Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko abenduaren 02an
EMAKUMEA LARRUGORRITAN
Aritz Gorrotxategik idazteko bokazioa du. Ez daki Euskal Herrian liburuetatik inor bizi daitekeen, baina litekeelakoan dago eta aurrera jotzeko asmoa du. Lau liburu zeharo ezberdin plazaratu ditu, dagoeneko: nobela beltzaren ukitu nabarmenak dituen "Kafkaren labankada", misterioz betea dagoen "Egurra Pinotxori" ipuin sorta, "Taxi bat Hamletentzat" poesia bilduma eta "Galtzontziloak autobusean zintzilik" bidaia kronika umoretsua. Horrez gain, Gipuzkoako Foru Aldundiak ematen dituen sorkuntza beka bat lortu du eta lan horrekin dabil buru-belarri. Adi, beraz, Aritz Gorrotxategi zalea bilakatu den irakurlea, bere hurrengo liburua XVIII. mendeko Zuberoan gertatzen den abentura eta intrigako nobela bat omen da-eta.
Liburu asko plazaratu dituzu oso epe laburrean. Nola lortzen da hori?
Asko izan dira, bai, baina ez pentsa urtebetean idatziak izan direnik. "Kafkaren labankada"k 2000. urtean eskuratu zuen Irun saria, baina 2001ean atera zen kalera. Hau da, liburu bat plazaratzen denerako urtebete edo gehiago pasa da, eta epe horretan beste zerbaitean aritzen zara.
Hondarribiko Udalak antolatzen duen narrazio laburren Sartaka sarian lehen, poesiako Bordari sarian lehen eta bigarren, Pasaiako narrazio laburren lehiaketan finalista bikoitza eta Deustuko Unibertsitatean Gurya Euskara taldeak 1999an antolaturiko ipuin lehiaketan lehena eta poesian bigarrena suertatu zinen. Sari mordoa irabazia zara, ez da hala?
Baina sari txikiak dira nireak. "Kafkaren labankada"rekin irabazia izan zen beste maila bateko lehena.
Noiz hasi zinen zu idazten?
Bederatzi bat urte izango nituen, afizio handia neukan. BBB ikasten ari nintzela ipuin bat izan nuen saritua. Gero, ordea -alfer samarra ere banaiz-, bizpahiru urte pasa nituen ezer egin gabe. Unibertsitatean hasi nintzen berriro, 22 edo 23 urte nituenean.
Jauzi egin dezagun Irun saria irabazi zuen "Kafkaren labankada" nobelara. Zer azalduko zeniguke hari buruz?
Batetik, niri betidanik gustatu izan zaidala nobela beltza, taberna giroa, eta hori guztia. Eta bestetik -"Egurra Pinotxori" lanean gutxiago, baina-, nire mundu literarioa filosofatzea gustukoa duten pertsonez osatua dagoela, bere buruari bizitzari buruzko galderak egitea gustuko duten horiez. Giro existentzialista baina umoretsu batean bizi direnak dira, umore horren bitartez bizitzari aurre egiten saiatzen direnak. Bada, "Kafkaren labankada"n gauza biak nahasten dira. Badago filosofatzea oso gustuko duen pertsonaia bat eta puntu umoretsuak dituena, eta gero baditu puntu serioago batzuk… Nobela, krimen moduko baten inguruan dago eraturik. Gauza zen, intriga bezalako genero bat hartu eta ea ematen zidan nik barruan neukan guztia botatzeko aukera. Eta baietz iruditu zitzaidan.
Zergatik kokatu zenuen zure nobela hori Lisboan?
Hasiera batean, intriga hiri ezberdinetan zegoen kokatua. Baina bertsio hori Alberdaniara bidali nuen, eta hangoek komentatu zidaten bazegoela han material on bat, baina beharbada komeni zela hau eta beste egitea eta ekintza osoa hiri batean kokatzea. Orduan, bigarren aldiz egin nuen nobela hori, eta bigarren aldi horretan onartu zidaten, baina bitartean Irun saria eraman zuen… Izan ere, beti bezala, erantzunak oso berandu iristen zaizkizu, eta Alberdaniatik erantzunik ez nuenez eta idazleak gauzak mugitu eta suertea probatu behar duela uste dudanez, Irun sarira aurkeztu nuen lana. Bidali, eta handik pare bat hilabetera jaso nuen Alberdaniako baiezkoa, baina... Zergatik Lisboa? Zortzi egun pasa nituen han oporretan neska-lagunarekin, "Trotamundos" gida bat lagun genuela ibili, ibili eta ibili, eta oso hiri polita iruditu zitzaidan. Soziologikoki ez dakit oso ondo ezagutuko dudan Lisboa, baina morfologia eta kaleen aldetik, bai behintzat. Eta genero beltzeko istorio bat kokatzeko oso leku ona zela pentsatu nuen. Gainera, liburuxka mordoa neukan eta hango literatura ere asko gustatu izan zait beti.
Nobela horretan Kafkari egiten diozu omenaldia. Horren arrazoia?
Nobela horren behin betiko bertsioa egiten ari nintzela, "Gaztelua" irakurri nuen kasualitatez. Eta Lisboak ere gaztelu oso famatu bat baduenez, literatur joko bat asmatzeko polita iruditu zitzaidan. Beno, azkenean arrazoia ez dakizu garbi. Batzuetan, klak! egiten dizula buruak eta bururatu egiten zaizula…
Irun saria jaso ondoren idatzi zenuen hurrengo liburua "Egurra Pinotxori" izan al zen?
Ez. Liburu horretan ageri diren ipuinak urtetan zehar pilatutakoak dira. Liburua bukatu eta gero hasi nintzen «La Torre» deritzan hiri bat asmatu eta istorio guztiak bertan kokatzen, ipuin bakoitza aurreko istorioarekin nolabaiteko harremanean jartzen.
Gero "Taxi bat Hamletentzat" poesia bilduma plazaratu zenuen. Poeta ere ba al zaitugu?
Beno, ni poesia idatziz hasi nintzen honetan. Gero narratibara jo eta pixka bat baztertu egin nuen poesiarena, baina beti idazten duzu zerbait. Gainera, "Taxi bat Hamletentzat" liburuan agertzen den poesia oso narratiboa da, gehienak istorio txikiak kontatzen dituzten poemak baitira. Hainbeste poesia idatzi eta gero, kitatu behar nuen zor bat zela iruditzen zitzaidan: nik ere poesia liburu bat atera behar nuela, nahiz eta neure burua poetatzat ez dudan. Titulua, berriz, desmitifikazio bat da. Ikastolan-eta, Hamleten mitoa dudarena bezala jotzen zen, baina Hamlet irakurri eta pixka bat hobeto ezagutu nuenean, gehiago ikusten nuen nik komunikazio arazo bat bezala berea, hasieratik baitaki zer gertatu den, baina obra osoa behar baitu erabaki bat hartzeko.
Iritsi gara zure orain arteko azken lanera, "Gantzontziloak autobusean zintzilik" liburura. Zer diozu hartaz?
Orain arte idatzi ditudanen aldean oso ezberdina da, egiazko gauza batean oinarritutako istorioa delako. Protagonistetako bat ni izan naiteke, eta beste protagonistak nire lagunak dira. Bidaia hartako pasadizoak gogoratzeko asmoarekin hasi nintzen hura idazten, baina gero, irakurtzerakoan, ohartu nintzen bazegoela han lan duin bat behintzat, eta orduan lagunengana jo nuen, haiek azaltzeko baimena eskatzera. Zentsore lana egiteko ere eskatu nien, liburu horren aurretik eta ondoren haien laguna izaten jarraitu nahi nuelako, jakina. Eman zidaten baimen hori, eta hasi nintzen lanean. Umore klabean idaztea erabaki nuen, baina ez nuen umore klabe erraz batean erori nahi, eta hori zen nire arriskua. Txiste errazik ere badago liburuan, baina umore garratz bat erabiltzen saiatu naiz behintzat, noiz edo noiz beltza eta besteetan oso sarkastikoa den umorea agertu nahi izan dut, nolakoak garen islatzeko orduan batez ere, zeren, nire ustez, euskaldunok oso pertsona erretxinak gara batzuetan. Nolanahi ere, nire lanean azaltzen diren pertsonaiek zenbait konplexu dauzkate, baina era berean zer edo zer ere badute buruan, eta azkenean halako sinpatia hartzen zaielakoan nago, beraien buruaz ere barre egiten badakitelako.
Zein da zure pertsonaia horien bertuterik handiena?
Onartzea ikasketak bukatu, lana egin, seme-alabak eduki katera bideratuta daudela, eta ez dutela kate horretara joan nahi, baina badakitela kate horretara joango direla. Horregatik, bidaia hori beraien arteko adiskidetasunari egiten dioten azken omenaldi moduko bat da.
Tunisiak zer paper jokatzen du horren guztiaren erdian?
Gu han ekialdeko kostako pusketa txiki batean egon ginen, Sousa izeneko hirian. Oso gune turistikoa da. Eta gero, bidaia antolatu baten bidez ibilbide tipikora abiatu ginen: desertua, Kairouan, dromedarioen gainean igo… Erritmo turistikoaren zera hori ere kontatzen da liburuan, askotan bai baitirudi dena dela ikusi, argazkia atera -"ni hemen egon nintzen" ziurtatzeko- eta etxera etortzea. Nik argazki kamerarik ez dut eramaten, ez zait gustatzen, baina jende asko kamerak zintzilik eta argazkiak ateratzera doa; beno, aukera bat da, baina niri pertsonalki ez zait gustatzen.
Emakume tunisiarrari buruz ere mintzo zara zure lanean.
Zer edo zer. Beno, halako leku batera zoazenean beti dauzkazu lau ideia eginak: gameluak, emakumeak horrela bizi direla, hau eta beste. Eta egia da hirietan ez zirela emakume hain tapatuak ikusten, bizitza normalago bat daramatela sumatzen zela, kalean behintzat. Baina behin suerte txarra izan zuen autobuseko gidariak, eta multa bat jarri ziguten; eta horren ondorioz, halako nekazal herrixka batean geratu behar izan ginen, turistentzat prestatua ez zegoen leku batean; eta han bai ikusi genituela emakumeak tapatuak eta marratxo batekin jantzian: marra horren kolorearen arabera, ezkondua, alarguna edo ezkongaia zen emakume hori. Gertatzen dena da, zu hara ondo pasatzeko asmoarekin zoazela, eta xehetasun askori ez diezula jarraipen bat egiten. Baina begibistakoa da Tunisian emakumeak ez daukala bizitza publikorik: tabernetan ez daude, kalean oso gutxi… Diskoteketan ikusiko dituzu hango mutil gazteak, baina bertako emakumerik ez…
Erraza izan al zaizu liburu hau idaztea?
Erraza baino gehiago, dibertigarria izan da. Beldur nintzen, akaso, niri asko gustatzen zitzaizkidan pasadizoak han egon ez zen eta hango jendeak eta gauzak ezagutzen ez zituen irakurle bati ez ote zitzaizkion gustatuko. Lagunei uzten nizkien, eta barrez lehertzen ziren, baina esaten nuen: hau gure arteko gauza bat izan daiteke. Baina editoreari erakutsi eta berak ere gustuko zituela ikustean, aurrera egitea erabaki nuen
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
Gorka Bereziartua
#3
#5
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#6
Danele Sarriugarte Mochales
Azkenak
2024-12-02
ARGIA
ARGIA Durangoko Azokan: zer, noiz eta non?
Jakoba Errekondo eta Garbiñe Larrea han izango dira, baita Haziak liburuko egileak ere. Superbotereak hezkuntza liburua, Abentura erraldoia komikia... eta, jakina, Inor ez da ilegala-ren postutxoa ere ipiniko du ARGIAk. Aurtengo beste nobedadea: denda fisikoa Andra Mari... [+]
2024-12-02
Marta Barba Gassó
Tomate hazien bildumagileak eta bioaniztasunaren zaintza logikak
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
2024-12-02
Iñaki Mezquita Aranburu
Armarri-zimitz jaspeztatua
Gonbidatu gabeko turista
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
2024-12-02
Jakoba Errekondo
Gintonikaren ezkontza
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
2024-12-01
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik
"Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere", seinalatu dute idatzi batean, sare sozialetako kontu berri baten bidez hedatu dena. Leku ugaritako neska gazteak elkartu dira salaketa egiteko. EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, pertsona hori ageri... [+]
2024-11-30
ARGIA
2025ean “larrialdi linguistikotik indarraldirako bideari ekiteko beharra” aldarrikatu du Kontseiluak
Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]
Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da
Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin
Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.
2024-11-29
Jon Torner Zabala
Zorroztasun historikoaren izenean: dragoiak bai, bikingo beltzaranak ez
2024-11-29
Axier Lopez
EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako
Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]
Eguneraketa berriak daude