Lasturko haranean ibilaldia, zezenak noiz ikusiko

  • Gipuzkoaren ipar mendebaldean dago Lasturko harana, hamaika mendiz inguratua geografia zimurraren erreka zulo batean. Andutz, Garmendi, Gaztelu, Gantzipitxa, Kalaluz eta Arbil inguruan. Lau etxek osatzen dute Lasturko erdigunea, horien artean dira, nola ez, taberna eta San Nikolas eliza. Hauen guztien artean itxitura bat egin eta... hara, hor non eratzen den zezen plaza. Erreka zulo hau zeinek ezagutaraziko eta... zezenek! Leku xarmangarri gehienak bezala hau ere toki xumea da. Eta zezen plaza horretaz gain, frontoia eta eraberrituriko errotatxo bat besterik ez dago. Goiko zelai eta larreetan bizi dira zezenak. Kare-harrizko lurzoruak tinko dirau inguruko mendi eta mendixkak altxatuz. Hareharria aldiz, hemen ugari den euriek daramate bertan itsasoratzen den Deba ibaian zehar, zokoak eta harantxoak eratuz.

Erreka zulo laiotz honetatik abiatuko dugu gaurko ibilbidea. PR-GI 44 bidea hartu eta marra zuri-horiei segituko diegu, errotaren albotik pinudian barneratuz. Pinudia zeharkatzen duen pistak lurra jaten du eta lurzorua eta hareharria agerian gelditzen dira.

Baserri artean txalet eta luxuzko etxeak ugaritu dira eta gelditzen diren baserriak erortzeko zorian daude. Hala gertatzen da errepidera iritsi aurretik dagoen azken baserri zoragarriarekin eta atarian duen arte ederrarekin ere. Arteak kare-harriaren etorreraz-edo ohartarazten gaitu. Arteak baldintza lehorrak behar izaten ditu eta Gipuzkoako klima hezearekin zaila izaten da lur lehorrak aurkitzea. Kare-harrizko mendiek aldiz belakien moduan zurgatzen dute ura eta goiko geruzetan etorri bezain agudo alde egiten du urak.
Sastsamendi edo Garmendi inguratuz gora egingo dugu. Hemen bai agertzen direla artadiaren arrastoak, eta baita artea bera ere. Txorbeltza, endolaharra, artea, eta antzekoak agertzen dira nonnahi. Ez dira inolaz ere zuhaitz ikaragarriak eta abereen kimaketa nabaria da. Haritz txikiak ere garatzen dira, lurrean sakonuneren bat edo beste egiten denean, baina hauek ere ezin hasiz nano gelditu dira. Lurrak etekina eman dezakeen edozein txoko aprobetxatzen du gizakiak eta pinu landareak landatu dituzte hemen ere, bide eta antzekoak errespetatu barik. Goseak dagoen animaliak ordea, ez du landatu eta erne denaren arteko desberdintasunik egiten eta pinu landareen enbor xamurrei ere kosk egiten die. Eztaundi baserrira helduko gara bideko marra zuri-horiei segika eta etxe atzetik gora egiten duen bidea hartuko dugu mendian gora egiteko. Lepora iristean, artadian pago multzo bat aurkituko dugu zulo batean. Sorginek akelarreetarako erabiltzen zituzten babes horietako bat izan daitekeena alde batera utzi eta bidean aurrera eginez azken maldari aurre egiteko prestatuko gara. Gain honetara iritsitakoan ikuskizun miresgarri batekin aurkituko gara. Hegoaldera Izarraizko gailurrik ederrena Erlo, atzean Ernio eta itsasotik gertuen, Aiako Harriak eta atzean Larrun. Lasturko haranari so egiten badiogu, harrobia ikus dezakegu; inpaktu mingarria, mendizaleontzat. Gizakion indar eta gose bortitzaren eskultura ditugu harrobiak eta Lasturkoa, mokadu goxo eta preziatua omen. Garmendira zuzenean igoko gara hesiaren albotik jarraitu eta gailurreko larre zakarrean gora iritsiko gara. Hemendik, Andutzeko lepora jaitsiko gara. Lepoan ihidia eta putzuak daude hezetasuna ere mantentzen du nahi duenean kare-harriak.
Aurrean dugun mendia da Andutz, kare-harrizko belakia larrez estalia. Zuzenean berriro gora eta iritsi baino lehenago zokogune batean haizeak orrazturiko elorri zuriek babesa non hartu duten ikusiko dugu. Andutzera igo eta itsasoa bere zabaltasunean ikusiko dugu. Bizkaia aldetik datozen fuel orbanak ez dira nabari hemen goitik baina, autopistan igaro diren autoek kontzientzia astinduarazi digute. Diruaren atzetik daramagun korrika saioaren ondorioak dira guztiak: pinudiak artadiak ordezkatu ditu, txaletak baserria. Ingurumena aberastasuna da, baina baita aberastasun ekonomikoa ere, galdetu bestela Galiziako arrantzaleei. Itsasoari begira gainez gain jarraituko dugu eta inguru honetako azken mendixkara hurbilduko gara. Txobilar izena omen du gailurrak eta artadiz inguraturiko kaxkoa da. Bertan elur-zuloa dugu eta ezkerretara Itziarko herria ikus dezakegu. Azken urteetan industria gunea asko hazi da eta ondorioz baita herria ere.
Txobilarretik bueltan, beheko pinudiarekin muga ezartzen duen bideari ekingo diogu. Bidean aurkitzen diren putzuetan igel eta anfibioak ikus ditzakegu. Nekazaritzaren mekanizazioarekin honelako putzu asko agortu ziren eta beraiekin batera bertako bizidunak. Hurbiltzearekin bakarrik urak mugitzen hasten dira bertako igel, uhandre eta antzekoak ezkutatuz. Mantso-mantso gerturatzen bagara aldiz, denak ikus ditzakegu. Itxaizko baserrira iritsi baino lehen baserri bidea ezkerretara jaitsiko dugu, errepidera ailegatzeko. Baina, iritsi eta berehala Lizarreta baserrira doala dioen bidea hartuko dugu. Zelaietan zehar Ararno baserrira heldu baino lehenago, ezkerreko pista jarraitu eta berriro pinudian barneratuko gara Lasturrera itzultzeko
Landare basatiak ingurunea ezagutzen ikasteko lagungarri
Arruntak dira gure artean, guk arrotzak direlakoan erabiltzen baditugu ere. Jakiak gozatzeko, bizitzeko, infusioetarako, zein liseriketa errazteko erabiltzen ditugu. Bazkaritan zein bazkalondoren dastatzen ditugun arren, ez dugu uste gure hankapean ohikoak direnik. Eta supermerkatuko kaxatik kanpo, ezagutzea ezinezkoa dela iruditzen zaigu. Igandetako txangoa aprobe- txatuz edo egunero egiten dugun ibilalditxoan, bildu ditzakegun landareak dira asko eta asko. Leku eta garai egokian hartuz gero berriz, dendan erositakoak baino mesede handiagoa egiten dute. Ez da kontua mendian sarraskia egitea baina, behar ditugunak ondo eta neurrian bilduz gero, ingurua ere hobeto irakurtzen ikasiko dugu. Hauek dira ibilbide honetan aurkitu ditzakegun usaina duten landare arruntak:

Xipa-belarra edo menta
(Mentha aquatica) leku istilduetan, putzu askoko lurretan hazten da. 10-90 cm-ko zurtoin iletsuak izaten ditu, kanpoko sustrai herrestariak. Enborrean zehar doazen hostoak gezi formakoak dira eta puntan lore arroxa eta zuri elkarketak daude. Infusioetan asko erabiltzen da. Garai batean erratzak egiten ziren etxeetan usain ona zabalduz.

Oreganoa
(Origanum vulgare L.). Leku eguteretan, belardi lehorretan, bide edo sastrakaditan egon ohi da. Zurtoina metro batera iritsi daiteke. Hostoak txortendunak dira eta eliptikoak. Ertzak zerraren hortzak bezala ditu. Loreak 20 mm ingurukoak ditu, zurtoinaren puntan elkartzen dira eta arroxa edo purpura kolorekoak dira.

Erramua (Laurus nobilis) edo ereinotza
artadi kantauriarretan. 10-12 metrotara hel daiteke zuhaitz txiki hau. Hosto lantzeolatuak ditu, gain aldetik lustratuak eta azpialdea argiagoa dute. Loreak ernaldu eta fruitua ematen dute. Oliba formakoa da fruitua. Enborraren azala leuna da.
Betidanik kutsu mistikoa izan du erramuak eta borda eta baserrietako ateetan jartzen ziren sorgin eta mamuetatik babesteko. Gerora elizak ere egun bat eskaintzen dio zuhaitz honi, Erramu eguna. Sukaldaritzan erabiltzen da.

Ezkaia, (Thymus praecox)
kare-harrizko lur lehorretan aurkituko dugu. Landare etzana da. Zurtoin loredunak ditu,10 cm baino laburragoak. Adar luzeak herrestariak dira. Hostoak berriz, txikiak ditu, eta arrautz formakoak dira. Loreak ere txikiak dira eta purpura kolorekoak


Azkenak
Orkatz Gallastegi preso politikoak EPPK utzi du

Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.


2024-12-24 | Julene Flamarique
Airearen kutsadurak 1.270 heriotza eragin zituen 2022an EAEn, Europako Ingurumen Agentziaren arabera

NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.


Turkiak 120 argitalpen kurdu debekatu ditu azken hiru asteetan

Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.


Garraio publikoa doan izango da 12 urtez azpikoentzat, duela bi urte bideragarria ez bazen ere

Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.


Amaya Zabarte zauritu zuten ertzainen arduradunak identifikatu nahi ditu epaileak

Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.


Santa Klausen ejertzito antikapitalista

Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]


Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]


2024-12-23 | Estitxu Eizagirre
Jaurlaritzak onartu duen planaren aurka mobilizatu da EH Bizirik
“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”

Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]


2024-12-23 | ARGIA
Hiru lagunek osatutako lehendakaritza izango du Seaskak

Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.


2024-12-23 | Julene Flamarique
Vidalina Morales, nekazaria eta ekintzailea
“Kaleetan gerra tankeak ikustea normalizatu dugu, gerran egon gabe ere”

Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]


2024-12-23 | Julene Flamarique
Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian

Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]


2024-12-23 | Ahotsa.info
“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”

HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.


Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago

Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]


Eguneraketa berriak daude