Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2024ko abuztuaren 20an
AZKENAURREKO HATSA
Lagun maitea, atzo gezurra esan nizun. Zuhurra izan beharra nuen, ez baitut ezerk nire buruaz beste egitea eragozterik nahi. Gutun hau jasotzen duzunean hilda egongo naiz (huts egin ez badut behintzat). Asko abusatu dut nireaz eta besteenaz, eta hori konponezina da. Agur". Hauek izan ziren Henri Roorda idazle suitzarrak, 1925eko azaroaren 6an, bere buruaz beste egin baino lehen lagun min bati idatzi zizkion hitzak. Eta ez zuen huts egin.
Hil aurretik idatzitako «Mi suicidio»n izkiriatu zituen bere burua akabatzeko zituen arrazoiak. Egiatasun sakoneko testua da, norbanakoari zein gizarteari buruzko gogoeta zorrotzak azaltzen dituena.
Orain, bakarrizketa bilakatuta ezagutarazi dizkigu Tanttakak Roordaren ideiak, eta horretarako antzerki munduan eskarmentu handiko gizona eraman du oholtza gainera: Mario Gas.
Suizidioa egun tabu bilakatu den ekintza da. Inork bere bizitzarekin akabatzeko erabakia hartuz gero, gertakaria ezkutatu egiten dute hedabideek, amoraltzat jota-edo. Baina, gizartea sortzearekin batera sortu zen suizidioa. Garaiaren arabera, baina, suizidioak konnotazio ezberdinak eduki ditu. Hala uste du Mario Gasek ere: "Roordak testua idatzi zuen urtean, 1925ean, erdi mailako klasea oraindik inperio austriar-hungariarretik zetorren, eta ohoreari buruzko beste ikuspuntu bat zuen. Suizidioarena norberak bere burua salbatzeko modu bat ere bazen, ekintza heroiko bat".
Matematika irakasle izateaz gain, hainbat entsegu pedagogiko eta filosofikoren egile da Henri Roorda. Lausana herrian jaio zen 1870ean. Prestigio handia eskuratu zuen garaiko intelektualen artean, besteak beste, «Le roseau pensotant», «Mon internationalisme sentimental» eta «Le pedagogue n'aime pas les enfants» lanei esker.
Antzezlanaren zuzendari Fernando Bernuesek «Mi suicidio» testuarekin ustekabean egin zuen topo: "Liburu denda batean aurkitu nuen. Hasieran ezin nuen sinetsi hain gaurkoa iruditzen zitzaidan hura 1925.ean idatzia izan zenik".
Zuzendari donostiarrak lehen unetik garbi izan zuen antzezlan bilakatuko zuen testuaren protagonista nor izango zen: "Zerbait irakurtzen ari naizenean aktoreen aurpegiak burura etortzen zaizkit. Kasu honetan Mariorena nerabilen buruan. Egia esan, deitu nionean ez nuen espero baiezkoa emango zidanik. Opari bat izan da niretzat".
Izan ere, Bernuesen aburuz testua ederra da, gogoetez kargatua, "baina era berean badu esentzialtasun bat, eta aktoreak hau transmititu ezin bazezakeen testuak tuntun samarra gelditzeko arriskua zuen".
Orain, bakarrizketa bilakatuta ezagutarazi dizkigu Tanttakak Roordaren ideiak, eta horretarako antzerki munduan eskarmentu handiko gizona eraman du oholtza gainera: Mario Gas.
Suizidioa egun tabu bilakatu den ekintza da. Inork bere bizitzarekin akabatzeko erabakia hartuz gero, gertakaria ezkutatu egiten dute hedabideek, amoraltzat jota-edo. Baina, gizartea sortzearekin batera sortu zen suizidioa. Garaiaren arabera, baina, suizidioak konnotazio ezberdinak eduki ditu. Hala uste du Mario Gasek ere: "Roordak testua idatzi zuen urtean, 1925ean, erdi mailako klasea oraindik inperio austriar-hungariarretik zetorren, eta ohoreari buruzko beste ikuspuntu bat zuen. Suizidioarena norberak bere burua salbatzeko modu bat ere bazen, ekintza heroiko bat".
Matematika irakasle izateaz gain, hainbat entsegu pedagogiko eta filosofikoren egile da Henri Roorda. Lausana herrian jaio zen 1870ean. Prestigio handia eskuratu zuen garaiko intelektualen artean, besteak beste, «Le roseau pensotant», «Mon internationalisme sentimental» eta «Le pedagogue n'aime pas les enfants» lanei esker.
Antzezlanaren zuzendari Fernando Bernuesek «Mi suicidio» testuarekin ustekabean egin zuen topo: "Liburu denda batean aurkitu nuen. Hasieran ezin nuen sinetsi hain gaurkoa iruditzen zitzaidan hura 1925.ean idatzia izan zenik".
Zuzendari donostiarrak lehen unetik garbi izan zuen antzezlan bilakatuko zuen testuaren protagonista nor izango zen: "Zerbait irakurtzen ari naizenean aktoreen aurpegiak burura etortzen zaizkit. Kasu honetan Mariorena nerabilen buruan. Egia esan, deitu nionean ez nuen espero baiezkoa emango zidanik. Opari bat izan da niretzat".
Izan ere, Bernuesen aburuz testua ederra da, gogoetez kargatua, "baina era berean badu esentzialtasun bat, eta aktoreak hau transmititu ezin bazezakeen testuak tuntun samarra gelditzeko arriskua zuen".
Bizitzeko irakasgaia.
Ikasgela huts bat. Kristalezko leihoetan euria etengabe ari da joka. Garbi irakur daiteke gelako arbelean "El pesimismo alegre" klarionaz idatzita. Eskuineko atetik Henri sartzen da, dotore jantzita, zigarroa eskuan duela. Bakarrizketak aurrera egin ahala, beste hainbat hitz ere idatziko du arbelean. Bere bizitzako azken irakasgaia ematera doan irakaslea ez dago bakarrik ordea: aurrean ditu ikusleak, ikasle bilakatuta, eta baita urteetan zehar lagun izan duen ardo botila ere. Euria ere, nolabait, bakarrizketa guztiaren zelatari isila da. "Nire eskola garaiak oroituz", dio Bernuesek, "lehenengo etorri zitzaidan irudietako bat euriarena izan zen. Gertutasunagatik edo, malenkonia eragiten dit". Azken batean, Henri Roordak benetan eman nahi izango lukeen irakasgaia da bakarrizketa hau.
Gasen ustez antzezlanaren ia indar guztia testuan dago: "Etengabeko dialektika baten bidez bere argumentua eraikitzen doa, eta nire ustez emozioa, hein batean, pentsamenduaren askatze horretan biluzten da". Bere buruaz beste egiteko hautua egin duen arren, ironiaz, umorez eta argitasunez beteriko pertsonaia ageri da oholtza gainean. "Hainbesteraino nago bizirik, ez dudala heriotzaren gertutasuna nabari", dio pertsonaiak obraren istant batean.
Antzokira drama existentzialista ilun bat ikustera joandako ikusleak ez du esperotakoa topatuko. "Nolabaiteko tratamendu brechtiarra eman nahi izan diogu pertsonaiari, esaten duenari garrantzia emanaz batez ere. Diskurtsoak berak nahiko indar dauka, ez da ia apaindu beharrik izan", gaineratzen du protagonistak.
Ibilbide luzeko bakarrizketa izango da ziur asko Tanttakak muntatutako «Mi suicidio», bere zuzendariak aitortzen duen moduan, "Mario eszenategi gainera itzultzeak morbo handia sortu baitu". Hori dela eta, emanaldi andana egiteko asmoa dute. Oraindik ere datak zehazteke dituzte ordea. Mario Gasek berak emanaldi asko egiteko gogoa azaldu du: "Irizpidearekin sortutako halako gogoeta umil, barruko, xume eta sentiberan oso gustura parte hartu dut, batez ere gure artean ergelkeria hain hedatuta dagoen garai hauetan". Zuzendari eta aktorearen iritziz antzerkian probokazio formal hutsa egiten duen proposamen hutsal ugari dago, "eta baita ere bulevar generoko tentelkeria asko. Denetarik egon behar duela uste dut, baina gaur egungo antzerki ekoizpenean antzerki mota hau hartzen ari den garrantziak kezkatzen nau", dio.
Behin emanaldien martxa hartuta, Fernando Bernuesek bakarrizketa hau eskoletan egiteko asmoa du: "Benetako ikasgela batean antzeztea asko gustatuko litzaidake, oso leku aproposa iruditzen zait bakarrizketa hau egiteko»
Antzokira drama existentzialista ilun bat ikustera joandako ikusleak ez du esperotakoa topatuko. "Nolabaiteko tratamendu brechtiarra eman nahi izan diogu pertsonaiari, esaten duenari garrantzia emanaz batez ere. Diskurtsoak berak nahiko indar dauka, ez da ia apaindu beharrik izan", gaineratzen du protagonistak.
Ibilbide luzeko bakarrizketa izango da ziur asko Tanttakak muntatutako «Mi suicidio», bere zuzendariak aitortzen duen moduan, "Mario eszenategi gainera itzultzeak morbo handia sortu baitu". Hori dela eta, emanaldi andana egiteko asmoa dute. Oraindik ere datak zehazteke dituzte ordea. Mario Gasek berak emanaldi asko egiteko gogoa azaldu du: "Irizpidearekin sortutako halako gogoeta umil, barruko, xume eta sentiberan oso gustura parte hartu dut, batez ere gure artean ergelkeria hain hedatuta dagoen garai hauetan". Zuzendari eta aktorearen iritziz antzerkian probokazio formal hutsa egiten duen proposamen hutsal ugari dago, "eta baita ere bulevar generoko tentelkeria asko. Denetarik egon behar duela uste dut, baina gaur egungo antzerki ekoizpenean antzerki mota hau hartzen ari den garrantziak kezkatzen nau", dio.
Behin emanaldien martxa hartuta, Fernando Bernuesek bakarrizketa hau eskoletan egiteko asmoa du: "Benetako ikasgela batean antzeztea asko gustatuko litzaidake, oso leku aproposa iruditzen zait bakarrizketa hau egiteko»
«Talde gehienak arrakastaz hiltzen dira»
Konpainia ezberdinetan aktore jardun ostean 1983an Tanttakarekin hasi zuen zuzendari lanbidea donostiar honek. Ordutik konpainia berean jarraitzen du gelditu gabe. Zuzendutako azken lanetan aipatzekoak dira «El florido pensil», «Ez da hain erraza» eta «Ekaitz txorien eskua». Tentazioa ekoizpen etxearen sortzaileetako bat ere bada. Azken sei hilabeteetan oso lanpetuta ibili da eta orain deskantsatzeko gogoz dagoela aitortu digu.
Gurean ez dugu bakarrizketa asko ikusteko betarik izaten.
Bakarrizketekin karta bakarrean gauza asko jokatzen dituzu, oso zorrotza izan beharra dago. Mozorrorik gabeko antzerkia da. Gainera, edozein aktore ez da bakarrizketa bat egiteko gai. Ordu betez erantzunik gabe, energia mantenduz maila ematea ez dago edozein aktoreren esku. Dena dela, baditu bere abantailak ere: beste ikuskizunak baino errazago mugi daiteke.
Tanttaka euskal antzerkigintzan enpresa indartsutzat dugu. Nola ikusten duzu egoera arlo honetan?
Oso gaizki. Egia da profesional gisa daramatzagun 25 urteetan asko ikasi dugula, baina, bestalde, azpiegiturek beti bezain ahul jarraitzen dute. Azken urteetako bilakaerari so eginaz konturatzen zara ekoizpen artistiko interesgarri batera iritsi diren enpresa guztiak desagertu egin direla, euren ibilbidearen mementorik hoberenean. Arrakastaz hil dira gehienak.
Eta hori zergatik gertatzen da?
Konpainia bat behin maila batera iristen denean asko eskatzen zaio: funtzio kopurua handitzea, maila tekniko txukunagoa eskaintzea... eta noski, saltzeko garaian lan guztiek ez dute arrakasta bera izaten. Hainbeste dimentsionatzen dira azpiegiturak denbora gutxian bertan behera erortzen direla. Karraka, Tarima, Geroa eta Orain taldeen kasuak adibide garbiak dira.
Eta zein irtenbide ikusten duzu?
Ekoizpen teknikoa eta artistikoa banandu egin beharko lirateke. Azpiegitura batzuk sortu beharko lirateke, irekiagoak izango direnak, eta edozein antzerki talderentzat eskuragarri egongo direnak. Egia da baita ere antzerkiko agente ezberdinen artean gero eta harreman hobea dagoela, baina antzerki politika zehatz bat falta da
Aitortu behar dut beldur pixka batekin egin niola Mario Gasi elkarrizketa. Entzuna nuen komunikabideetan adierazpenak egitea ez zuela oso gustuko. "Nahiko urduri dago eta ez dakit zurekin hitz egin nahi izango duen", esan zidan Fernando Bernuesek ere, biak elkarrizketatzeko asmoz Donostiako Antzoki Zaharrera joan nintzenean. Entseguaren tartean, ordea, Gasek ez zuen inongo arazorik jarri elkarrizketa egiteko. Eta berriro ere aurreiritziak bertan ziplo erori zitzaizkidan: serio eta hotz irudikatu nuena, umoretsu eta atsegin agertu baitzitzaidan.
Batez ere antzerki zein opera zuzendari gisa egindako lanengatik goraipatua izan denari estreinaldian nola sentitu zen galdetu nion: "Aktoreak ez du inoiz lotsarik sentitzen publikoaren aurrean, oholtza bakardade partekatuaren gunea da, aktorearentzat leku erosoa", erantzun zidan, "askoz ere urduriago jartzen naiz entsegu batean egon daitezkeen lau pertsona ezezagunen aurrean, gune intimo bat erasotzea bezala da". Eszenan hogei urtetik gora daramatzanak 2002.ean Pucciniren «Madama Butterfly» opera eta Jean Geneten «Las Criadas» antzerki lanak zuzendu zituen. Dena dela, aktore lanetan ari denean zuzendari grina alboratzen badakiela dio Gasek: "Bi arloetan lan egiten duenak jakin behar du memento bakoitzean bere lekuan egoten. Aktorea izaki sentibera eta inteligente bat da eta, hortaz, aukera ezberdinak eskaini diezazkioke zuzendariari, baita harekin eztabaidatu ere. Baina beti egongo da zuzendariak irudikatu eta sortu duen mundu horren zerbitzura".
Elkarrizketa amaituta ulertu nuen Mario Gasi buruz Bernuesek egin zidan deskribapena: "Bizitzari modu hedonista, irrazional, erradikal eta era berean aristokratikoan aurre egiten dion gizona»
Elkarrizketa amaituta ulertu nuen Mario Gasi buruz Bernuesek egin zidan deskribapena: "Bizitzari modu hedonista, irrazional, erradikal eta era berean aristokratikoan aurre egiten dion gizona»
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
El Salto-Hordago
#4
Begi bistan
#5
Azkenak
2024-08-20
Julen Ugartemendia Carcedo
AEBek adierazi dute Israelek “trantsizio proposamena” onartu duela, baina Hamasek ez du onartu
Hamasek salatu du talde palestinarrak aurretik onartutako akordio proposamenetan Israelgo lehen ministro Netanyahuk baldintza berriak jarri dituela. Iran su-etenaren alde agertu da, baina Israel “zigortzeko eskubidea” aipatu dute, uztailaren 31n Hamaseko buruzagi... [+]
2024-08-20
Manex Usarralde Garmendia
Emazteari eraso zion ertzainak tratu txarrak ea lehenagotik ematen zizkion ikertzen ari da Fiskaltza
Ertzaina emakume bezala erregistratu zen Trans Legearen bitartez, baina inori ez zion aldaketaren berri eman. Fiskaltzak uste du indarkeria matxista leporatzetik libratzeko asmoarekin aldatu zuela sexuz.
2024-08-20
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak
Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.
2024-08-20
Julen Ugartemendia Carcedo
Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik
Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]
2024-08-20
ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute
Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]
2024-08-20
Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen
Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.
2024-08-20
Mikel Aramendi
‘Txina komunismoaren aurretik’ ikuskizuneko sektaren atzean dagoen kuxidadea
Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]
2024-08-20
Urko Apaolaza Avila
Ibilbide dekolonialak (III)
Gasteiz: azukrezko jauregiak eta historia garratzak
2024-08-20
ARGIA
Langile bat hil da Iurretan, baso-lanetan ari zela
LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.
2024-08-19
Julen Ugartemendia Carcedo
Taser pistola Foruzaingoaren armen araudian sartu nahi du Nafarroako Gobernuak
Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.
2024-08-19
ARGIA
Palestinaren alde mobilizatu dira Bilboko eta Donostiako Aste Nagusian
Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.
2024-08-19
Behe Banda
Barra Warroak |
Soro bat, zoro bat
Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]
Eguneraketa berriak daude