Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko abenduaren 02an
«Irakurle neurotikoa izan behar du itzultzaileak»
- Shakespeareren sonetoak euskaratzera atrebitu den bakarra da, baina ez da lau silaba baino luzeagoko aditz korapilatsuetan kateatu.Euskarazko jostunik onenetakoa da, hizkuntzaren ehunduretan jantzia. Elkarrizketaren harian, gizarteko modako patroiak askatzen irakatsi digu.
Bi anaiak literatura munduan murgilduta zaudete. Genetikoa da, alegia, etxetik datorkizue zaletasuna?
Nola igaro zenuen fraideekin eskolan?
«Fadoa Coimbran» liburuko pertsonaia beti ari da aipuak eta oharrak hartzen, denari adi... Zuk ere horrela bizi duzu idazle izatea?
Zergatik hasi zinen itzulpengintzan?
Itzultzaileak zer prestakuntza behar du?
Zer harreman gorde behar da jatorrizko testuaren eta itzulpenaren artean?
Euskal Herrian ipuin eta alegiek tradizio handiagoa omen dute nobelek baino. Zergatik?
Ipuina zer moduz dabil osasunez?
Nork bere estiloa behar omen du. Zer da estiloa?
Estiloa formari dagokio?
Irakurleak nola baldintzatzen du idazlea?
Ahozko eta idatzizko euskararen artean zer harreman dago?
Gramatikan eta joskeran zein dira euskararen arazorik larrienak?
Komunikabideak dira euskara gehien zabaltzen dutenak. Zer deritzozu irratiko euskarari?
Eta telebistako euskarari buruz zer?
Geroz eta goizago irakasten dira atzerriko hizkuntzak eskolan.
Beste hizkuntzak ikastea oso ona da. Pena ematen du frantzesaren atzerakadak. Ingelesa latin modernoa bihurtzen ari da eta baliagarria dirudi. Interesgarria da, batetik, beste hizkuntzen erreferentzia edukitzea, bestela euskararen kondena handiagoa baita. Jendeak pentsatzen du gauzak erdarazko izenarekin erori direla zerutik. Gutxienez, horrela ikusten da beste erdara batean beste modu batera deitzen dela. Ikasbide ona da.
Dena beharko dugu. Frogatuta daukat ingelesetik itzulpenak egitean, erdarakadak egiten direla, baina ez ingelesezko erdarakadak, gaztelaniakadak baizik. Ingelesez dagoena zuzenean euskarara itzuliko balitz hobeto legoke askotan, baina tartean gaztelerak eragiten du. Hor ikusten da zenbateraino barneratuta dauzkagun gaztelaniaren eskemak.
Espero dut guk hizkuntzak ikasten genituen garaian baino modu eragingarriagoan eta naturalagoan irakatsiko direla orain. Edozein modutan, zaila izango da. Eskolari gauza gehiegi eskatzen dizkiogu, gizarteak ardura gutxiago hartzen dituen honetan. Badirudi gizarteak kontrara egiten duena irakasteko eskatzen diola eskolari. Baloreen kontuarekin ere hori gertatzen da. Guretzat balore ez direnak umeei emateko eskatzen diogu eskolari. Batzuek euskararekin berdin egiten dute, "hurrengo belaunaldiak egingo du" esaten da, baina ez dakit zenbat belaunaldi pasa diren eskolatik, eta beti hurrengoak izan behar du.
Nola baloratzen da itzultzaileen lana?
Hitzaldi eta ekitaldi publikoetan, gaztelera ulertzen dugunez, zer leku ematen zaio euskarari?
Etxeko markarik badugu, bai. Gure ezagunen artean grazioso edo "garzioso" fama daukagu. Aitak eta amak badute hizkuntzarekin jolasteko joera. Gainera, ama antzerkia egiten ibili zen gaztetan, herriko taldeetan.
Aiton-amonengandik jaso genuen jolas, ipuin, asmaziozko gezurren, fantasia giro hori. Aitonak beti kontatzen zuen berak ez zuela sorginetan sinesten baina akelarre bat ikusia zuela.
Aiton-amonengandik jaso genuen jolas, ipuin, asmaziozko gezurren, fantasia giro hori. Aitonak beti kontatzen zuen berak ez zuela sorginetan sinesten baina akelarre bat ikusia zuela.
Nola igaro zenuen fraideekin eskolan?
Nik eskola txikia Legazpin egin nuen eta hurrengo urtean Irunera joan ginen bizitzera. Niretzat dena bat zen, Legazpitik Iruna aldatzea eta fraideen eskolara sartu izana. Sei urtean egon nintzen munduari barkatzen ez niola. Beldurrean oinarritzen zen fraideen eskola. Niretzako Frankismoaren aurpegia fraideak izan dira. Zuzenean bizi izan dugu autoerrepresioa, beldurra... Nahiz gero fraideak banaka hartuta beste aurpegiren bat ikusten genion bateren bati, sistema horrelakoa zen.
Kontu hori likidatuta utzi nuen, "Akaso" bildumako "Bele jolasak" ipuinean. Izenburuak garbi adierazten du guretzako fraideak zer txori klase ziren. Hori da lehendabizi idatzi nuen ipuina. Fraideekin bizitakoak markatu egin ninduen, eta idazten hasteko zama hori kendu behar nuen gainetik. Mendeku hori egin behar nuen. Ipuin hura oso natural atera zitzaidan. Erdi klabe jolastian idatzi nuen, tonu errealistan kontatzeko gauza ezagunak baitziren. Baina amorrua dago hondoan.
Kontu hori likidatuta utzi nuen, "Akaso" bildumako "Bele jolasak" ipuinean. Izenburuak garbi adierazten du guretzako fraideak zer txori klase ziren. Hori da lehendabizi idatzi nuen ipuina. Fraideekin bizitakoak markatu egin ninduen, eta idazten hasteko zama hori kendu behar nuen gainetik. Mendeku hori egin behar nuen. Ipuin hura oso natural atera zitzaidan. Erdi klabe jolastian idatzi nuen, tonu errealistan kontatzeko gauza ezagunak baitziren. Baina amorrua dago hondoan.
«Fadoa Coimbran» liburuko pertsonaia beti ari da aipuak eta oharrak hartzen, denari adi... Zuk ere horrela bizi duzu idazle izatea?
Ez. Inguruan baditut literatura erlijiotzat dutenak, dena irakurri, ikusi eta kontrolatu behar dutenak... Ni oso asistematikoa naiz irakurtzen eta idazten. Urte pila dira ezer idatzi ez dudala, eta ez dut neure burua horretara behartzen. Ateratzen bada, ederki. Kaxoiak hasitako gauzez beteak dauzkat. Nobelatxo baten erdia ere egina dut, baina hor utzia daukat. Gainera ez nuke horren baitan bizi nahi.
Borgesek zioen bezala, nahiago dut irakurle izan idazle baino. Hain zuzen, itzulpen lanak betetzen dit irakurzaletasuna. Nik neure armak itzulpenean egin ditut. Itzulpenak egitean, irakurtzearekin bat sortu ere egiten da, baina angustiarik gabe. Geuretik sortzen dugunean ez dugu jakiten geniala edo erabateko huskeria den, beste inplikazio bat dago.
Borgesek zioen bezala, nahiago dut irakurle izan idazle baino. Hain zuzen, itzulpen lanak betetzen dit irakurzaletasuna. Nik neure armak itzulpenean egin ditut. Itzulpenak egitean, irakurtzearekin bat sortu ere egiten da, baina angustiarik gabe. Geuretik sortzen dugunean ez dugu jakiten geniala edo erabateko huskeria den, beste inplikazio bat dago.
Zergatik hasi zinen itzulpengintzan?
Lizeoan irakasle nintzenean, gogoratzen dut ikasle bat etorri zitzaidala, eta esan zidan: "Nik irakurri ditut itzulpen guztiak. Baina orain ez dut nire beharra asetzen didanik aurkitzen euskaraz" eta "La historia interminable" erakusten zidan. Arrazoi zuela erantzun nion, niri ere gauza bera gertatzen zitzaidala. Hipokritak edo tontoak ez garenok, badakigu garai hartan euskaraz irakurtzen ahaleginduta ere, ez zegoela aukerarik benetako literatur zale baten premiak asetzeko. Euskaraz ez zegoen hori ikusi nahi nuen, eta inork egiten ez zuenez, horretan ahalegindu nintzen.
Itzultzaileak zer prestakuntza behar du?
Irakurle neurotikoa izan behar du itzultzaileak. Denbora guztian interpretatzen aritu behar du oinarrizko testua. Ez du asko irakurri behar, baina bai sakon. Irakurzaletasun hutsarekin hasi liteke gauzak egiten. Bere hizkuntza kontrolatu behar du. Ez bakarrik normal jarduteko, baita erregistro ezberdinak erabiltzeko ere. Zentzu horretan, ezagutza zabal eta malgua behar du. Etengabeko lanketa da, beraz.
Espainiako literatur itzultzaile batek zioenez, itzultzailea ez da asko dakiena, beti gehiago jakin nahi duena baizik. Beti dago gehiago landu beharreko erregistroren bat, beti dago gehiago dokumentatzeko premia... Liburu bakoitzak mundu bat biltzen du, eta mundutxo horretako hitzak, giroa, sintaxia itzultzean, dokumentazioak zer esan asko du.
Espainiako literatur itzultzaile batek zioenez, itzultzailea ez da asko dakiena, beti gehiago jakin nahi duena baizik. Beti dago gehiago landu beharreko erregistroren bat, beti dago gehiago dokumentatzeko premia... Liburu bakoitzak mundu bat biltzen du, eta mundutxo horretako hitzak, giroa, sintaxia itzultzean, dokumentazioak zer esan asko du.
Zer harreman gorde behar da jatorrizko testuaren eta itzulpenaren artean?
Jatorrizko testuaren efektua lortu behar du itzulpenak. Efektu hori lortzeko jatorrizko testua aldatzea errazago barkatzen dut alderantzizko kasua baino.
Itzulpenak berekin du ase ezin puntua. Badakigu beti hobetu daitekeela. Azkenean, lana entregatzen dugu, baina ez jatorrizko testutik ahalik eta hurbilen iritsi garelako, baizik eta ezin dugulako bizitza osoa horretan pasa.
Itzulpenak berekin du ase ezin puntua. Badakigu beti hobetu daitekeela. Azkenean, lana entregatzen dugu, baina ez jatorrizko testutik ahalik eta hurbilen iritsi garelako, baizik eta ezin dugulako bizitza osoa horretan pasa.
Euskal Herrian ipuin eta alegiek tradizio handiagoa omen dute nobelek baino. Zergatik?
Ipuinen kontaera naturalagoa da. Sutondoko ipuinak kultura guztietan kontatu dira, eta ahozko tradizioa dugunez, hobe gorde dugu. Uste dut ipuinen tradizioa herri txikiekin lotzen dela. Nobela modernoa hiriarena da. Ahots polifonia, konplexutasuna, fantasia utzi eta errealismoa... Guk hiri handi bakarra dugu. Irlandakoaren antzerako gizartea izan liteke gurea, landa herriz osatua, baina guk ez daukagu Dublinik.
Ongi egiteko, ipuina ez da genero erraza, baina bai laburragoa. Nobelak beste eraikuntza bat dauka. Ipuinak fantastikotasuna, poetikotasuna du. Zerbait puntuala da, hasi eta buka dena bat. Nobela lerro bat da, bidaia bat.
Nire ustez, oso zaila da ipuina eta nobela maila berean idaztea. Izaera kontua da. Gurean garbi dago Saizarbitoriak nobelagilearen marka duela. Ipuinak egin dituenean ere, oso ipuin nobeleskoak egin ditu.
Ongi egiteko, ipuina ez da genero erraza, baina bai laburragoa. Nobelak beste eraikuntza bat dauka. Ipuinak fantastikotasuna, poetikotasuna du. Zerbait puntuala da, hasi eta buka dena bat. Nobela lerro bat da, bidaia bat.
Nire ustez, oso zaila da ipuina eta nobela maila berean idaztea. Izaera kontua da. Gurean garbi dago Saizarbitoriak nobelagilearen marka duela. Ipuinak egin dituenean ere, oso ipuin nobeleskoak egin ditu.
Ipuina zer moduz dabil osasunez?
Toki guztietan zailtasunak ditu. Arazo komertziala dela dirudi, okerrago saltzen omen da. «Best seller»rak ere, beti dira luzeak. Badirudi irakurle tipikoek, gauza gutxi irakurtzen dituztenek, nahiago dutela nobela baten munduan sartu, eta behin pertsonaia horietara ohitzean, horiekin jarraitzea, eurekin identifikatzea...
Bestalde, AEBetan ipuinak beti izan du tradizio zabala. Gainera, garai berriokin badirudi gauza labur eta zatituak hobe sartzen direla...
Bestalde, AEBetan ipuinak beti izan du tradizio zabala. Gainera, garai berriokin badirudi gauza labur eta zatituak hobe sartzen direla...
Nork bere estiloa behar omen du. Zer da estiloa?
Negatiboki definituta, besteren baitatik ez aritzea da estiloa. Nork bere bidea egitea. Hori paradoxikoa ere bada, geure bidea egiteko imitazioan oinarritu behar baitugu. Normalean irakurri eta miresten dugun horretatik elikatzen gara, nahi izan edo ez. Eredu hori errepikatu nahian idazten dugu, batzuk ohartuta eta besteak oharkabean.
Baina azkenean, idazten dugunak geu gara. Geuk ikusten dugu zerk erakartzen gaituen, geuk ikusten dugu geure bidea.
Baina azkenean, idazten dugunak geu gara. Geuk ikusten dugu zerk erakartzen gaituen, geuk ikusten dugu geure bidea.
Estiloa formari dagokio?
Hori da eztabaida. Zaila da esaten. Forma eta edukia bereizi daitezke, baina azkenean zerbait sintetikoa da. Esanahi bat ondoen bideratuko duen forma bilatzen da beti. Forma bakoitza eduki bati dagokio. Beraz, forma aldatuz gero, azkenean edukia aldatzen da.
Irakurleak nola baldintzatzen du idazlea?
Azkenean batek idazten du ez nahi duena, baizik ahal duena. Gorputzak eskatzen dion hori. Literatura komertzialarena beste kontu bat da, enkargu bati erantzuten dio eta kito. Baina bestela, ez du merezi.
Noski, lana argitaratuko bada, idazleak ez du eskubiderik burutik pasatutako lehen gauza etorri bezalaxe emateko. Landu beharra dago, argitaratuz gero irakurtzeko argitaratzen baita. Izan zaitezke ausartagoa, eskatu diezaiokezu gehiago irakurleari, baina idazketa automatikoarena da artifiziorik handiena, ez da naturala. Garai abangoardista haietan oso modan egon zen, baina niretzat askoz artifizialagoa da. Horiek esperimentuak dira.
Normalean, naturaltasuna lortu dutenak, ondo esna zeudenean imitatu dituzte pentsamenduak. Obra literario horiek ordu asko behar dituzte, ez dira etorri bezala emanak. Naturaltasuna konkistatu egiten da.
Noski, lana argitaratuko bada, idazleak ez du eskubiderik burutik pasatutako lehen gauza etorri bezalaxe emateko. Landu beharra dago, argitaratuz gero irakurtzeko argitaratzen baita. Izan zaitezke ausartagoa, eskatu diezaiokezu gehiago irakurleari, baina idazketa automatikoarena da artifiziorik handiena, ez da naturala. Garai abangoardista haietan oso modan egon zen, baina niretzat askoz artifizialagoa da. Horiek esperimentuak dira.
Normalean, naturaltasuna lortu dutenak, ondo esna zeudenean imitatu dituzte pentsamenduak. Obra literario horiek ordu asko behar dituzte, ez dira etorri bezala emanak. Naturaltasuna konkistatu egiten da.
Ahozko eta idatzizko euskararen artean zer harreman dago?
Gauza bat da ahozkoa eta bestea idatzia, eta bereizi egin behar dira. Jendeak oso mitifikatuta dauka ahozko kontu hori. Ahozkorik gabe ez dago ezer, ados. Baina ahozko narratzaile oso ona izan liteke aldrebes erabatekoa idazten. Bi teknika ezberdin dira.
Berez da artifiziala hizkuntza idatzia. Beraz, ahozkoa idatzi nahi duenak, landu egin beharko du ahozkoaren itxura hori artifizioz egiteko. Ahozkotasunetik idatzizkorako pauso horretan hutsunea dugu. Gero eta gehiago ari gara osatzen, baina prosa estandar baten beharra dugu. Estandarra behar dugu, gero estandarra hausteko. Baina guri bi gauzak batera egin beharra tokatu zaigu, kultura eta kontrakultura, alegia.
Berez da artifiziala hizkuntza idatzia. Beraz, ahozkoa idatzi nahi duenak, landu egin beharko du ahozkoaren itxura hori artifizioz egiteko. Ahozkotasunetik idatzizkorako pauso horretan hutsunea dugu. Gero eta gehiago ari gara osatzen, baina prosa estandar baten beharra dugu. Estandarra behar dugu, gero estandarra hausteko. Baina guri bi gauzak batera egin beharra tokatu zaigu, kultura eta kontrakultura, alegia.
Gramatikan eta joskeran zein dira euskararen arazorik larrienak?
Ahozkotik idatzizkora pasatzerakoan, euskarazko eredurik ez dugunez, edo egonda ere horretan jantzi ez garenez, dugun erreferentzia erdararena da. Idaztera jartzen garenean erdararen pisua datorkigu, erdararen eredua, eta erdararen eskemekin aritzen gara.
Berez duguna baino arazo handiagoa dugu. Lehenik ikasia ahaztu egin beharra dugu, askatu egin behar dugu erdararekin bihurritutakoa. Euskarazko molde eginen gainean ibiltzea da kontua. Euskaraz esateko modu propioak bilatzea, eta ez automatikoki erdararen kalkoa egitea.
Arazo guztiz normala da, egokitu zaigun garai eta egoeran. Hori da itzulpenaren aurka jende askok daukan aurreiritzia ere. Gaztelaniaz irakurtzean inork ez dio bere buruari galdetzen ea itzulpena den. Jendeak Chejob irakurri du, eta esaten badiozu euskarazkoa atera dela, erantzungo dizu ezetz, berak nahiago duela jatorrizkoa. Jatorrizkoa Chejoben gaztelerazko itzulpenari deitzen diote, noski!
Berez duguna baino arazo handiagoa dugu. Lehenik ikasia ahaztu egin beharra dugu, askatu egin behar dugu erdararekin bihurritutakoa. Euskarazko molde eginen gainean ibiltzea da kontua. Euskaraz esateko modu propioak bilatzea, eta ez automatikoki erdararen kalkoa egitea.
Arazo guztiz normala da, egokitu zaigun garai eta egoeran. Hori da itzulpenaren aurka jende askok daukan aurreiritzia ere. Gaztelaniaz irakurtzean inork ez dio bere buruari galdetzen ea itzulpena den. Jendeak Chejob irakurri du, eta esaten badiozu euskarazkoa atera dela, erantzungo dizu ezetz, berak nahiago duela jatorrizkoa. Jatorrizkoa Chejoben gaztelerazko itzulpenari deitzen diote, noski!
Komunikabideak dira euskara gehien zabaltzen dutenak. Zer deritzozu irratiko euskarari?
Ezin dut jasan Euskadi Irratian erabiltzen den erregistroa: "Goazen ez dakit zer ikustera..." andereñoa dirudi, gela batean azalpenak ematen. Badirudi etxekoandre infantil bat dela haiek imajinatzen duten entzulea. Nire ustez oso itsusia da, entzulearekiko halako paternalismoz jardutea. Ziur nago entzulea, hor ari dena baino zerbait gehiago badela.
Hizkuntza aldetik, gero eta maila baxuagoa dago. Entzule denengana iritsi behar duela aitzakia hartuta, beti azpitik ari dira. Denok berdinak gara, hori da nonbait, demokrazia. Beraz, dena berdintzen dute, dena lautzen dute azpira, lur arraren parean.
Hizkuntza aldetik, gero eta maila baxuagoa dago. Entzule denengana iritsi behar duela aitzakia hartuta, beti azpitik ari dira. Denok berdinak gara, hori da nonbait, demokrazia. Beraz, dena berdintzen dute, dena lautzen dute azpira, lur arraren parean.
Eta telebistako euskarari buruz zer?
Badira oso esatari onak, eta badira euskaraz kameraren aurrean bakarrik egiten dutenak. Gaizki ulertutako errespetua dago. Esatari batzuek aldiro aldiro akats berak egiten dituzte, eta ondokoak ez dio behin ere zuzentzen.
Badakit zaila dela. EITB hasi zenean kontrolik gabe hartu zituzten langileak. Gero, dena finkatuta zegoenean jarri zuten euskara arduradun bat, baina jada hutsa egina zegoen. Katalunian, telebista sortu baino urtebete lehendik hamabost lagun ari ziren erregistroak eta hizkera lantzen. Eta jendea hartzerakoan ere irizpideak garbi zituzten.
Niretzat errua ez da esatari bakoitzarena, egiturarena berarena baizik. Enpresaren politikarena. Beste zein herritan eskatzen zaio kazetari bati bi hizkuntzetan bikaina izatea? Kazetariak hizkuntzaren profesionalak dira. EITBn lan bera egin behar dute euskaraz eta erdaraz. Eta badakigu zer aldetara desorekatzen den hizkuntza maila.
Hasi zenean beti esaten zena zen: "Ahal duguna egiten dugu". Gure errua ere bada. Bezeroak ohituta gaude edozer gauza onartzen. Gauza ideologikoekin-eta gehiago protestatzen dugu. Baina euskarazko zenbait esatarik egiten duten barregarrikeria hori erdaraz egingo balitz, saturatuta egongo lirateke telefono guztiak.
Enpresa batek euskarazko iragarki bat ateratzen badu sekulako akatsarekin, gure erantzuna izaten da: "Kargu hartzen badiogu hurrengoan ez du euskaraz aterako…". Bada, zer nahi duzu esatea! Nik neuk nahiago dut ez ateratzea, euskarari burla egitea baino. Borondaterik onenarekin egina badago ere, jada ez gaude lehengo garai haietan. Hizkuntzaren bezerook exijitu egin behar dugu beti.
Badakit zaila dela. EITB hasi zenean kontrolik gabe hartu zituzten langileak. Gero, dena finkatuta zegoenean jarri zuten euskara arduradun bat, baina jada hutsa egina zegoen. Katalunian, telebista sortu baino urtebete lehendik hamabost lagun ari ziren erregistroak eta hizkera lantzen. Eta jendea hartzerakoan ere irizpideak garbi zituzten.
Niretzat errua ez da esatari bakoitzarena, egiturarena berarena baizik. Enpresaren politikarena. Beste zein herritan eskatzen zaio kazetari bati bi hizkuntzetan bikaina izatea? Kazetariak hizkuntzaren profesionalak dira. EITBn lan bera egin behar dute euskaraz eta erdaraz. Eta badakigu zer aldetara desorekatzen den hizkuntza maila.
Hasi zenean beti esaten zena zen: "Ahal duguna egiten dugu". Gure errua ere bada. Bezeroak ohituta gaude edozer gauza onartzen. Gauza ideologikoekin-eta gehiago protestatzen dugu. Baina euskarazko zenbait esatarik egiten duten barregarrikeria hori erdaraz egingo balitz, saturatuta egongo lirateke telefono guztiak.
Enpresa batek euskarazko iragarki bat ateratzen badu sekulako akatsarekin, gure erantzuna izaten da: "Kargu hartzen badiogu hurrengoan ez du euskaraz aterako…". Bada, zer nahi duzu esatea! Nik neuk nahiago dut ez ateratzea, euskarari burla egitea baino. Borondaterik onenarekin egina badago ere, jada ez gaude lehengo garai haietan. Hizkuntzaren bezerook exijitu egin behar dugu beti.
Geroz eta goizago irakasten dira atzerriko hizkuntzak eskolan.
Beste hizkuntzak ikastea oso ona da. Pena ematen du frantzesaren atzerakadak. Ingelesa latin modernoa bihurtzen ari da eta baliagarria dirudi. Interesgarria da, batetik, beste hizkuntzen erreferentzia edukitzea, bestela euskararen kondena handiagoa baita. Jendeak pentsatzen du gauzak erdarazko izenarekin erori direla zerutik. Gutxienez, horrela ikusten da beste erdara batean beste modu batera deitzen dela. Ikasbide ona da.
Dena beharko dugu. Frogatuta daukat ingelesetik itzulpenak egitean, erdarakadak egiten direla, baina ez ingelesezko erdarakadak, gaztelaniakadak baizik. Ingelesez dagoena zuzenean euskarara itzuliko balitz hobeto legoke askotan, baina tartean gaztelerak eragiten du. Hor ikusten da zenbateraino barneratuta dauzkagun gaztelaniaren eskemak.
Espero dut guk hizkuntzak ikasten genituen garaian baino modu eragingarriagoan eta naturalagoan irakatsiko direla orain. Edozein modutan, zaila izango da. Eskolari gauza gehiegi eskatzen dizkiogu, gizarteak ardura gutxiago hartzen dituen honetan. Badirudi gizarteak kontrara egiten duena irakasteko eskatzen diola eskolari. Baloreen kontuarekin ere hori gertatzen da. Guretzat balore ez direnak umeei emateko eskatzen diogu eskolari. Batzuek euskararekin berdin egiten dute, "hurrengo belaunaldiak egingo du" esaten da, baina ez dakit zenbat belaunaldi pasa diren eskolatik, eta beti hurrengoak izan behar du.
Nola baloratzen da itzultzaileen lana?
Nire egoera sekula ez da izan itzultzaile tipikoarena. Pribilegiatua sentitzen naiz nahi izan dudana itzuli dudalako, zaletasunez. Ez naiz aberastu, baina merkatuko prezioak baino gehiago kobratu izan dut. Itzulpen tipikoa egiten ari den autonomoaren lanak izugarriak dira.
Beste herrietako itzultzaileak harrituta geratzen dira hemen literatur itzulpenak zenbat ordaintzen diren ikusita. Bestelako itzulpenetan ez dago halako alderik.
EIZIE saiatu da lanbidearen beraren presentzia eta garrantzia ikusi dadin. Gauzak antolatuta dauden moduan, puska batean itzultzailerik gabe ezin dugu ezer egin. Itzultzaile onak edukitzea interesatzen zaigu, eta lan baldintza onetan.
Beste herrietako itzultzaileak harrituta geratzen dira hemen literatur itzulpenak zenbat ordaintzen diren ikusita. Bestelako itzulpenetan ez dago halako alderik.
EIZIE saiatu da lanbidearen beraren presentzia eta garrantzia ikusi dadin. Gauzak antolatuta dauden moduan, puska batean itzultzailerik gabe ezin dugu ezer egin. Itzultzaile onak edukitzea interesatzen zaigu, eta lan baldintza onetan.
Hitzaldi eta ekitaldi publikoetan, gaztelera ulertzen dugunez, zer leku ematen zaio euskarari?
Bezeroak benetan erreklamatzen badu, gauza batzuk legez egin behar dira. Euskarazko itzulpena nahi duenari interpretea jarri behar diote. Ikusten dut gero eta gehiago egiten dela. Partehartzaileen artean batek euskaraz egiteak berak ere, behartu egiten du euskarazko itzulpena egotera.
Hipokrisi eta maximalismo gabe errebindikatu egin behar dira gauza horiek. Batzuetan, maximalismo horiengatik jendea aspertu egiten da. Errebindikatze hutsagatik errebindikatzen dela uste da, eta ondoren benetako errebindikazio bat datorrenean, zaku berean sartzen da.
Batetik dago zabarkeria, eta bestetik "euskara hutsean egin dezagun" gehiegizkoa, daukagun egoera edukita. Tarteko oreka bat behar dugu, arrazoizkoa den horretan jarri behar genuke indarra, posible den horretan. Bestela, itxurakeriara kondenatuta gaude. Lortzera hel ezin gaitezen gauza bat eskatzen badugu, azkenean egingo dena horren itxura hutsa izango da
Hipokrisi eta maximalismo gabe errebindikatu egin behar dira gauza horiek. Batzuetan, maximalismo horiengatik jendea aspertu egiten da. Errebindikatze hutsagatik errebindikatzen dela uste da, eta ondoren benetako errebindikazio bat datorrenean, zaku berean sartzen da.
Batetik dago zabarkeria, eta bestetik "euskara hutsean egin dezagun" gehiegizkoa, daukagun egoera edukita. Tarteko oreka bat behar dugu, arrazoizkoa den horretan jarri behar genuke indarra, posible den horretan. Bestela, itxurakeriara kondenatuta gaude. Lortzera hel ezin gaitezen gauza bat eskatzen badugu, azkenean egingo dena horren itxura hutsa izango da
- Jaio: Legazpin, 1955. urtean.
- Bizi: Irunen.
- Ikasketak: Filologia hispanikoa Donostian eta Bartzelonan.
- Lanak: Santo Tomas lizeoko irakasle (1978-1987); ALAIEko (Administrazio eta Lege Arloko Itzultzaile Eskola) irakasle (1987-1991); EIZIEko (Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpretarien Elkartea) lehendakari (1992-1993); EHUko Graduondoko Itzulpen Masterrean irakasle (1990-1995).
- Itzulpenak:
+Antzerkia: Bederen bat eta Hika taldeentzat: «Eclipse» (Vallejo-Najera), «El Relevo» (Celaya) eta «Alpargatak euria ari duenean», besteren artean.
+Literatura: besteak beste, autore hauen lanak: Melville, Borges, Chesterton, Shakespeare, Barthes, Rulfo, Schwob, James, Becket...
- Literatura: «Akaso» (1987); «Itzalen itzal» (1993); «Fadoa Coimbran» (1995); «Norteko trenbidea Txirritaren baratzeetan barrena» (1987) eta «Sudur puntan mundua» (1994).
- Sariak: Orixe itzulpen saria (1991); Ignacio Aldecoa ipuin saria (1987); Irun ipuin saria (1992); Antonio Mª Labaien ipuin saria (1994); Itzulpengintza arloko Euskadi saria (1999).
- Bizi: Irunen.
- Ikasketak: Filologia hispanikoa Donostian eta Bartzelonan.
- Lanak: Santo Tomas lizeoko irakasle (1978-1987); ALAIEko (Administrazio eta Lege Arloko Itzultzaile Eskola) irakasle (1987-1991); EIZIEko (Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpretarien Elkartea) lehendakari (1992-1993); EHUko Graduondoko Itzulpen Masterrean irakasle (1990-1995).
- Itzulpenak:
+Antzerkia: Bederen bat eta Hika taldeentzat: «Eclipse» (Vallejo-Najera), «El Relevo» (Celaya) eta «Alpargatak euria ari duenean», besteren artean.
+Literatura: besteak beste, autore hauen lanak: Melville, Borges, Chesterton, Shakespeare, Barthes, Rulfo, Schwob, James, Becket...
- Literatura: «Akaso» (1987); «Itzalen itzal» (1993); «Fadoa Coimbran» (1995); «Norteko trenbidea Txirritaren baratzeetan barrena» (1987) eta «Sudur puntan mundua» (1994).
- Sariak: Orixe itzulpen saria (1991); Ignacio Aldecoa ipuin saria (1987); Irun ipuin saria (1992); Antonio Mª Labaien ipuin saria (1994); Itzulpengintza arloko Euskadi saria (1999).
Doinua: Aita izena
Margolan baten errestauratze
lanei egon naiz begira,
pentsatuz: "hauek adituez gain
artistak ere badira.
Ikusi ezin genituenak
azalduz doaz argira,
eta indartuz berez zituzten
matizak eta dizdira,
literatura artea bada
itzulpengintza hori da"
Margolan baten errestauratze
lanei egon naiz begira,
pentsatuz: "hauek adituez gain
artistak ere badira.
Ikusi ezin genituenak
azalduz doaz argira,
eta indartuz berez zituzten
matizak eta dizdira,
literatura artea bada
itzulpengintza hori da"
Nire bizitzaren periodizazioa nire musika gustuen bitartez egin liteke beharbada hoberen. Argazkiko (ikus eskuinaldean) urtetsu horietan, bi haritatik ari nintzen. Gitarrarekin nolabait lagundurik (eskerrak ez den entzuten argazkitik) Xabier Leteren bat kantatzen ari naiz ia ziur («Altzateko Jaun»?). Gauetan, ordea, Radio Luxemburg entzuten nuen, moderno honek. Epifania beteko unea geratu zait betiko gogoan: «Abbey Road» aurkeztu zenekoa. Ia hil nintzen zirraratik, ezustean harrapatu eta sinetsi ezinik: kanta berrien tartean, Beatlesek berek egiten zituzten iruzkinak. Jainkoa bera zerutik etxeratu balitz bezala zen hura niretzat, ebanjelio berri bat iragarriz. Ulertu ere, zeruko hizkera bezain ilun ulertzen nituen John, Paul, George eta Ringoren esan zehatzak, baina zer axola zuen horrek. Biharamunean hura kontatzearen plazerra, bakarra bainintzen noski -munduan ez dakit baina herrian bederen- mirarien mirari hari erne eta adi egona gau errepikaezin hartan.
«16-17 urteen jirako nire itxura eta espiritua. Gazte sentimental bezain nerabe amorratua nintzen ni ere orduan, beste asko lez. Eta halaxe gero kontuak...»
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
Gorka Bereziartua
#3
#5
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#6
Danele Sarriugarte Mochales
Azkenak
2024-12-02
ARGIA
ARGIA Durangoko Azokan: zer, noiz eta non?
Jakoba Errekondo eta Garbiñe Larrea han izango dira, baita Haziak liburuko egileak ere. Superbotereak hezkuntza liburua, Abentura erraldoia komikia... eta, jakina, Inor ez da ilegala-ren postutxoa ere ipiniko du ARGIAk. Aurtengo beste nobedadea: denda fisikoa Andra Mari... [+]
2024-12-02
Marta Barba Gassó
Tomate hazien bildumagileak eta bioaniztasunaren zaintza logikak
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
2024-12-02
Iñaki Mezquita Aranburu
Armarri-zimitz jaspeztatua
Gonbidatu gabeko turista
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
2024-12-02
Jakoba Errekondo
Gintonikaren ezkontza
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
2024-12-01
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik
"Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere", seinalatu dute idatzi batean, sare sozialetako kontu berri baten bidez hedatu dena. Leku ugaritako neska gazteak elkartu dira salaketa egiteko. EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, pertsona hori ageri... [+]
2024-11-30
ARGIA
2025ean “larrialdi linguistikotik indarraldirako bideari ekiteko beharra” aldarrikatu du Kontseiluak
Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]
Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da
Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin
Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.
2024-11-29
Jon Torner Zabala
Zorroztasun historikoaren izenean: dragoiak bai, bikingo beltzaranak ez
2024-11-29
Axier Lopez
EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako
Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]
Eguneraketa berriak daude