatzen ari zela sortu zen ideia eta azken bi urteak eman ditu gaiarekiko ikerketa honetan. Fruitua ia 500 orrialdeko liburu mardula da. Konkistaz 500 urtetan esan eta idatzi direnei buruzko bibliografia eta dokumentazio ugari erabiliz, Euskal Herriaren egungo egoeran gertakizun hura klabea izan zela dio, eta Nafarroako Foru Komunitatearen errealitate juridiko-politikoa konkistaren gainean eraikia dagoela. Azken bi urte hauetan, dena den, gehiago ere idatzi du, besteak beste nobela historikoa, laster kalean ikusi ahal izango duguna.
Bederatzi urte barru konkistaren bosgarren mendeurrena beteko da. Motorrak berotu behar dira data horretarako?
Zuk zeuk erakusten duzu liburuan: historiari buruzko dokumentazio ugari dago eta oso ikuspegi desberdinekin eta, gainera, autore batzuek beren bizitzan ikuspegi desberdinak erabiltzen dituzte, Kanpionek berak adibidez. Alegia, historia, txiklea bezalakoa da, eta hortik nahi diren interpretazio guztiak egiten direla.
Zuk aztertutakotik, atera al duzu irakaspenik egungo errealitatean ere baliagarria izan daitekeena?
Zure liburuan bi kontzeptu ateratzen dira etengabe: konkista eta ituna. Konkista izan zela gero eta onartuago dago; Gaztelarekiko itunari buruzko interpretazioak, aldiz, ugariak dira. Zuk ituna izan zela ukatzen duzu, nahiz eta ikuspegi historiografiko askotatik, zuk liburuan erakusten duzun bezala, itun horri garrantzi handia ematen zaion.
Edozein eratan, konkistaren ondorengo 20-30 urteak kenduta, gero ez zen ahalegin handirik egin zegoen egoerari buelta emateko.
Nafarroako eliteei buruz asko hitz egiten da liburuan, herritarrei buruz gutxi. Liburua ikuspegi independentista batetik idatzia dago, baina 500 urte hauetan nafarrek benetan nahi izan diote ihes egin Espainiaren inposaketari?
Hori oso diskutigarria da. Konkistaren lehenengo unean ezusteko handia dago Nafarroan, baina herritarrak konturatzen direnean okupazioak zer dakarren, benetako erreakzioa dator. 1521eko altxamendua herri matxinada izan zen, eta hori armez zapaldu zen. Hortik aurrera ia isiltasuna nagusitzen da erresistentziaren jarreran egon direnekiko; gauza gutxi agertzen da eta, gainera, besteek kontatua da. Herritarren borondatea ikertu gabeko gaia da, baina nik uste dut ikertuz gero erresistentziaren froga asko agertuko liratekeela, zantzuak badaude eta.
Edozein eratan, garai hartan konkistarena erresumen konfiguraziorako elementu bat gehiago zen.
Nagusiki, Gaztela edota Espainiari egozten zaio konkistaren errua. Jakina da konkista hartan gipuzkoarrak, arabarrak eta bizkaitarrak aritu zirela, baina hortaz gutxiago hitz egiten da.
Une batean liburuan oso modu tinkoan diozu Nafarroako Foru Komunitateko egungo egitura juridiko-politikoa orduko itunaren gainean eraikia dela. Ez al zaizu egungo herritarren borondatea ahazten?
Egia da, ez dago aukera guztiz librea nahi dena erabakitzeko, baina nafarren gehiengoak gaur egun legitimatzen du Foru Hobekuntzaren bidea.
Nafarroak izan duen zentralitate politikotik abertzaletasunak gehiago edan ez izanaz penatzen zara liburuan. Zer irabazi dezake horrekin abertzaletasunak?
Batez ere euskal nazionalismo historikoaz ari naiz hori aipatzean, ezker abertzaleak neurri handi batean nazionalismo historikoaren ikuspegia gainditu duelako: herriaren kontzepzioa, euskarari ematen zaion garrantzia, aniztasuna... Baina lehenbiziko abertzaletasunak oso gaizki interpretatu zuen gure herriaren historia, itunaren ideia guztiz bereganatu zuen eta konkistaren ideia guztiz baztertu, modu horretan Espainiaren monarkiaren sarean eroriz. Gaur egungo abertzaletasunarentzat, oso inportantea da Euskal Herriaren aniztasunaz ohartzea, horrela herritarrek ulertu ahal izango dituzten planteamendu politikoak egin ahal izango direlako
Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.
Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]
Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]
Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.
2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]
82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.
2006. urtean, Baltasar Garzonek, orduko epaile izarrak, errebelazio moduko bat izan zuen, eta jardunbide bat idatzi zuen, terrorismoagatik inkomunikatutako atxilotuen eskubideak bermatzeko. Epaile berak ehunka atxilotu inkomunikatu pasatzen ikusi zituen bere aretotik, horietako... [+]
Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]
Bihotzean ditudan oroitzapenik politenetakoak dira. Euskal Filologia egiten ari nintzen garai hartan, eta Arbizuko elkarte batera joan ginen Ruper Ordorikaren kontzertu batera. Han zeuden Rikardo Arregi Diaz de Heredia eta Juanjo Olasagarre. Ez nintzen Arregiri esatera ausartu... [+]
Gutxi ateratzen naiz azken urteetan. Askotan esan dut, badakit, baina badaezpada ere. Bertso saio batera joan naiz gaur. “Bejondeizula”. Bai, horregatik abisatu dut gutxi ateratzen naizela, pentsatzen dut zuek kultur ekitaldi askotara joaten zaretela, eta... [+]
