AZKENAURREKO HATSA


2021eko uztailaren 19an
Lagun maitea, atzo gezurra esan nizun. Zuhurra izan beharra nuen, ez baitut ezerk nire buruaz beste egitea eragozterik nahi. Gutun hau jasotzen duzunean hilda egongo naiz (huts egin ez badut behintzat). Asko abusatu dut nireaz eta besteenaz, eta hori konponezina da. Agur". Hauek izan ziren Henri Roorda idazle suitzarrak, 1925eko azaroaren 6an, bere buruaz beste egin baino lehen lagun min bati idatzi zizkion hitzak. Eta ez zuen huts egin.

Hil aurretik idatzitako «Mi suicidio»n izkiriatu zituen bere burua akabatzeko zituen arrazoiak. Egiatasun sakoneko testua da, norbanakoari zein gizarteari buruzko gogoeta zorrotzak azaltzen dituena.
Orain, bakarrizketa bilakatuta ezagutarazi dizkigu Tanttakak Roordaren ideiak, eta horretarako antzerki munduan eskarmentu handiko gizona eraman du oholtza gainera: Mario Gas.
Suizidioa egun tabu bilakatu den ekintza da. Inork bere bizitzarekin akabatzeko erabakia hartuz gero, gertakaria ezkutatu egiten dute hedabideek, amoraltzat jota-edo. Baina, gizartea sortzearekin batera sortu zen suizidioa. Garaiaren arabera, baina, suizidioak konnotazio ezberdinak eduki ditu. Hala uste du Mario Gasek ere: "Roordak testua idatzi zuen urtean, 1925ean, erdi mailako klasea oraindik inperio austriar-hungariarretik zetorren, eta ohoreari buruzko beste ikuspuntu bat zuen. Suizidioarena norberak bere burua salbatzeko modu bat ere bazen, ekintza heroiko bat".
Matematika irakasle izateaz gain, hainbat entsegu pedagogiko eta filosofikoren egile da Henri Roorda. Lausana herrian jaio zen 1870ean. Prestigio handia eskuratu zuen garaiko intelektualen artean, besteak beste, «Le roseau pensotant», «Mon internationalisme sentimental» eta «Le pedagogue n'aime pas les enfants» lanei esker.
Antzezlanaren zuzendari Fernando Bernuesek «Mi suicidio» testuarekin ustekabean egin zuen topo: "Liburu denda batean aurkitu nuen. Hasieran ezin nuen sinetsi hain gaurkoa iruditzen zitzaidan hura 1925.ean idatzia izan zenik".
Zuzendari donostiarrak lehen unetik garbi izan zuen antzezlan bilakatuko zuen testuaren protagonista nor izango zen: "Zerbait irakurtzen ari naizenean aktoreen aurpegiak burura etortzen zaizkit. Kasu honetan Mariorena nerabilen buruan. Egia esan, deitu nionean ez nuen espero baiezkoa emango zidanik. Opari bat izan da niretzat".
Izan ere, Bernuesen aburuz testua ederra da, gogoetez kargatua, "baina era berean badu esentzialtasun bat, eta aktoreak hau transmititu ezin bazezakeen testuak tuntun samarra gelditzeko arriskua zuen".


Bizitzeko irakasgaia.

Ikasgela huts bat. Kristalezko leihoetan euria etengabe ari da joka. Garbi irakur daiteke gelako arbelean "El pesimismo alegre" klarionaz idatzita. Eskuineko atetik Henri sartzen da, dotore jantzita, zigarroa eskuan duela. Bakarrizketak aurrera egin ahala, beste hainbat hitz ere idatziko du arbelean. Bere bizitzako azken irakasgaia ematera doan irakaslea ez dago bakarrik ordea: aurrean ditu ikusleak, ikasle bilakatuta, eta baita urteetan zehar lagun izan duen ardo botila ere. Euria ere, nolabait, bakarrizketa guztiaren zelatari isila da. "Nire eskola garaiak oroituz", dio Bernuesek, "lehenengo etorri zitzaidan irudietako bat euriarena izan zen. Gertutasunagatik edo, malenkonia eragiten dit". Azken batean, Henri Roordak benetan eman nahi izango lukeen irakasgaia da bakarrizketa hau.

Gasen ustez antzezlanaren ia indar guztia testuan dago: "Etengabeko dialektika baten bidez bere argumentua eraikitzen doa, eta nire ustez emozioa, hein batean, pentsamenduaren askatze horretan biluzten da". Bere buruaz beste egiteko hautua egin duen arren, ironiaz, umorez eta argitasunez beteriko pertsonaia ageri da oholtza gainean. "Hainbesteraino nago bizirik, ez dudala heriotzaren gertutasuna nabari", dio pertsonaiak obraren istant batean.
Antzokira drama existentzialista ilun bat ikustera joandako ikusleak ez du esperotakoa topatuko. "Nolabaiteko tratamendu brechtiarra eman nahi izan diogu pertsonaiari, esaten duenari garrantzia emanaz batez ere. Diskurtsoak berak nahiko indar dauka, ez da ia apaindu beharrik izan", gaineratzen du protagonistak.
Ibilbide luzeko bakarrizketa izango da ziur asko Tanttakak muntatutako «Mi suicidio», bere zuzendariak aitortzen duen moduan, "Mario eszenategi gainera itzultzeak morbo handia sortu baitu". Hori dela eta, emanaldi andana egiteko asmoa dute. Oraindik ere datak zehazteke dituzte ordea. Mario Gasek berak emanaldi asko egiteko gogoa azaldu du: "Irizpidearekin sortutako halako gogoeta umil, barruko, xume eta sentiberan oso gustura parte hartu dut, batez ere gure artean ergelkeria hain hedatuta dagoen garai hauetan". Zuzendari eta aktorearen iritziz antzerkian probokazio formal hutsa egiten duen proposamen hutsal ugari dago, "eta baita ere bulevar generoko tentelkeria asko. Denetarik egon behar duela uste dut, baina gaur egungo antzerki ekoizpenean antzerki mota hau hartzen ari den garrantziak kezkatzen nau", dio.
Behin emanaldien martxa hartuta, Fernando Bernuesek bakarrizketa hau eskoletan egiteko asmoa du: "Benetako ikasgela batean antzeztea asko gustatuko litzaidake, oso leku aproposa iruditzen zait bakarrizketa hau egiteko»

«Talde gehienak arrakastaz hiltzen dira»
Konpainia ezberdinetan aktore jardun ostean 1983an Tanttakarekin hasi zuen zuzendari lanbidea donostiar honek. Ordutik konpainia berean jarraitzen du gelditu gabe. Zuzendutako azken lanetan aipatzekoak dira «El florido pensil», «Ez da hain erraza» eta «Ekaitz txorien eskua». Tentazioa ekoizpen etxearen sortzaileetako bat ere bada. Azken sei hilabeteetan oso lanpetuta ibili da eta orain deskantsatzeko gogoz dagoela aitortu digu.

Gurean ez dugu bakarrizketa asko ikusteko betarik izaten.
Bakarrizketekin karta bakarrean gauza asko jokatzen dituzu, oso zorrotza izan beharra dago. Mozorrorik gabeko antzerkia da. Gainera, edozein aktore ez da bakarrizketa bat egiteko gai. Ordu betez erantzunik gabe, energia mantenduz maila ematea ez dago edozein aktoreren esku. Dena dela, baditu bere abantailak ere: beste ikuskizunak baino errazago mugi daiteke.

Tanttaka euskal antzerkigintzan enpresa indartsutzat dugu. Nola ikusten duzu egoera arlo honetan?
Oso gaizki. Egia da profesional gisa daramatzagun 25 urteetan asko ikasi dugula, baina, bestalde, azpiegiturek beti bezain ahul jarraitzen dute. Azken urteetako bilakaerari so eginaz konturatzen zara ekoizpen artistiko interesgarri batera iritsi diren enpresa guztiak desagertu egin direla, euren ibilbidearen mementorik hoberenean. Arrakastaz hil dira gehienak.

Eta hori zergatik gertatzen da?
Konpainia bat behin maila batera iristen denean asko eskatzen zaio: funtzio kopurua handitzea, maila tekniko txukunagoa eskaintzea... eta noski, saltzeko garaian lan guztiek ez dute arrakasta bera izaten. Hainbeste dimentsionatzen dira azpiegiturak denbora gutxian bertan behera erortzen direla. Karraka, Tarima, Geroa eta Orain taldeen kasuak adibide garbiak dira.

Eta zein irtenbide ikusten duzu?
Ekoizpen teknikoa eta artistikoa banandu egin beharko lirateke. Azpiegitura batzuk sortu beharko lirateke, irekiagoak izango direnak, eta edozein antzerki talderentzat eskuragarri egongo direnak. Egia da baita ere antzerkiko agente ezberdinen artean gero eta harreman hobea dagoela, baina antzerki politika zehatz bat falta da


Aitortu behar dut beldur pixka batekin egin niola Mario Gasi elkarrizketa. Entzuna nuen komunikabideetan adierazpenak egitea ez zuela oso gustuko. "Nahiko urduri dago eta ez dakit zurekin hitz egin nahi izango duen", esan zidan Fernando Bernuesek ere, biak elkarrizketatzeko asmoz Donostiako Antzoki Zaharrera joan nintzenean. Entseguaren tartean, ordea, Gasek ez zuen inongo arazorik jarri elkarrizketa egiteko. Eta berriro ere aurreiritziak bertan ziplo erori zitzaizkidan: serio eta hotz irudikatu nuena, umoretsu eta atsegin agertu baitzitzaidan.

Batez ere antzerki zein opera zuzendari gisa egindako lanengatik goraipatua izan denari estreinaldian nola sentitu zen galdetu nion: "Aktoreak ez du inoiz lotsarik sentitzen publikoaren aurrean, oholtza bakardade partekatuaren gunea da, aktorearentzat leku erosoa", erantzun zidan, "askoz ere urduriago jartzen naiz entsegu batean egon daitezkeen lau pertsona ezezagunen aurrean, gune intimo bat erasotzea bezala da". Eszenan hogei urtetik gora daramatzanak 2002.ean Pucciniren «Madama Butterfly» opera eta Jean Geneten «Las Criadas» antzerki lanak zuzendu zituen. Dena dela, aktore lanetan ari denean zuzendari grina alboratzen badakiela dio Gasek: "Bi arloetan lan egiten duenak jakin behar du memento bakoitzean bere lekuan egoten. Aktorea izaki sentibera eta inteligente bat da eta, hortaz, aukera ezberdinak eskaini diezazkioke zuzendariari, baita harekin eztabaidatu ere. Baina beti egongo da zuzendariak irudikatu eta sortu duen mundu horren zerbitzura".
Elkarrizketa amaituta ulertu nuen Mario Gasi buruz Bernuesek egin zidan deskribapena: "Bizitzari modu hedonista, irrazional, erradikal eta era berean aristokratikoan aurre egiten dion gizona»


Azkenak
Langile bat hil da Arbizun, lanean ari zela kamioi batetik karga gainera erorita

52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]


Greba Nafarroako hezkuntza publikoan
Ikasturteko hirugarren greba deialdia ere arrakastatsua izan dela diote sindikatuek

Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]


Jerusalem ekialdean UNRWA debekatu izanak are gehiago zailduko du Gazarako laguntza

Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.


2025-01-30 | Julene Flamarique
Erantzukizunak eskatuko dituzte Zaldibarko tragediaren bosgarren urteurrenean

Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]


Zigor gehiago espero dituzte Zarauzko EAJko zinegotzi ohiaren etxearen auzian

EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]


2025-01-30 | Leire Ibar
Osasun publikoaren alde otsailaren 1ean Bilbon, Gasteizen eta Donostian kaleak betetzera deitu dute

Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


Isunak kendu dizkiete ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortutako donostiarrei

Eusko Jaurlaritzak isunak kendu dizkie ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izan ziren Donostiako herritarrei. Manex Ralla eta Amaia Abendaño dira herritar horiek, isunak kendu dizkietela baieztatu diote hedabide honi.


2025-01-30 | Leire Ibar
EITBko Euskara Batzordeak salatu du euskararen eskakizuna baztertu dela zuzendaritza postuetan

EITBko Euskara Batzordeak gaitzespena adierazi du azken hilabeteetan egindako zuzendaritza postuetarako hautaketa prozesuak direla eta. Salatu dutenez, euskarazko C1 maila ez duten hiru pertsona hautatu dituzte postu garrantzitsuetarako: EITB Mediaren zuzendaritzarako, Social... [+]


Adifek dio AHTko obretan salatutako lan-esklabotza egoerak “gezurra” direla

AHT Geldituk Nafarroako Abiadura Handiko Trenaren obretan lan esklabotza egoerak daudela salatzen duen lekukotza eskandalagarria jaso ondoren, obra horiek sustatzen dituen Adif sozietateak publikoki erantzun behar izan du: "Gezurra dira".


2025-01-30 | Aiaraldea
Amurrioko Udalak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza 2025eko udal aurrekontuetan sartzeari

Ostegun honetako Udal Osoko Bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko dira Amurrioko Udaleko 2025erako aurrekontuak eta, beste behin ere, Udal Gobernuak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen hitzarmen eta dirulaguntza berrezartzeari.


2025-01-30 | Ahotsa.info
KarKarCar, mugikortasun kooperatiboko proposamen berria Iruñerrian

Kar Kar Car auto elektrikoen erabiltzaileen kooperatiba ibilgailuen flota handitzen eta bere zerbitzua Iruñerriara zabaltzen ari da.


Guardianeko langileek mobilizazioekin jarraituko dute, instituzioen “promesa faltsuen” aurrean

Asteazkenean ekin zion Laudioko enpresak labea hozteko prozesuari, Eusko Jaurlaritzako teknikarien bermearekin. Langileak haserre eta "engainatuta" azaldu dira erakundeen jarrerarekin: "Gu babestera joan eta langileen ondoan egon behar zuena, ez da egon"... [+]


2025-01-30 | Gedar
Otsailaren 12an epaituko dute Raimundo El Canastero taldea

Lizarrako Udalaren jarrera autoritarioa salatzeko sortu zuten Beef D'Alda abestia, eta horren harira auzipetu dituzte. Adierazpen askatasuna aldarrikatzeaz gain, otsailaren 8rako egitarau bat antolatzen ari dela jakinarazi du musika taldeak.


Etorkizuneko belaunaldiak gurpil gainean eramanez Gasteizen

Bizieskola ekimenaren bitartez Gasteizko Eraman kooperatiba ikastetxeetako umeak trebatzen hasi da ikasturte honetan, hirian bizikletaz segurtasunez eta modu independentean ibiltzeko. Gasteizko Udalarekin batera parte hartzen du ekimenean, eta kooperatibako kideek ikastetxeetako... [+]


Eguneraketa berriak daude