Aragoiko erresuma zaharrean konfederazio haize mehe bat
«Aproximació a l’anàlisi de les relacions econ-miques entre Aragó, Illes Balears, Catalunya i Comunitat Valenciana: àmbit de l’antiga Corona d’Aragó» (AMCA) du izena ikerketak eta lau erkidego horietako aurrezki kutxa nagusien artean burutu dute. Kataluniako La Caixa eta Caixa Catalunya; Valentziako C.E. del Mediterrani; Aragoiko Ibercaja eta Baleareetako Sa Nostra izan dira lan honetarako beren ikerketa zerbitzuak eskaini dituztenak. Azken honetako, Sa Nostra Fundazioko, Miquel Alenyàk koordinatu du lan guztia, eta lehen ikerketa honek Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Josep Oliver katedradunaren bermea darama.
Lehen ikerketa honetan ondasunen salerosketak aztertu dituzte, eta hurrengo baterako utzi dituzte zerbitzuak edo fiskalitatean sakontzea. Aztertu dutenaren arabera, lau erkidego horien artean eskualde ekonomiko oso nabarmena osatzen omen dute: elkarren dependentzia handia dute eta Espainiako beste herrialdeekin alderatuz oso jokabide berezia dute ekonomiaren alorrean.
12.642.000 biztanle zituzten 2001ean lauen artean, Espainiako populazioaren %30a. Proportzioan Espainiak baino biztanleria aktibo ugariagoa daukate, Estatuko errentaren herena baino gehiago ekoizten dute eta hemen sortzen da Espainiako merkataritzaren %50a. Estatua bere osotasunean hartuta baino esportatzaileagoa da AMCa, funtzio nagusi bat jokatzen du Espainiako eskualdeen arteko komertzioan eta aldi berean lau erkidego hauek beren artean oso lotura sendoa daukate.
Antzinako Aragoiko Erresumak turismoan dauka benetan indar handia: Espainiak urtero biltzen duen turismoaren erdia eskualde honetara dator, eta honen barruan Katalunia eta Baleareek eskuratzen dute zati nagusia.
Espainiako Estatuak ez ditu bere azpiegiturak horri begira antolatu, jakina denez. Errepideen kartari begiratu besterik ez dago: erdia Madrilen duen gurpila baten erradioen gisa diseinatu zuten estrategek Espainiako bide sarea. Eta hala ere, bi mila urtean josi den harreman sareak bere dinamikarekin jarraitu duela dirudi eskualde honetan. Baleareetako Kutxaren Fundazioaren burua den Alenyàren hitzetan, «Antzinako Aragoiko Koroa errealitate bat da izaki ekonomiko gisa. Eta hori hala da agintariek honela edo hala erabaki izanik ere. Ekonomiak errealitate hau inposatu du komenentzia eta oporotunitateagatik».
XIII. mendetik XV. mende bukaera arte erresuma burujabea izan zen Aragoikoa, urte horretan Errege Katoliko deituek batu baitzituzten Aragoi eta Gaztela. Nafarroako azken zatiari independentzia kendu zioten berek. Hala ere, Antzinako Aragoiko Erresumako herrialdeek beren lege propioak (foruak) XVIII. mendea arte atxikiko zituzten: okerreko erregegaiaren aldeko apostua egin eta Borboi edo errege berriak foruak kendu zizkien.
Zuzenbide zibilaren zati handi bat mantendu zuten ordea, eta horren inguruko ikerketak burutzen ari dira Valentzia, Baleareak, Aragoi eta Kataluniako Parlamentuen artean osatutako elkartean. Eta ekonomia eta kultura alorreko proiektu gehiago ba omen dute esku artean.
Ikerketa pare batek ez du mundua aldatuko, pentsa daiteke, baina hori bera jadanik gehiegitxo ere gertatu da zenbait agintarirentzako. Aipatu dugun lan honen aurkezpenean ez zen azaldu Valentziako Gorteetako lehendakaria, eta erkidego honetako kutxetako batek bakarrik hartu du parte ikerketan bezala finantzazioan. PPko buruzagiak kontent ez diren seinale.
Ez dirudi CiUko buruak izango direnik Espainiaren batasuna arriskuan ipiniko dutenak. Are gutxiago Baleareetako edo Aragoiko sozialistak. Baina bilkura parlamentario hauetan zabaldu den usain berria ez zaie sobera komenigarri iruditu -antza- Valentzia kontrolatzen duten PPko buruzagiei.
Eta beste kontzeptua, are arantzatsuagoa da: Konfederazioa. Aragoiko Erresuma zaharraren izaera konfederala aipatu zuen Baleareetako Parlamentuko lehendakari Maximilià Moralesek: «Konfederazio sistema hark elkar ulertu eta politika egiteko bertute asko eta oso onak izan zituen, eta ezin ditugu bazterrera utzi».
Zer nolako harremana dugu heriotzarekin? Zer nolakoa helduek, zer nolakoa haurrek? Adinean gora egin ahala nola aldatzen da heriotzarekiko dugun begirada? Eta nola hitz egin heriotzaz haurrekin?
Bai, gai tabua bada ere, hitz egin dezagun heriotzaz. Hirugarren saio honetan... [+]
Azken aste eta hilabeteetan, mota guztietako erakunde politiko eta ekonomiko eta enpresarialek etengabe altxatu dituzte gerra-hotsak. Baina zarata burrunbatsu horren asmoa argi pentsatzen ez uztea eta beldurrak gure analisia nahastea balitz? Saia gaitezen errealitate hori... [+]
Armadak egindako genero krimenen gero eta froga gehiago dauden arren, Israelgo emakumeen kolektiboek ez dute aintzat hartu edo ukatu egin dute, neurri handi batean, NBEren gaitzespen txosten berria.
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]
Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]
24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.
Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.
-----------------------------------------------
Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]
Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak adierazi du bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi... [+]
Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.
2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]