AZKENAURREKO HATSA


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Lagun maitea, atzo gezurra esan nizun. Zuhurra izan beharra nuen, ez baitut ezerk nire buruaz beste egitea eragozterik nahi. Gutun hau jasotzen duzunean hilda egongo naiz (huts egin ez badut behintzat). Asko abusatu dut nireaz eta besteenaz, eta hori konponezina da. Agur". Hauek izan ziren Henri Roorda idazle suitzarrak, 1925eko azaroaren 6an, bere buruaz beste egin baino lehen lagun min bati idatzi zizkion hitzak. Eta ez zuen huts egin.

Hil aurretik idatzitako «Mi suicidio»n izkiriatu zituen bere burua akabatzeko zituen arrazoiak. Egiatasun sakoneko testua da, norbanakoari zein gizarteari buruzko gogoeta zorrotzak azaltzen dituena.
Orain, bakarrizketa bilakatuta ezagutarazi dizkigu Tanttakak Roordaren ideiak, eta horretarako antzerki munduan eskarmentu handiko gizona eraman du oholtza gainera: Mario Gas.
Suizidioa egun tabu bilakatu den ekintza da. Inork bere bizitzarekin akabatzeko erabakia hartuz gero, gertakaria ezkutatu egiten dute hedabideek, amoraltzat jota-edo. Baina, gizartea sortzearekin batera sortu zen suizidioa. Garaiaren arabera, baina, suizidioak konnotazio ezberdinak eduki ditu. Hala uste du Mario Gasek ere: "Roordak testua idatzi zuen urtean, 1925ean, erdi mailako klasea oraindik inperio austriar-hungariarretik zetorren, eta ohoreari buruzko beste ikuspuntu bat zuen. Suizidioarena norberak bere burua salbatzeko modu bat ere bazen, ekintza heroiko bat".
Matematika irakasle izateaz gain, hainbat entsegu pedagogiko eta filosofikoren egile da Henri Roorda. Lausana herrian jaio zen 1870ean. Prestigio handia eskuratu zuen garaiko intelektualen artean, besteak beste, «Le roseau pensotant», «Mon internationalisme sentimental» eta «Le pedagogue n'aime pas les enfants» lanei esker.
Antzezlanaren zuzendari Fernando Bernuesek «Mi suicidio» testuarekin ustekabean egin zuen topo: "Liburu denda batean aurkitu nuen. Hasieran ezin nuen sinetsi hain gaurkoa iruditzen zitzaidan hura 1925.ean idatzia izan zenik".
Zuzendari donostiarrak lehen unetik garbi izan zuen antzezlan bilakatuko zuen testuaren protagonista nor izango zen: "Zerbait irakurtzen ari naizenean aktoreen aurpegiak burura etortzen zaizkit. Kasu honetan Mariorena nerabilen buruan. Egia esan, deitu nionean ez nuen espero baiezkoa emango zidanik. Opari bat izan da niretzat".
Izan ere, Bernuesen aburuz testua ederra da, gogoetez kargatua, "baina era berean badu esentzialtasun bat, eta aktoreak hau transmititu ezin bazezakeen testuak tuntun samarra gelditzeko arriskua zuen".


Bizitzeko irakasgaia.

Ikasgela huts bat. Kristalezko leihoetan euria etengabe ari da joka. Garbi irakur daiteke gelako arbelean "El pesimismo alegre" klarionaz idatzita. Eskuineko atetik Henri sartzen da, dotore jantzita, zigarroa eskuan duela. Bakarrizketak aurrera egin ahala, beste hainbat hitz ere idatziko du arbelean. Bere bizitzako azken irakasgaia ematera doan irakaslea ez dago bakarrik ordea: aurrean ditu ikusleak, ikasle bilakatuta, eta baita urteetan zehar lagun izan duen ardo botila ere. Euria ere, nolabait, bakarrizketa guztiaren zelatari isila da. "Nire eskola garaiak oroituz", dio Bernuesek, "lehenengo etorri zitzaidan irudietako bat euriarena izan zen. Gertutasunagatik edo, malenkonia eragiten dit". Azken batean, Henri Roordak benetan eman nahi izango lukeen irakasgaia da bakarrizketa hau.

Gasen ustez antzezlanaren ia indar guztia testuan dago: "Etengabeko dialektika baten bidez bere argumentua eraikitzen doa, eta nire ustez emozioa, hein batean, pentsamenduaren askatze horretan biluzten da". Bere buruaz beste egiteko hautua egin duen arren, ironiaz, umorez eta argitasunez beteriko pertsonaia ageri da oholtza gainean. "Hainbesteraino nago bizirik, ez dudala heriotzaren gertutasuna nabari", dio pertsonaiak obraren istant batean.
Antzokira drama existentzialista ilun bat ikustera joandako ikusleak ez du esperotakoa topatuko. "Nolabaiteko tratamendu brechtiarra eman nahi izan diogu pertsonaiari, esaten duenari garrantzia emanaz batez ere. Diskurtsoak berak nahiko indar dauka, ez da ia apaindu beharrik izan", gaineratzen du protagonistak.
Ibilbide luzeko bakarrizketa izango da ziur asko Tanttakak muntatutako «Mi suicidio», bere zuzendariak aitortzen duen moduan, "Mario eszenategi gainera itzultzeak morbo handia sortu baitu". Hori dela eta, emanaldi andana egiteko asmoa dute. Oraindik ere datak zehazteke dituzte ordea. Mario Gasek berak emanaldi asko egiteko gogoa azaldu du: "Irizpidearekin sortutako halako gogoeta umil, barruko, xume eta sentiberan oso gustura parte hartu dut, batez ere gure artean ergelkeria hain hedatuta dagoen garai hauetan". Zuzendari eta aktorearen iritziz antzerkian probokazio formal hutsa egiten duen proposamen hutsal ugari dago, "eta baita ere bulevar generoko tentelkeria asko. Denetarik egon behar duela uste dut, baina gaur egungo antzerki ekoizpenean antzerki mota hau hartzen ari den garrantziak kezkatzen nau", dio.
Behin emanaldien martxa hartuta, Fernando Bernuesek bakarrizketa hau eskoletan egiteko asmoa du: "Benetako ikasgela batean antzeztea asko gustatuko litzaidake, oso leku aproposa iruditzen zait bakarrizketa hau egiteko»

«Talde gehienak arrakastaz hiltzen dira»
Konpainia ezberdinetan aktore jardun ostean 1983an Tanttakarekin hasi zuen zuzendari lanbidea donostiar honek. Ordutik konpainia berean jarraitzen du gelditu gabe. Zuzendutako azken lanetan aipatzekoak dira «El florido pensil», «Ez da hain erraza» eta «Ekaitz txorien eskua». Tentazioa ekoizpen etxearen sortzaileetako bat ere bada. Azken sei hilabeteetan oso lanpetuta ibili da eta orain deskantsatzeko gogoz dagoela aitortu digu.

Gurean ez dugu bakarrizketa asko ikusteko betarik izaten.
Bakarrizketekin karta bakarrean gauza asko jokatzen dituzu, oso zorrotza izan beharra dago. Mozorrorik gabeko antzerkia da. Gainera, edozein aktore ez da bakarrizketa bat egiteko gai. Ordu betez erantzunik gabe, energia mantenduz maila ematea ez dago edozein aktoreren esku. Dena dela, baditu bere abantailak ere: beste ikuskizunak baino errazago mugi daiteke.

Tanttaka euskal antzerkigintzan enpresa indartsutzat dugu. Nola ikusten duzu egoera arlo honetan?
Oso gaizki. Egia da profesional gisa daramatzagun 25 urteetan asko ikasi dugula, baina, bestalde, azpiegiturek beti bezain ahul jarraitzen dute. Azken urteetako bilakaerari so eginaz konturatzen zara ekoizpen artistiko interesgarri batera iritsi diren enpresa guztiak desagertu egin direla, euren ibilbidearen mementorik hoberenean. Arrakastaz hil dira gehienak.

Eta hori zergatik gertatzen da?
Konpainia bat behin maila batera iristen denean asko eskatzen zaio: funtzio kopurua handitzea, maila tekniko txukunagoa eskaintzea... eta noski, saltzeko garaian lan guztiek ez dute arrakasta bera izaten. Hainbeste dimentsionatzen dira azpiegiturak denbora gutxian bertan behera erortzen direla. Karraka, Tarima, Geroa eta Orain taldeen kasuak adibide garbiak dira.

Eta zein irtenbide ikusten duzu?
Ekoizpen teknikoa eta artistikoa banandu egin beharko lirateke. Azpiegitura batzuk sortu beharko lirateke, irekiagoak izango direnak, eta edozein antzerki talderentzat eskuragarri egongo direnak. Egia da baita ere antzerkiko agente ezberdinen artean gero eta harreman hobea dagoela, baina antzerki politika zehatz bat falta da


Aitortu behar dut beldur pixka batekin egin niola Mario Gasi elkarrizketa. Entzuna nuen komunikabideetan adierazpenak egitea ez zuela oso gustuko. "Nahiko urduri dago eta ez dakit zurekin hitz egin nahi izango duen", esan zidan Fernando Bernuesek ere, biak elkarrizketatzeko asmoz Donostiako Antzoki Zaharrera joan nintzenean. Entseguaren tartean, ordea, Gasek ez zuen inongo arazorik jarri elkarrizketa egiteko. Eta berriro ere aurreiritziak bertan ziplo erori zitzaizkidan: serio eta hotz irudikatu nuena, umoretsu eta atsegin agertu baitzitzaidan.

Batez ere antzerki zein opera zuzendari gisa egindako lanengatik goraipatua izan denari estreinaldian nola sentitu zen galdetu nion: "Aktoreak ez du inoiz lotsarik sentitzen publikoaren aurrean, oholtza bakardade partekatuaren gunea da, aktorearentzat leku erosoa", erantzun zidan, "askoz ere urduriago jartzen naiz entsegu batean egon daitezkeen lau pertsona ezezagunen aurrean, gune intimo bat erasotzea bezala da". Eszenan hogei urtetik gora daramatzanak 2002.ean Pucciniren «Madama Butterfly» opera eta Jean Geneten «Las Criadas» antzerki lanak zuzendu zituen. Dena dela, aktore lanetan ari denean zuzendari grina alboratzen badakiela dio Gasek: "Bi arloetan lan egiten duenak jakin behar du memento bakoitzean bere lekuan egoten. Aktorea izaki sentibera eta inteligente bat da eta, hortaz, aukera ezberdinak eskaini diezazkioke zuzendariari, baita harekin eztabaidatu ere. Baina beti egongo da zuzendariak irudikatu eta sortu duen mundu horren zerbitzura".
Elkarrizketa amaituta ulertu nuen Mario Gasi buruz Bernuesek egin zidan deskribapena: "Bizitzari modu hedonista, irrazional, erradikal eta era berean aristokratikoan aurre egiten dion gizona»


Azkenak
2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Plastiko kutsadura mugatzeko negoziaketen azken fasea abiatu du NBEk

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.


“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]


2024-11-27 | Julene Flamarique
"Euskara ez den hizkuntza bat” erabili du Barakaldoko Udalak kanpaina batean

Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]


2024-11-27 | Leire Ibar
180 eragile baino gehiagok egin dute bat etxebizitzaren eskubidea bermatzearen aldeko mobilizazioarekin

Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.


2024-11-27 | Julene Flamarique
Gutxienez 2027ra arte atzeratu dituzte berriro ere AHTren obrak EAEn

2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]


Erretiroa hartuko du Benito Lertxundik

82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.


2024-11-27 | Mati Iturralde
Gogoan ditut

2006. urtean, Baltasar Garzonek, orduko epaile izarrak, errebelazio moduko bat izan zuen, eta jardunbide bat idatzi zuen, terrorismoagatik inkomunikatutako atxilotuen eskubideak bermatzeko. Epaile berak ehunka atxilotu inkomunikatu pasatzen ikusi zituen bere aretotik, horietako... [+]


Valentziako ilargia

Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]


2024-11-27 | Castillo Suárez
Pertseberantziaz

Bihotzean ditudan oroitzapenik politenetakoak dira. Euskal Filologia egiten ari nintzen garai hartan, eta Arbizuko elkarte batera joan ginen Ruper Ordorikaren kontzertu batera. Han zeuden Rikardo Arregi Diaz de Heredia eta Juanjo Olasagarre. Ez nintzen Arregiri esatera ausartu... [+]


Materialismo histerikoa
Zuekin nahi dut

Gutxi ateratzen naiz azken urteetan. Askotan esan dut, badakit, baina badaezpada ere. Bertso saio batera joan naiz gaur. “Bejondeizula”. Bai, horregatik abisatu dut gutxi ateratzen naizela, pentsatzen dut zuek kultur ekitaldi askotara joaten zaretela, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude