Lasturko haranean ibilaldia, zezenak noiz ikusiko

  • Gipuzkoaren ipar mendebaldean dago Lasturko harana, hamaika mendiz inguratua geografia zimurraren erreka zulo batean. Andutz, Garmendi, Gaztelu, Gantzipitxa, Kalaluz eta Arbil inguruan. Lau etxek osatzen dute Lasturko erdigunea, horien artean dira, nola ez, taberna eta San Nikolas eliza. Hauen guztien artean itxitura bat egin eta... hara, hor non eratzen den zezen plaza. Erreka zulo hau zeinek ezagutaraziko eta... zezenek! Leku xarmangarri gehienak bezala hau ere toki xumea da. Eta zezen plaza horretaz gain, frontoia eta eraberrituriko errotatxo bat besterik ez dago. Goiko zelai eta larreetan bizi dira zezenak. Kare-harrizko lurzoruak tinko dirau inguruko mendi eta mendixkak altxatuz. Hareharria aldiz, hemen ugari den euriek daramate bertan itsasoratzen den Deba ibaian zehar, zokoak eta harantxoak eratuz.

Erreka zulo laiotz honetatik abiatuko dugu gaurko ibilbidea. PR-GI 44 bidea hartu eta marra zuri-horiei segituko diegu, errotaren albotik pinudian barneratuz. Pinudia zeharkatzen duen pistak lurra jaten du eta lurzorua eta hareharria agerian gelditzen dira.

Baserri artean txalet eta luxuzko etxeak ugaritu dira eta gelditzen diren baserriak erortzeko zorian daude. Hala gertatzen da errepidera iritsi aurretik dagoen azken baserri zoragarriarekin eta atarian duen arte ederrarekin ere. Arteak kare-harriaren etorreraz-edo ohartarazten gaitu. Arteak baldintza lehorrak behar izaten ditu eta Gipuzkoako klima hezearekin zaila izaten da lur lehorrak aurkitzea. Kare-harrizko mendiek aldiz belakien moduan zurgatzen dute ura eta goiko geruzetan etorri bezain agudo alde egiten du urak.
Sastsamendi edo Garmendi inguratuz gora egingo dugu. Hemen bai agertzen direla artadiaren arrastoak, eta baita artea bera ere. Txorbeltza, endolaharra, artea, eta antzekoak agertzen dira nonnahi. Ez dira inolaz ere zuhaitz ikaragarriak eta abereen kimaketa nabaria da. Haritz txikiak ere garatzen dira, lurrean sakonuneren bat edo beste egiten denean, baina hauek ere ezin hasiz nano gelditu dira. Lurrak etekina eman dezakeen edozein txoko aprobetxatzen du gizakiak eta pinu landareak landatu dituzte hemen ere, bide eta antzekoak errespetatu barik. Goseak dagoen animaliak ordea, ez du landatu eta erne denaren arteko desberdintasunik egiten eta pinu landareen enbor xamurrei ere kosk egiten die. Eztaundi baserrira helduko gara bideko marra zuri-horiei segika eta etxe atzetik gora egiten duen bidea hartuko dugu mendian gora egiteko. Lepora iristean, artadian pago multzo bat aurkituko dugu zulo batean. Sorginek akelarreetarako erabiltzen zituzten babes horietako bat izan daitekeena alde batera utzi eta bidean aurrera eginez azken maldari aurre egiteko prestatuko gara. Gain honetara iritsitakoan ikuskizun miresgarri batekin aurkituko gara. Hegoaldera Izarraizko gailurrik ederrena Erlo, atzean Ernio eta itsasotik gertuen, Aiako Harriak eta atzean Larrun. Lasturko haranari so egiten badiogu, harrobia ikus dezakegu; inpaktu mingarria, mendizaleontzat. Gizakion indar eta gose bortitzaren eskultura ditugu harrobiak eta Lasturkoa, mokadu goxo eta preziatua omen. Garmendira zuzenean igoko gara hesiaren albotik jarraitu eta gailurreko larre zakarrean gora iritsiko gara. Hemendik, Andutzeko lepora jaitsiko gara. Lepoan ihidia eta putzuak daude hezetasuna ere mantentzen du nahi duenean kare-harriak.
Aurrean dugun mendia da Andutz, kare-harrizko belakia larrez estalia. Zuzenean berriro gora eta iritsi baino lehenago zokogune batean haizeak orrazturiko elorri zuriek babesa non hartu duten ikusiko dugu. Andutzera igo eta itsasoa bere zabaltasunean ikusiko dugu. Bizkaia aldetik datozen fuel orbanak ez dira nabari hemen goitik baina, autopistan igaro diren autoek kontzientzia astinduarazi digute. Diruaren atzetik daramagun korrika saioaren ondorioak dira guztiak: pinudiak artadiak ordezkatu ditu, txaletak baserria. Ingurumena aberastasuna da, baina baita aberastasun ekonomikoa ere, galdetu bestela Galiziako arrantzaleei. Itsasoari begira gainez gain jarraituko dugu eta inguru honetako azken mendixkara hurbilduko gara. Txobilar izena omen du gailurrak eta artadiz inguraturiko kaxkoa da. Bertan elur-zuloa dugu eta ezkerretara Itziarko herria ikus dezakegu. Azken urteetan industria gunea asko hazi da eta ondorioz baita herria ere.
Txobilarretik bueltan, beheko pinudiarekin muga ezartzen duen bideari ekingo diogu. Bidean aurkitzen diren putzuetan igel eta anfibioak ikus ditzakegu. Nekazaritzaren mekanizazioarekin honelako putzu asko agortu ziren eta beraiekin batera bertako bizidunak. Hurbiltzearekin bakarrik urak mugitzen hasten dira bertako igel, uhandre eta antzekoak ezkutatuz. Mantso-mantso gerturatzen bagara aldiz, denak ikus ditzakegu. Itxaizko baserrira iritsi baino lehen baserri bidea ezkerretara jaitsiko dugu, errepidera ailegatzeko. Baina, iritsi eta berehala Lizarreta baserrira doala dioen bidea hartuko dugu. Zelaietan zehar Ararno baserrira heldu baino lehenago, ezkerreko pista jarraitu eta berriro pinudian barneratuko gara Lasturrera itzultzeko
Landare basatiak ingurunea ezagutzen ikasteko lagungarri
Arruntak dira gure artean, guk arrotzak direlakoan erabiltzen baditugu ere. Jakiak gozatzeko, bizitzeko, infusioetarako, zein liseriketa errazteko erabiltzen ditugu. Bazkaritan zein bazkalondoren dastatzen ditugun arren, ez dugu uste gure hankapean ohikoak direnik. Eta supermerkatuko kaxatik kanpo, ezagutzea ezinezkoa dela iruditzen zaigu. Igandetako txangoa aprobe- txatuz edo egunero egiten dugun ibilalditxoan, bildu ditzakegun landareak dira asko eta asko. Leku eta garai egokian hartuz gero berriz, dendan erositakoak baino mesede handiagoa egiten dute. Ez da kontua mendian sarraskia egitea baina, behar ditugunak ondo eta neurrian bilduz gero, ingurua ere hobeto irakurtzen ikasiko dugu. Hauek dira ibilbide honetan aurkitu ditzakegun usaina duten landare arruntak:

Xipa-belarra edo menta
(Mentha aquatica) leku istilduetan, putzu askoko lurretan hazten da. 10-90 cm-ko zurtoin iletsuak izaten ditu, kanpoko sustrai herrestariak. Enborrean zehar doazen hostoak gezi formakoak dira eta puntan lore arroxa eta zuri elkarketak daude. Infusioetan asko erabiltzen da. Garai batean erratzak egiten ziren etxeetan usain ona zabalduz.

Oreganoa
(Origanum vulgare L.). Leku eguteretan, belardi lehorretan, bide edo sastrakaditan egon ohi da. Zurtoina metro batera iritsi daiteke. Hostoak txortendunak dira eta eliptikoak. Ertzak zerraren hortzak bezala ditu. Loreak 20 mm ingurukoak ditu, zurtoinaren puntan elkartzen dira eta arroxa edo purpura kolorekoak dira.

Erramua (Laurus nobilis) edo ereinotza
artadi kantauriarretan. 10-12 metrotara hel daiteke zuhaitz txiki hau. Hosto lantzeolatuak ditu, gain aldetik lustratuak eta azpialdea argiagoa dute. Loreak ernaldu eta fruitua ematen dute. Oliba formakoa da fruitua. Enborraren azala leuna da.
Betidanik kutsu mistikoa izan du erramuak eta borda eta baserrietako ateetan jartzen ziren sorgin eta mamuetatik babesteko. Gerora elizak ere egun bat eskaintzen dio zuhaitz honi, Erramu eguna. Sukaldaritzan erabiltzen da.

Ezkaia, (Thymus praecox)
kare-harrizko lur lehorretan aurkituko dugu. Landare etzana da. Zurtoin loredunak ditu,10 cm baino laburragoak. Adar luzeak herrestariak dira. Hostoak berriz, txikiak ditu, eta arrautz formakoak dira. Loreak ere txikiak dira eta purpura kolorekoak


Azkenak
2025-01-28 | Julene Flamarique
Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketa
Erradikalizatzen ari den matxismoari aurre egiteko fokua gizonengan jartzea proposatu dute

Sexu-erasotzaile gehienak biktimaren inguru sozialekoak direla eta “kaleko bortxatzaile mamuaren ideiatik” aldendu beharra dagoela nabarmendu du Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketak. Ikerketak gazteengan jarri du arreta,... [+]


2025-01-28 | Leire Ibar
La Cumbre Donostiako Udalaren esku uzteko eskatu dute elkarte memorialistek

Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]


DeepSeek
Txinari inbidia: gerra komertzialak adimen artifiziala du izena

ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]


2025-01-28 | Leire Ibar
Greba mugagabea hasiko dute Guardianeko langileek

Laudioko lantegiko zuzendaritzak astelehen honetan jakinarazi dio enpresa batzordeari behin betiko itxiko duela enpresa. Urtarrilaren 29an abiatuko dute ixteko prozesua. Egun berean egingo dute elkarretaratzea langileek eta ostegunean hasiko dute greba.


2025-01-28 | Julene Flamarique
Turismoaren erregulazioa Baztanen: ostatuak kontrolatzeko plana onartu dute

Plan berriak Baztango bailara lau zonalde historikoetan bereiztea proposatzen du. Ostatu turistiko berriak irekitzeko araudia ere hartuko du bere gain, definitutako hiri iraunkortasun adierazleen araberakoa izango dena.


2025-01-28 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra baretzea ez da albiste ona batzuentzat

Duela hamar egun, urtarrilaren 18an, sinatu zen Txinako Kunming hirian Myanmarren agintean den Junta Militarraren eta Myanmarreko Nazio Aliantza Demokratikoaren Armada (MNDAA ingelesezko siglaz) matxinatuaren arteko su-etena. Ez da 2021eko estatu-kolpearen ondotik sututako gerra... [+]


2025-01-28 | Julene Flamarique
Autoeskolaz kanpo gidatzen ikasteko aukera planteatzen ari da Espainiako Gobernua, autoeskolak aurka

Eredu berriak ikasleek milaka euro aurreztea ekar lezake. Autoeskoletako irakasleek plana kritikatu eta errepideetan sor daitekeen arriskua mahaigaineratu dute. Neurri berriak “milaka irakasleren enplegua arriskuan jartzen duela” ohartarazi dute.


Lanbide Heziketako praktikak arazo-iturri izaten ari dira

Sistema duala abian da ikasturte honetan Hego Euskal Herriko Lanbide Heziketan, eta eredugarri saldu duten arren, arazotsua izaten ari da hainbat zentrotan: ikasle guztiek derrigorrezko praktikak egin ditzaten enpresak bilatzen “gorriak pasatzen ari dira” irakasleak,... [+]


Justizia feminista garatzeko beharra aldarrikatu du Emakumeen Mundu Martxak

Euskal Herriko Emakumeen Mundu Martxak indarkeria matxistari buruzko jardunaldiak egin ditu asteburuan Atarrabian. Sistema judiziala jarri dute ezbaian, justizia eta autodefentsa feministaren balioak aztertu dituzte.


2025-01-28 | UEU
Itsaso Bakedano Moreno
“Denok gara sexu-hezkuntzako erreferenteak”

"Sexu-hezkuntzaikasgeletatik haratago" ikastaroa emango du UEUrekin online Itsaso Bakedano Moreno (Baldorba, 1992) sexologoak. INCISEXeko Sexu-hezkuntza eta -aholkularitza masterra du, Biko Arloak-eko Training sexologia klinikoko formakuntza du eta Lanbide Heziketako... [+]


Bilboko Axel Hotelaren irregulartasunak salatu eta itxiera eskatu du EHGAMek

EHGAMek Axel hotelaren irregulartasunei jarritako helegitearen inguruko isiltasun administratiboaren ondoren, hotelaren itxiera eskatzen du eta hainbat eragileekin batera prentsaurrekoa eman dute.


Bretoierak hiztunen erdia galdu du sei urtean, azken ikerketaren arabera

Bretainian, bretoiera oso ondo edo nahiko ondo hitz egiten duten herritarrak %2,7 dira, 2018an baino hiru puntu gutxiago. 107.000 dira gaur egun. Hiztunak gazteagoak dira. Galo hiztunen kopuruak ere behera egin du, baina ez bretoierak bezainbesteko abiadan.


2025-01-28 | Estitxu Eizagirre
Urumeako Mendiak Aske
“Benetan behar duguna da aberastasun natural, kultural eta soziala errespetatuko dituen aldaketa ekonomiko eta soziala”

“Urumeako mendiak bizirik” herri-ekimenak jende andana elkartu du Hernaniko plazan. Mendi horietan egin nahi dituzten bi makroproiektu eolikoen berri eman du, ekarriko lituzketen kalteak azaldu ditu eta Urumea bailarako eta inguruetako herritar guztiei dei egin diete... [+]


Eguneraketa berriak daude