Azken hamar urteetako aldaketetan da hautetsi frantximant saldo orokorra euskararen alde mintzo dela. Euskararen ofizialtasuna aldarrikatzen dute orain, euskalgintzako militanteen pare, kultur ekile edo hautetsi abertzaleek baino ozenago eta naturalago…

Arraileriak aparte, politikan gertatzen ahal diren zorionezko karten barreiatze horietarik bat dela deritzot. Ez du nehondik ere euskararen aldeko diskurtsoak batzuen edo besteen jabetza izan beharrik. Ageri da bestalde, azkenik konbertituen eleek ez digutela helmugaren gainditzearen ametsa gauzatu denik pentsarazi behar…
Ontsalaz, konbertitu berriak, lehenago ez konbentziturik izana barkarazteko, oraino erradikalago izatera behartuak dira. Horrela uler daiteke Brisson, Lamassoure, Lasserre eta abarren donkixotekeria euskalgintzaren eredu paperean. Nola izan euskalgintza baino erradikalago, horra asunaharritu duketen galdera. Ofizialtasuna aldarrikatuz? Ez luke aski izan behar. Bere izena gordetzen ez duen euskalgintza batek baino gehiago edo hobeki egin nahi duenak ez du aski ofizialtasuna aldarrikatzearekin, bereziki boterea eskuetan duenean, obratzetik hasiko da, eta lehen lehenik berak pertsonalki eta publikoki euskarazko kurtsoak hartuko. Bon… ez gira hortan.
Nola esplika daiteke beraz, konbertitu berrien gehiegikeriaren seinale, hautetsi profesional horiek pentsatzea aldarrikapena egitea aski dela? Ikusten duzuenez, arazoa ez da erraten dutenean sinesten duten ala ez jakitea. Arazoa, guretzat, da ohartzea jende horrek gauzak ongi egiten dituela, politika beren ofizioa dela, eta anitz pentsaketa erabiltzen dutela edozein gisaz beren zangoen gainen erortzeko, multzoaren gainetik, boterean. Berek sinesgarriak izan nahi dute, eta dakidala, nehork ez die sudurrera irri egin. Arazoa ez da haiengan, lehendanik euskararen alde zirenen saldoan baizik. Zer egiten dute jaun horien hitzean hartzeko egiten dieten desafioan, solasa ozka batez goratzeko, eta karta aldaketa itxurakeria bat dela erakusteko hala izanez geroz, edo bestela konbertitu berriak pauso bat gehiago egitera behartzeko euskararen defendatzaileak baino gibelago ez gelditzeko…
Trufak, irriak, haiek faltsuak direla eta gu egiazkoak, "sanoak"… horiek guziak entzunen dira leku abisatuetan. Baina gorago niona, solasa ozka batez goratzeko, denbora kotsia igurikatu beharko. Hori errateko, adibide batzu gogoan itzulika dabilzkit. Han eta hemen elkarrizketa batzuen harira sumatu gauzak dira, pairatzen dugun pentsamendu kontzentzualaren eta arrazoitu gabe inposatzen ari zaigunaren adibide. Ipar ekialdeko euskararen aldeko mugimenduan, ez dakit besteetan, euskalgintza neo-modernismo batean dabil… eta debil.
Euskararen militanteek hetsi eta hertsien fama hartua dute, praktikan hizkuntza harremanean trebes ezartzen dute, kasik fisikoki trebes eta traba, noizbait aniztasuna edo batzu eta besteen errespetuaren isla zatekeelarik. Idokia, unibertsala, ongi pentsatua, frantsesez mintzo da gure artean, euskara denean ere solasgaia, elekariak euskara defendatzean ere. Bestea, euskaraz ari den hori, edo gibelkoi, edo ostrazista, edo libidoa ezin konponduz ari dena izanen da (saloiko iruzkingile ere). Kultur munduan, politika munduan, ikastolen asanbladetan, euskararen habia izan behar luketen mugimendu horietan bertan ezagun da hizkuntza nagusiaren aldeko argumentuen mozorrotzeko doia beztitzen diren berba guziz euskaltzale batzu azalean, frantseszaleak haatik lerro arteko mezuan… Zein guti landu/tzen den hemen berreuskalduntzea, berriz euskalduntzearen sentsuan, hizkuntza arra-bereganatzeko funtzio edo espazio galduetan. Euskara tradizioz zen guneetan mantentzea obra heroikotzat jo da, ohartu gabe fosiltzea eta abandonoa zela lauzkatzen. Bestalde mesfidatu behar genukeen ikastolen historia sortzen ari zenetik, klan politikoen guda zelai bilakatu zenean, ghetto ttipi gisa finitzeko, zeinetan burrasoen solasetarik ulertzen baita helburua haurreri bi hizkuntzen ahala ematea zela, eta euskararen lantzea eta baliatzea bigarren planora igana dela azkenean, indarrak, diruak eta osagarria gerlatxoetan galdu ondoan.
Kultur langileen mundu zabalean berean, efikaziaren izenean, hizkuntzatik kanpoko euskaltasunaren espresiobideak baloratzen dira. Euskara printzipioz onartzen da, baina praktikan, soinu edo edergailu izatetik ez luke sobera aldendu behar…
Azkenik, Seaskako lehendakari ohi baten elkarrizketa irakurri dut. Hemengo politikagintzan abertzale hautetsi bezala, geroan, paper bat beteko duen gizona da, eta horrentzat zuten elkarrizketatzen «Enbata» astekari politikoan: zer diozu ikastolen egoeraz, eta orokorki irakaskuntza elebidunaz? Erantzuna: "jendeek hautatzeko ahala izan dezatela etxetik hurbil publikoko edo elizatiar eredu elebiduna edo ikastolen artean, ez dut uste murgiltze ereduaren hedatzerik behar den eredu publikoan, ikastolek lana ongi egiten dute eta"… Jada horretan gira gaur eta haurren % 80ak ez du euskararik badenez ere entzuten! Ofizialtasun galdotik urrun girela.
Eguberri hurbil baita, Xamarren "Orekan" liburua hautetsi abertzale guzieri oparitzeko mementoa izanen da, hizkuntzen galtze eta berreskuratze prozesuetaz jabe diten.
Anartean, eskerrak eskuin progresista dugun!