Hil honen amaiera arte ez dituzte aditzera emango datu ofizialak. Hortaz, urgentziazko balantze hau behin-behinekoa da, eta litekeena da datu errealak are gordinagoak izatea. Dena dela, orain berean esan dezakegu iaz 140 langile baino gehiago hil zirela Euskal Herri osoan honelako edo halako istripu laboraletan, 700 lagunetik gora zauritu zirela (nor larriago, nor arinago), eta 59.000 lagun baino gehiagok izan zituztela zauri arinak. Ezbairik gabe, eraikuntzako sektorean gertatu zen ezbehar gehien: 30 langile baino gehiago hil ziren, eta beste hainbat dozena lagun zauritu ziren oso larri. Ezbeharren zergatiei dagokienez, esan behar da zenbat eta prekarietate laboral handiagoa, hainbat eta siniestralitate handiagoa gertatzen dela, eta, hain zuzen ere, subkontratazioak direla kausa, eraikuntzan hartzen duela gaina prekarietateak.

Egia da, izan, gero eta kontzientzia sozial handiagoa dutela produkzio katean parte hartzen duten agente politiko, sindikal, ekonomiko eta enpresarial guztiek, baina egia da, halaber, hainbeste langile hilko ez bada eta beste hainbat bizi guztirako elbarri geratuko ez badira, aplikatu egin beharko dela zenbait neurri efikaz eta aurrerago jo beharko dela. Joan deneko aspaldian, lan istripuz norbait hiltzen den aldi oro mobilizatzen dira sindikatuak. Dena dela, haratago joatea dagokie, zeren beren erantzukizunekoa baita enpresa bakoitzean prebentzioko plana eskatzea, baita enpresa bakoitzeko langileei segurtasuneko eta prebentzioko neurriak aplika ditzaten eskatzea ere.
Beste hainbat esparru politiko, ekonomiko eta sozialetan bezala, eta betiere Euskal Herri osoari gagozkiola, honetan ere ez dugu fidatzeko moduko estatistika nazionalik. Siniestralitate laboralaren kasuan, oraingoz EAEko eta Nafarroako estatistikak bakarrik ditugu eskura; Iparraldeari dagokionez, ez dugu inolako datu ofizialik. Geografia horretako datu zenbait prentsa abertzaleak jaso ditu, eta guk baliatuko ditugu artikulu honetan, baina, esan gabe doa, datu mugatuak dira. Testu honi erantsi diogun taulan, adibidez, Hego Euskal Herriko datu ofizialak soilik markatu ditugu, eta horiek 2002ko urtarriletik urrira bitartekoak dira, zeren urte osokoak ez dituzte jakinaraziko hil honen amaiera arte. Bestalde, eta dagoeneko, Iparraldeko beste lau heriotza gaineratu behar zaizkie datu ofizial horiei. Horrez gainera, badakigu jakin Hego Euskal Herrian 8 heriotza behintzat gertatu zirela azaroan. Kontuak horrela, 134 langile behinik behin baziren zenduak urteko lehen 11 hilabetetan, eta ziur aski 140 langiletik gorakoa izango da urte osoko konputua. 2001. urtean, 121 heriotza laboral gertatu ziren urte osoan; zifra ofizial horixe eman zuten behintzat, azkenean.


Oso kezkatzekoa da Euskal Herrian 2002an lan munduan gertatu den ezbehar kopurua. Bai, ardura sortzen du behin-behineko balantzeak, baina are gordinagoa izango da urteko balantze ofiziala. Batez bestekoa egiten hasita, ondoko datu hauek ateratzen dira: iaz, 11 langile hil ziren hileko lan istripuz, edota, bestela esanda, hiru langilek galdu zuten bizia urteko aste bakoitzean. Produkzioko ia sektore guztietan gertatu ziren honelako edo bestelako istripu laboralak, baina, nolanahi ere, eraikuntzan eta metalurgian kontabilizatu zen laneko heriotza eta laneko zauritu larri gehien. Sektore horietan ez ezik, garraiokoan, arrantzakoan eta nekazaritzakoan ere gertatu ziren laneko heriotzak.
Eskura ditugun behin-behineko datu hauen argitan, beharbada otsaila izan zen urteko hilik beltzena: 17 heriotza gertatu ziren guztira, eta, gainera, Euskal Herri osoan zendu ziren langileak. Ipar Euskal Herrian, adibidez, Lapurdiko Milafrangan galdu zuen bizia subkontratazioan zebilen elektrikari batek. Bestalde, laneko joan-etorrietako heriotzak ere aski ugari izan ziren hilabete horretan. Hain zuzen, otsailaren 12an hil ziren Irango Jarramabad hirian Fagor enpresako lau enplegatu: Olazabalaga, Azkoaga, Goikoetxea eta Ibarra. Hil bereko 6an, berriz, Getariako bi arrantzale zendu ziren itsasoan: Miren Itziar Gil eta Benito Gil.


Ondo bistan denez, iaz ere eraikuntzako sektorean gertatu zen siniestralitate laboral handiena. Sektoreko ezbehar guztien artean, ondoko hauxe da beltzena, agian: joan den azaroan, Andoainen, Luis Ruano eta Luis Montecelo langileak eraikitzen ari ziren etxean hil ziren, eta haiekin batera ziharduen Antonio Cuadrado oso larri zauritu zen. Bi langile zenduak seigarren solairutik behera erori ziren, igogailuaren zulotik barrena, behar bezala segurtatu gabe zeuden ohol batzuk zapaldu zituztenean. Osalan erakundearen txostenaren arabera, honako alderdi honengatik gertatu zen istripua: "Neurri indibidualak eta kolektiboak aplikatu gabe zeuden".
Eraikuntzako sektorean horrenbeste istripu gertatzeko, bi kausa nagusi daudela dirudi. Batetik, arrisku handiko lana da izatez; bestetik, berriz, laneko baldintzak ere besteetan baino prekarioagoak dira. Sektore horretan, bestalde, gainerakoetan baino askoz subkontratazio gehiago egiten da: inolako esperientziarik gabeko gazte ugari hasten da lanean sektore horretan, eta gero halakoxeak dira ondorioak. Adinaren kontua horrela dela frogatzeko, aski da Euskal Herrian eraikuntzaren sektorean hildako langileen zerrendari erreparatzea: gehienak gazteak dira, esperientzia gabeak eta kontratu prekariokoak. Horri guztiari lanegunen luzea erantsi behar zaio gainera. Zenbaitetan, 11 ordu baino gehiagoko lanegunak izaten dira eraikuntzan. Beste sektore batzuetan ere gertatzen da lanegun luzeen kontu hori, baina, faktore hori eta beste guztiak metatuta, eraikuntzaren sektoreko arriskua bista-bistakoa da.
Hori horrela da izan, eta, horregatik, egoera hain larria delako, argi gorri guztiak piztuta daude sektore horri dagokionez. Alde horretatik, Andoaingo istripua gertatu eta gero, Eusko Jaurlaritzak, esaterako, adierazi zuen eraikuntzaren sektoreko Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresa guztiak txertatuko dituela Osalan erakundearen Arrisku Laboralak Prebenitzeko Planaren barruan. Orain arte, lantokian gertatzen ziren istripuen arabera (zenbat istripu) aplikatzen zen plan hori, baina aurrerantzean, enpresa guztiak ikuskatuko ditu, Jaurlaritzak eraikuntzarako plan berezi bat osatu baitu. Besteak beste, babes ekipo kolektibo eta indibidualak erdiesteko diru laguntzak emango ditu Jaurlaritzak eta tamaina handiagoko enpresen sorrera lagunduko du sektorean.
Azkarraga sailburuak adierazi zuenez, ongi egiaztatu omen dute ezen, prebentzioko planak aplikatzen direnean, erruz murrizten direla istripu laboralak. Baieztatu zuenaren arabera, plana aplikatu den enpresetan, %21 gutxitu omen dira istripuak oro har; laneko heriotzak, berriz, %60 beheratu omen dira. Sindikatuek, bestalde, ondoko hau jakinarazi diote administrazioari: "Ondo dago prebentzioko planez hitz egitea, baina plan horiek aplikatzea edo ezartzea da egin beharrekoa". Horrez gain, obren adjudikatzaile administrazioa bera denean ere prebentzio planak oso kontuan hartzeko eskatu diote.


Joan den urtean, Bizkaiko Laneko Ikuskaritzak bi zigor ekonomiko ezarri zituen, Bizkaian gertatutako laneko bi heriotzetan segurtasuneko neurri zuzengarriak aplikatu gabe zeudelako. Langileetako bat, 21 urteko Gorka del Horno gaztea, La Naval enpresan gas garraioko itsasontzia eraikitzen ari zela zendu zen. Bestea, 31 urteko Jose Luis Fernandez Bolado langilea, «El Correo Español» egunkariaren errotatibako obretan ziharduela hil zen. Langile biek subkontrataturiko enpresentzat egiten zuten lan. Biak muntadurako lanetan ari zirela hil ziren: bata 8 metrotik jauzi zen; bestea, berriz, 10 metrotik. La Naval enpresari eta hark subkontratatu zuenari 12.020 euroko zigor bana ezarri diete. Errotatibak kontratatuak zituen hiru enpresei, berriz, Gizarte Segurantzako prestazioetan ezarri diete errekargua.
Gipuzkoako Fiskaltzak, bestalde, antzina ez dela eskatu dio Donostiako zaintzako epaitegiari jar dezala abian prozedura penala Hernaniko Atofina enpresaren kontra. Joan deneko 12 urte hauetan, enpresa horretako 27 langile hil dira minbizia dela kausa, eta prozedura penalaren bidez enpresan erabili produktu toxiko eta kantzerigenoek zer ikuskizun duten ikertu behar da. Fiskaltzaren ustez, litekeena da enpresak langileen eskubideen kontrako delituren bat egin izana