Lasturko haranean ibilaldia, zezenak noiz ikusiko

  • Gipuzkoaren ipar mendebaldean dago Lasturko harana, hamaika mendiz inguratua geografia zimurraren erreka zulo batean. Andutz, Garmendi, Gaztelu, Gantzipitxa, Kalaluz eta Arbil inguruan. Lau etxek osatzen dute Lasturko erdigunea, horien artean dira, nola ez, taberna eta San Nikolas eliza. Hauen guztien artean itxitura bat egin eta... hara, hor non eratzen den zezen plaza. Erreka zulo hau zeinek ezagutaraziko eta... zezenek! Leku xarmangarri gehienak bezala hau ere toki xumea da. Eta zezen plaza horretaz gain, frontoia eta eraberrituriko errotatxo bat besterik ez dago. Goiko zelai eta larreetan bizi dira zezenak. Kare-harrizko lurzoruak tinko dirau inguruko mendi eta mendixkak altxatuz. Hareharria aldiz, hemen ugari den euriek daramate bertan itsasoratzen den Deba ibaian zehar, zokoak eta harantxoak eratuz.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Erreka zulo laiotz honetatik abiatuko dugu gaurko ibilbidea. PR-GI 44 bidea hartu eta marra zuri-horiei segituko diegu, errotaren albotik pinudian barneratuz. Pinudia zeharkatzen duen pistak lurra jaten du eta lurzorua eta hareharria agerian gelditzen dira.

Baserri artean txalet eta luxuzko etxeak ugaritu dira eta gelditzen diren baserriak erortzeko zorian daude. Hala gertatzen da errepidera iritsi aurretik dagoen azken baserri zoragarriarekin eta atarian duen arte ederrarekin ere. Arteak kare-harriaren etorreraz-edo ohartarazten gaitu. Arteak baldintza lehorrak behar izaten ditu eta Gipuzkoako klima hezearekin zaila izaten da lur lehorrak aurkitzea. Kare-harrizko mendiek aldiz belakien moduan zurgatzen dute ura eta goiko geruzetan etorri bezain agudo alde egiten du urak.
Sastsamendi edo Garmendi inguratuz gora egingo dugu. Hemen bai agertzen direla artadiaren arrastoak, eta baita artea bera ere. Txorbeltza, endolaharra, artea, eta antzekoak agertzen dira nonnahi. Ez dira inolaz ere zuhaitz ikaragarriak eta abereen kimaketa nabaria da. Haritz txikiak ere garatzen dira, lurrean sakonuneren bat edo beste egiten denean, baina hauek ere ezin hasiz nano gelditu dira. Lurrak etekina eman dezakeen edozein txoko aprobetxatzen du gizakiak eta pinu landareak landatu dituzte hemen ere, bide eta antzekoak errespetatu barik. Goseak dagoen animaliak ordea, ez du landatu eta erne denaren arteko desberdintasunik egiten eta pinu landareen enbor xamurrei ere kosk egiten die. Eztaundi baserrira helduko gara bideko marra zuri-horiei segika eta etxe atzetik gora egiten duen bidea hartuko dugu mendian gora egiteko. Lepora iristean, artadian pago multzo bat aurkituko dugu zulo batean. Sorginek akelarreetarako erabiltzen zituzten babes horietako bat izan daitekeena alde batera utzi eta bidean aurrera eginez azken maldari aurre egiteko prestatuko gara. Gain honetara iritsitakoan ikuskizun miresgarri batekin aurkituko gara. Hegoaldera Izarraizko gailurrik ederrena Erlo, atzean Ernio eta itsasotik gertuen, Aiako Harriak eta atzean Larrun. Lasturko haranari so egiten badiogu, harrobia ikus dezakegu; inpaktu mingarria, mendizaleontzat. Gizakion indar eta gose bortitzaren eskultura ditugu harrobiak eta Lasturkoa, mokadu goxo eta preziatua omen. Garmendira zuzenean igoko gara hesiaren albotik jarraitu eta gailurreko larre zakarrean gora iritsiko gara. Hemendik, Andutzeko lepora jaitsiko gara. Lepoan ihidia eta putzuak daude hezetasuna ere mantentzen du nahi duenean kare-harriak.
Aurrean dugun mendia da Andutz, kare-harrizko belakia larrez estalia. Zuzenean berriro gora eta iritsi baino lehenago zokogune batean haizeak orrazturiko elorri zuriek babesa non hartu duten ikusiko dugu. Andutzera igo eta itsasoa bere zabaltasunean ikusiko dugu. Bizkaia aldetik datozen fuel orbanak ez dira nabari hemen goitik baina, autopistan igaro diren autoek kontzientzia astinduarazi digute. Diruaren atzetik daramagun korrika saioaren ondorioak dira guztiak: pinudiak artadiak ordezkatu ditu, txaletak baserria. Ingurumena aberastasuna da, baina baita aberastasun ekonomikoa ere, galdetu bestela Galiziako arrantzaleei. Itsasoari begira gainez gain jarraituko dugu eta inguru honetako azken mendixkara hurbilduko gara. Txobilar izena omen du gailurrak eta artadiz inguraturiko kaxkoa da. Bertan elur-zuloa dugu eta ezkerretara Itziarko herria ikus dezakegu. Azken urteetan industria gunea asko hazi da eta ondorioz baita herria ere.
Txobilarretik bueltan, beheko pinudiarekin muga ezartzen duen bideari ekingo diogu. Bidean aurkitzen diren putzuetan igel eta anfibioak ikus ditzakegu. Nekazaritzaren mekanizazioarekin honelako putzu asko agortu ziren eta beraiekin batera bertako bizidunak. Hurbiltzearekin bakarrik urak mugitzen hasten dira bertako igel, uhandre eta antzekoak ezkutatuz. Mantso-mantso gerturatzen bagara aldiz, denak ikus ditzakegu. Itxaizko baserrira iritsi baino lehen baserri bidea ezkerretara jaitsiko dugu, errepidera ailegatzeko. Baina, iritsi eta berehala Lizarreta baserrira doala dioen bidea hartuko dugu. Zelaietan zehar Ararno baserrira heldu baino lehenago, ezkerreko pista jarraitu eta berriro pinudian barneratuko gara Lasturrera itzultzeko
Landare basatiak ingurunea ezagutzen ikasteko lagungarri
Arruntak dira gure artean, guk arrotzak direlakoan erabiltzen baditugu ere. Jakiak gozatzeko, bizitzeko, infusioetarako, zein liseriketa errazteko erabiltzen ditugu. Bazkaritan zein bazkalondoren dastatzen ditugun arren, ez dugu uste gure hankapean ohikoak direnik. Eta supermerkatuko kaxatik kanpo, ezagutzea ezinezkoa dela iruditzen zaigu. Igandetako txangoa aprobe- txatuz edo egunero egiten dugun ibilalditxoan, bildu ditzakegun landareak dira asko eta asko. Leku eta garai egokian hartuz gero berriz, dendan erositakoak baino mesede handiagoa egiten dute. Ez da kontua mendian sarraskia egitea baina, behar ditugunak ondo eta neurrian bilduz gero, ingurua ere hobeto irakurtzen ikasiko dugu. Hauek dira ibilbide honetan aurkitu ditzakegun usaina duten landare arruntak:

Xipa-belarra edo menta
(Mentha aquatica) leku istilduetan, putzu askoko lurretan hazten da. 10-90 cm-ko zurtoin iletsuak izaten ditu, kanpoko sustrai herrestariak. Enborrean zehar doazen hostoak gezi formakoak dira eta puntan lore arroxa eta zuri elkarketak daude. Infusioetan asko erabiltzen da. Garai batean erratzak egiten ziren etxeetan usain ona zabalduz.

Oreganoa
(Origanum vulgare L.). Leku eguteretan, belardi lehorretan, bide edo sastrakaditan egon ohi da. Zurtoina metro batera iritsi daiteke. Hostoak txortendunak dira eta eliptikoak. Ertzak zerraren hortzak bezala ditu. Loreak 20 mm ingurukoak ditu, zurtoinaren puntan elkartzen dira eta arroxa edo purpura kolorekoak dira.

Erramua (Laurus nobilis) edo ereinotza
artadi kantauriarretan. 10-12 metrotara hel daiteke zuhaitz txiki hau. Hosto lantzeolatuak ditu, gain aldetik lustratuak eta azpialdea argiagoa dute. Loreak ernaldu eta fruitua ematen dute. Oliba formakoa da fruitua. Enborraren azala leuna da.
Betidanik kutsu mistikoa izan du erramuak eta borda eta baserrietako ateetan jartzen ziren sorgin eta mamuetatik babesteko. Gerora elizak ere egun bat eskaintzen dio zuhaitz honi, Erramu eguna. Sukaldaritzan erabiltzen da.

Ezkaia, (Thymus praecox)
kare-harrizko lur lehorretan aurkituko dugu. Landare etzana da. Zurtoin loredunak ditu,10 cm baino laburragoak. Adar luzeak herrestariak dira. Hostoak berriz, txikiak ditu, eta arrautz formakoak dira. Loreak ere txikiak dira eta purpura kolorekoak


ASTEKARIA
2003ko urtarrilaren 12a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Arkaitz Zarraga Azumendi
#3
Ane Ablanedo Larrion
#4
Haizea Isasa
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Eguneraketa berriak daude