Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko azaroaren 23an
«FRANTZIAKO EGITURA POLITIKOA EUTSIEZINA ETA JASANGAITZA DA»
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Fantziako Estatua UMP alderdi eskuindar berriak gobernatua da, Jean-Pierre Raffarin buru izaki. Lehen ministroaren kargua hartu ondoren deszentralizazio politika bat garatuko zuela iragarri zuen Raffarinek. Beñat Gimenezek hurbiletik segitu du gaia. Gobernu honengatik espero duenaz galdetu diogu abiapuntu gisa: «Menturaz sobera espero dut deszentralizazioaren desmartxatik, gai nagusia eta premiazkoa baita Frantziako politikan. Hain da garrantzitsua ezen lehen ministroak berehala agertu behar izan baitu bere egitasmoa publikoki. Izan ere, Europa eraikitzen ari den garai honetan Frantziako egitura politikoak eta bere erakunde administratiboak zaharkituak daude, dena Parisen erabakitzen da, erregio eta departamenduetako gobernuetan ez da funtsezko deus erabakitzen. Frantziako egitura administratiboa eutsiezina eta jasangaitza bilakatu da».
Biarnoko Saliesen izandako lehen bilkuran euskal ordezkari gisa egon zinen. Etsituak itzuli zineten.
Bai, baina bederen Raffarini Euskal Herriko lurraldearekiko kidetasun azkar bat dugula helarazi genion, sentimendu hori bizirik atxikitzen dugula. Euskaldunok Hitzarmen Berezia erdietsi dugu, eta orain, ekimen honen bidez, Ipar Euskal Herriaren erakundetzea eta egituratzea falta zaizkigula adierazi genion.
Azken urteotan Baionako suprefetak eskuduntza bereziak hartu ditu, baina oraindik ere oinarrizko eta funtsezko erabakiak Pauen, Bordelen eta Parisen hartzen dira. Erabakiak, tamalez, ez dira Hitzarmen Bereziaren ardura zuzena dutenek hartuak izaten. Oraindik badago zer hobetua beraz. Hitzarmen Berezia babestuko lukeen ezagutza admnistratiboa erdiestea, konparazione. Bestela, Ipar Euskal Herria karta-postaletan baino ez da agertuko eta errealitate administratiboa eta ekonomikoa ez da eraikiko.
Bordelen burutu zen bigarren bilkuran euskal departamenduaren alde mintzatu zinen. Zergatik zu zeu?
Hautetsien Biltzarraren lehendakariordea naiz, honen lehendakaria Urruñako auzapeza eta UMPeko Daniel Poulou izaki. Bilkuraren aurretik bulegoaren bilkura egin genuen, lehendakaria den aldetik Poulouri berari zegokion eskaera egitea, are gehiago orain diputatua delarik. Baina, Poulou Alliot-Marieren ordezko diputatua da, Estatuko Defentsa ministro berria eta departamenduaren aurkakoa. Poulouk nahiago izan zuen ni mintzatzea.
Horrek funtsean alderdiek agintzen dutela erakusten du.
Gure politikaren gauzak dira, nik ulergarria atzematen dut. Egia da, Biltzarraren lehendakaria bezala eta euskal departamenduaren aldeko hautetsi gisa bazuen bere burua agertzea, baina... Bera diputatu berria izanagatik-edo, ez zuen bere burua diputatu gisa agertu nahi izan, bere burua egoera zailean ikusi zuen nonbait...
Aipatu bilera hauek gauzatu bitartean, Jose Maria Aznarrek Raffarinekin izaniko bilera eta bere iritzia agertu ziren prentsan. Espainiako Gobernuak gai honetan presionatzen omen du. Zer deritzozu?
Begi bistakoa da presio hori. Bilkura horietan Aznarren itzala sentitu nuen, zentzu honetan biziki desilusionaturik etorri nintzen. Erabat sinistuta nago Espainiako Gobernu honek eragiten eta presionatzen diola Frantziako Gobernuari. Frantzian terroristen gordelekuak dauden neurrian, polizien betebeharrei dagokienean esku-hartzea arrazoizkoa ikusten dut, alabaina, Aznarrek ez luke euskal arazoa baliatu behar bere interes politikoen mesederako. Izan ere, Hegoaldeko gatazkak hemengo politikoengan eragina du, Aznarrek zerbait esaten badu terrorismoaz, hemengo kargu politikoek uste dute guri dagokigula erantzutea, gure arazoa dela. Eta ez du zergatik horrela izan behar. Hemengo gizartearen gehiengoak kultura propio bat garatu nahi du, eta neurri eta molde berezi batez Hegoaldeko gizartearekin garatu ere. Hegoaldean nahiz Iparraldean gehiengoa molde demokratikoan espresatzen ari da, eta horregatik ez Frantziako ez Espainiako gobernuek ez lukete fenomeno terrorista erabili behar beren interes politikoen mesedetan. Biek biolentziaren fenomenoa estakuru gisa erabiltzen dute gure aldarrikapenak eragozteko.
Frantses gobernuaren jarrera ikusita «Batera» plataforma sortu da berriki. Otsailaren 1erako manifestazio bat iragarria da. Zer-nolako erantzuna espero daiteke gizartearen aldetik?
Erantzun sendoa nik uste. Izan ere, deszentralizazioari buruzko eztabaidak ez du erantzun baikorrik ekarri. Bordelen bost ministro izan ziren eta munta gutxiko gaiei baino ez zieten erantzun, garrantzizko gaiei buruzko galderei erantzutea uko egin zioten ministro hauek.
Batera plataformaren bidez segituko dugu lanean hemendik aitzina, Parisko Gobernuari buru eginen diogu gure herriarentzako nahiak eta helburuak kontuan har ditzan. Frantzian legeak berdintasuna aldarrikatzen du, baina orain arte berdinkeria baino ez du ekarri. Aurrerantzean, deszentralizazio prozesuaren bidez, baliteke Bretainiarentzat edo beste eskualdeentzat neurri onak ekartzea, hobe horrela balitz, baina nihaurek nahi dudana da hemengo herritarrek nahi dutena kontuan hartzea, hots, Batera plataformak eskatzen dituen lau aldarrikapenak edo puntuak betetzea.
Paris, funtsean, mutu geratu da gure arazoen aitzinean. Konparazione, gure unibertsitatea ez da batere ongi, ikerketa saila ez da behar bezala garatu. Ikasleek ezin dituzte beren ikasketak hemen hasi eta bukatu. Paue, Bordele edota Parisera joan behar dute, gazteak ez daude pozik. Laborantza Ganberaren aferan berdin. Euskal laborantzak berezko garapena behar du, eta ez Biarnoko laborantzaren garapen berdina. Ordea, haiek, gehiengoa direlako, beren nekazal politika bat inposatzen dute.
Euskararen koofizialtasuna eta euskal departamendua dira beste bi eskaerak. Ez zara baikor agertzen, antza.
Ez. Nire irudiko Frantziako gobernu berriak gure eskaera hauen aurrean gibelera egiteko asmoa dauka. Azken urteetan zabaldu diren itxaropenak zapuztu nahi ditu, UMPk Euskal Herriarentzat garatu nahi duen politika arras indargea da. Baliteke deszentralizazio politika hori Frantziako beste eskualdeentzat nahikoa izatea, baina Euskal Herriarentzat ez da nahikoa izango.
Ezkorra zara. Badu zer ikustekorik Hegoaldeko egoerak?
Neurri batean bai. Espainiako Gobernuak, ez dut dudarik egiten, terrorismoaren aurkako borroka tinko eraman behar du, baina, oro har, uste dut borroka hori Hegoaldeko euskal nazionalisten aldarrikapenen aurka zuzendua dela, eta ondorioz, Iparraldean ukitzen gaituela.
Zein da Ibarretxeren planari buruzko zure iritzia?
Testuinguru erabat zail batean egina da, eta horregatik meritu handia du. Bide bat proposatzen du, alta, bide biziki zaila du bi muturreko sektoreek zapuztu nahi dutelako. Haatik, ez du zentzurik esatea maximalistek diotena, hau da, planak ez dituela Euskal Herriko herrialde guztiak kontuan hartzen, ezta, bestalde, minimalistek diotena, hau da, plan hau Espainiako batasunaren aurka doala, nazionalista espainolak direnak, gainera. Frantzian ere, tamalez, halako asko daude. Nire ustez, planak lantzea merezi du, eta azkenean herritarrek hitza hartu dezaten plana onartzeko edo deuseztatzeko.
Ipar Euskal Herrira etorriz, Raffarinek erreferenduma egitearen aukera aipatu du. Zer deritzozu Iparraldeko afera erreferendum baten bidez trenkatzeari?
Erreferenduma tresna bat da, eta erabiltzen den arabera ongi edo gaizki burutu daiteke. Erreferendum bat proposatuko balitz, demagun «Euskal erakunde espezifiko baten alde al zaude?» galdera pausatuz, ez nintzateke oso baikorra izango. Ez dut uste populazioaren gehiengoak aldeko boza emango lukeenik. Gure gizartearen gehiengoa ez da hemengo problematikari atxikia. Iraganean erreferendumak ezagutu ditugu eta esperientziaz hauxe erran diezazuket: erreferenduma ez bada gizarte mailan ongi lantzen, uste eta espero duzun kontrako emaitza lor dezakegu. Finean, «bai» edo «ez» baten artean deliberatzen baita. Ez badugu estatua eta honen administrazioa gure alde, Iparraldean behintzat, zaila izanen dugu. Horregatik ni ez naiz batere motibatua.
Iparraldeko politikoen artean zure alderdiko Alain Lamassoure gailentzen da. Zer espero duzu bere gestioez?
Alain Lamassourek gaitasun politiko berezia du, nortasun handiko pertsona eta estatu politika-gizona da. Gero eta irmoagoa azaltzen da euskal aldarrikapenen alde, biziki itxaropentsua naiz daraman lanarekin. Europaren eraikuntzan berezko ikusmolde bat dauka, zeregin berezia jokatzen du honen eraikuntzan eta etorkizunean are rol handiago bat izatea espero dut. Halaber, UDFk behar duen egokitzapena gauzatzeko gizon funtsezkoa da eta Euskal Herriko aferari dagokionean mintzakide inportante bat da Frantziako Estatuan
3+4=7 delakoaren asmatzailea
Noblia familia ezagunaren alaba batekin ezkondua. Aita zuberotarraren eta ama gaskoiaren semea. Sendagilea. Angeluarra. Herriko Etxean hogeita zazpi urte daramatza hautetsi gisa. UDFko zuzendaritzaren kidea. Kontseilari nagusia Pauen. Enbatako kidea izan zen, "Euskal ikasleak" gazte erakundeko kidea. 3 + 4 = 7 leloaren sortzailea. Euskal departamenduaren aldeko hautetsien elkartekoa eta Batera plataformari atxikia.
«Angelun zenbaitek gaskoia aldarrikatu du euskara ezabatzeko»
Michel Labeguerie politiko mitikoaren ingurukoa, eta Darraidou, Badiola, Etxegarai eta Aniozbehere politikoen ildokoa zara. Zergatik ez zarete iritsi euskal alderdi kristau-demokrata bat gauzatzera Iparraldean?
Angeluko hautetsia zara, Angelun euskal eta gaskoi kulturen arteko gorabeherak agertu dira azken urteetan.
Angelu, herria izatetik hiria izatera pasa da azken hamarkadetan. Baiona eta Miarritze hiri historikoen artean, zein da bere tokia MAM delakoan?
Frantziako Estatua arras zentralista delako, horretan datza bere indarra. Historikoki, zentralismo honek molde berezi batez eragin izan du tokian tokiko alderdi politikoak antolatzerakoan. Ipar Euskal Herria mailan politika bat bultzatzeko Parisi lotu beharra daukazu, Frantziako alderdi politiko bati lotu gabe ez duzu deus egiterik. Labeguerieri horrela gertatu zitzaion eta bere ingurukoak espresio politiko marginala izatea pasa ginen. Egun errazagoa da hemengo politikari atxikitzea, euskararen alde lan egitea, kasu, baina orduan ez zen ongi ikusia, herritar gehienek gure politika atzerakoitzat jotzen zuten.
Angeluko hautetsia zara, Angelun euskal eta gaskoi kulturen arteko gorabeherak agertu dira azken urteetan.
UDFko Robert Villenave auzapezarekin udalbatza anitza osatu dugu Angelun. Gure udaletxea euskal jatorria eta ondareak berreskuratzeko politika sendo bat burutzen ari da azken urteetan. Angeluren jatorrian euskaldunak eta gaskoiak gaude. Nire amak gaskoia egiten zuen eta ni mintzatzeko gauza naiz, baina inor gutxi interesatua da gaskoiarekin. Aldiz, euskal kontzientzia sendotuz joan den heinean, zenbaitek gaskoia babestearen aitzakian euskararen aurka jo dute, funtsean gaskoiaren aldeko itxurakeria besterik ez da izan, euskalduntasunaren aurkako ekimen bat. Gaskoia euskara ezabatzeko aldarrikatu dute.
Angelu, herria izatetik hiria izatera pasa da azken hamarkadetan. Baiona eta Miarritze hiri historikoen artean, zein da bere tokia MAM delakoan?
Zaila da agertzea Angeluren nortasuna, azken 30 urteetan izugarri hazi da, urtero 1000 bizilagun irabaziz joan da, eta ez da angeluarrek bilatu dugun zerbait izan. Angeluk ez du Baionak eta Miarritzek duten hirigune historikoaren gisakorik izan, herritarrak ez dira hiri handietako ohituran bizi izan. Beraz, Angeluri zaila zaio hiri hauen antzeko nortasun sendo bat izatea. Alta, ni kontent naiz jende asko Angelura bizitzera etorri delako, herritar bakoitzak bere nortasuna atxikitzeko lekua aurkitu duelakoan nago, eta zentzu honetan Herriko Etxea berebiziko lana burutzen ari da euskal sustraiak biziarazteko
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Estitxu Eizagirre
#3
Onintza Irureta Azkune
#4
ARGIA
|
Bizi Baratzea
#5
#6
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bretainia
2023-08-16
Euskal Irratiak
Bretainiako herritarren %8a besterik ez da mintzo bretoieraz
220.000 biztanlek erregularki erabiltzen dute bretaindar hizkuntza. Emaitza aski arranguragarria, jakinez Bretaina historikoan 4 milioi biztanle badirela. Hori da bretaindarraren egoera gaur egun.
2023-03-21
Urko Apaolaza Avila
Aktibistak kriminalizatzea da justiziaren jolas berria Europan, galdetu Vincenzo Vecchiri
Inork oraindik Vincenzo Vecchi zein den ez badaki, has dadila bere izena ikasten. Ez da mende hasierako anti-globalizazio manifestazioetan ibilitako aktibista soila. Hamabi urtetik hona Bretainian aterpetua, italiar justiziak estraditatu egin nahi du Mussoliniren garaiko lege... [+]
2022-05-19
Leire Artola Arin
Gaur hasiko da Bretainiako Korrika Ar Redadeg
Maiatzaren 20an hasita, 2.022 kilometro egingo dituzte Bretainian, Gwitreg herritik Gwened herriraino. Oarsoaldeako AEK-k antolatuta, ordezkaritza bat joango da hara atxikimendua ematera.
2022-02-09
Amaia Lekunberri Ansola
Nantes Revoltée hedabide independentea desegin nahi du Frantziako Gobernuak
Hamar urte daramatza Nantes Revoltéek informatzen, baina urtarrilean hedabidearen disoluzio prozedura abiatu du Frantziako Gobernuak. Nantes Revoltéek salatu du beren aurkako prozedurak hedabide independente oro eta informazio eskubidea mehatxatzen dituela.
2021-07-27
Urtzi Urrutikoetxea
HIZKUNTZAK SALBATUKO EZ DITUEN URTEA
Ez da erraza Europako hizkuntzen erradiografia egitea. Zein dira «hizkuntza», zein dira hizkuntz gutxitu? Komunikazio bide al dira hizkuntzok, ala, ondare, altxor? Nola babestuko dira? Orriotan galdera hauek eta gehiago egin dizkiegu, Bojan Brezigar, Aureli Argemí,... [+]
2021-06-15
Iraitz Madariaga Etxebarria
Iberdrolaren ontzi batek 16 kilometroko hidrokarburo isuria eragin du Bretainiako kostan
Aeolus ontziak astelehenean eman zuen isuriaren abisua. Konpondu artean, gertaturikoa ikertzen ari da fiskaltza.
2021-05-20
Urko Apaolaza Avila
Bretoieraren aldeko ‘Korrika’ ostiral honetan abiatuko da Finistèretik
Bi urtez jarraian ez egitea “eutsiezina” zela iritzita, Ar Redadeg bretoieraren aldeko lasterketa kalera ateratzea erabaki dute, osasun neurri zorrotzak betez. Euskal Herriko Korrikan oinarritua, 2008an hasi zuten ekimena Bretainian.
2021-05-10
Nagore Irazustabarrena Uranga
3D maparik zaharrena?
Bretainia mendebaldea, duela 3.900-3.650 urte. Brontze Aro hasieran Finisterre inguruan bizi ziren gizakiek hainbat lerro, zirkulu eta irudi grabatu zituzten bi metro luze eta metro eta erdi zabal den lauza batean. Harri grabatua, egun Saint-Bélec lauza esaten... [+]
2020-09-18
ARGIA
Alaitz Areitio Renneseko espetxetik irten da, 13 urte preso izan eta gero
Iurretan sortutako (Bizkaia) Alaitz Areitio euskal preso politikoa irailaren 17an irten da Rennesko (Bretainia) espetxetik, nahiz eta oraingoz hotel batean daukaten konfinatuta COVID-19aren kontrako protokoloagatik.
PODCAST #36 | Agroindustriaren presioaren parean, kolektiboki antolatu dira kazetari bretoiak
Agroindustriaren sektoreaz informatzeko orduan, zailtasun handiak dituzte kazetari bretoiek. Inork ez du hitz egin nahi eta hitz eginez gero presioak, mehatxuak, auzibideak zein zentsurak dituzte ordainean. Sektore indartsua delako agroindustriarena Bretainian; diruaren eta... [+]
2020-09-15
ARGIA
Agroindustriaren presioaren parean, kolektiboki antolatu dira kazetari bretoiak
MULTIMEDIA - Net Hurbil
2020-09-10
Jenofa Berhokoirigoin
Agroindustriaren presioaren parean, kolektiboki antolatu dira kazetari bretoiak
Agroindustriaren sektoreaz informatzeko orduan, “benetako omertà” egoeran kausitzen dira kazetari bretoiak. Inork ez du hitz egin nahi eta hitz eginez gero presioak, mehatxuak, auzibideak zein zentsurak dituzte ordainean. Sektore indartsua delako... [+]
2020-02-21
Mikel Asurmendi
Bretainiako Kontseiluak 100.000 euro bideratu ditu lurraldearen batasunaren aldeko erreferenduma egiteko
Bretainia osatzen dituzten lurralde guztiak departamentu berean elkartzeko aukerari buruzko erreferenduma egin nahi du Bretainiako Kontseiluak.
2019-02-01
Jonmikel Intsausti
Marc'harid Bouffaut-Merdy. Bretoierazko ikastetxeko zuzendaria
“Ikasleen gurasoen %90 ez da bretoiera hiztuna”
Marc’harid Bouffaut-Merdy zuzendari da Bretainiako Kemperle-ko Diwan ikastetxean. Bretoiera bizirik mantentzeko ahaleginean dihardu. Ez da erraza. Etena izugarria da. Zaharrenek dakite bretoiera, eta haur batzuek; tarteko belaunaldiek galdua dute. Bouffaut-Merdyk kontatu... [+]
Eguneraketa berriak daude