OREINAK ETA ORKATZAK BIKOTE BILA
Estalketa gertatu ostetik 8 hilabeteren buruan kumeak jaiotzen dira, ordu gutxitara ibiltzeko moduan egongo dira, eta denboraldi batean eme taldeen babesean biziko dira.
Heldutasunean tamaina eta pisu handiak lor ditzakete. Ar sendo batek 200 kg-ko pisua izan dezake. Adarrak arrek bakarrik izaten dituzte eta ez urte sasoi guztietan. Deigarria da adarrek izaten duten belusezko estaldura hori, baina soilik udaberritik udazken hasiera arte irauten dute. Adajeak funtzio garrantzitsua betetzen du zeren emeak "liluratzeaz" gain borrokarako baliabide ezin hobea da. Ilajeak berriz, tonu desberdina hartzen du urteko tenore bakoitzean. Uda aldean marroi-gorriztagoa izaten da eta neguan berriz grisagoa. Orein gazteen ilajeak aldiz, itxura berezia izaten du, orbain zurien antzera.
Eguna basoan iragaten du, hosto galkorreko basoak gustuko ditu, baina konifera basoak ere erabiltzen ditu ezkutaleku moduan. Egunsentiarekin batera larreetara hurbilduko da bazkatzera. Eguzkia gordetzearekin batera larratzera irteten dira. Ohikoena zuhaitz eta zuhaixken hosto eta kimuak jatea da, baina perretxikoak, fruituak, txilarra eta belarra ere gustuko dituzte.
Gaur egun Euskal Herrian ditugun orein populazioak egin diren sartzapenen ondorioak dira, berezko populazioak desagertu egin ziren gehiegizko ehizaren eraginez. Egin diren sartzapenek populazio bakan batzuk utzi dituzte eta adibide batzuk aipa ditzakegu: Gorbeia, Karrantza, Irati, Kintoa eta Urbasa. Badirudi populazio hauen egoerak hobera egin duela. Populazioak gora egin duenez, eta nekazal lurretan kalteak eragin dituztenez, batzuetan ehiza baimentzen da eta kontrolatutako uxaldiak ere antolatu izan dira.
Orkatza, oreinak bezala, zerbidoa da eta Europako zerbidorik txikiena gainera. Orkatzaren egoerak dezente hobera egin du, kasu askotan ehizaldi kontrolatuak onartzen direlarik. Arrazoi ugari aipa daitezke gorakada hau baieztatzeko. Batetik, (eta batez ere) urte askotan orkatzaren ehizaldia debekatu dute, bestetik, beronen harrapakari naturalik ez dago, otsoaren kasua bezala. Bestalde, baso berritze ugariren sorrerak ere orkatz populazioen hoberako izan dira. Euskal Herrian dauden populazioak azken urteetan egindako sartzapenen ondorio dira eta Pagoeta, Urdaibai, Aralar eta beste hainbat tokitan aurki daiteke orain orkatza.
Ez pentsa hala ere, ikusteko errazak direnik. Oso iheskorrak dira, usaimen eta entzumen bikainak dituzte eta berehala antzematen dute inguruan bateren bat dabilenean. Gehienez ere, ihesean ikusiko dugu, ipurtaldeko orbain zuriak adieraziko digu benetan orkatza dela baso ilunean ikusi duguna. Itxura ederra du orkatzak oreinak bezainbesteko adajerik ez izan arren, hiru puntako adar txikiak baititu. Adarrak azaro aldean erortzen zaizkio, baina udaberrian prest izango ditu berriro borrokarako. Araldia berriz uda partean izaten dute. Orkatz arrak nahiko lan izaten du orkatz emeak bereganatzen. Parekatze jokoa luze joan ohi da. Ernaldiaren ondoren, uda hasiera inguruan, orkatzak bikiak izan ohi ditu askotan. Urtebete inguruz emearen babesean biziko dira kumeak, ondoren banandu egingo dira. Orkatz arrek izaera bakartia izaten dute normalean, negu aldean soilik eratuko dituzte familia talde txikiak.
Animalia sedentarioa da orkatza eta hektarea gutxiko eremua defendatuko du. Eguna oihanean ematen duen arren, bazkatzeko denbora hartu behar du animalia belarjale honek. Egunean 4 kilo inguru irensten omen du eta, landare belarkara eta kimu xamurrez elikatzen da bereziki. Neguan zertxobait zaildu egingo zaio elikadura eta onddo, sasi eta zuhaitz azalekin moldatu behar izaten du
Baina, gaur egun, desagertze arriskuan dauden espezie askoren arazoa ez da ehizarena izaten, baizik euren habitat naturalen desagerpena. Giza populazioen gorakadak, teknologiaren garapenak, poluzioak eta abar luze batek habitat natural hauek galtzea dakar eta ingurumena zeharo eraldatzen dugu
1965ean sortu zen Larrabetzuko Hori Bai gaztetxea, frankismo garai betean. Ordutik ez ditu ateak itxi, eta 2025ean 60 urte bete ditu. “60 urte lotu barik” lelopean eman diote hasiera urteurrenari gaztetxeko kideek.
Irakasle hau egokitzen zaielarik, 6-9 urteko haurrengan beldurra, amesgaiztoak, antsietatea, negarra… orokortzen direla salatu dute Atarrabiako Atargi ikastetxeko gurasoek. Urtetako arazoa konpontzen ez dela-eta, haren klaseei planto egitea erabaki dute. Guraso elkarteko... [+]
Beharginak Excavaciones Mendiola enpresarako ari zen lanean, Construcciones Urrutia enpresaren azpikontrata. Langilearen lehenengo eguna zen sektorean lanean.
Abenduaren 16an iragarri zuen multinazionalak Nafarroako lantegiaren itxiera. Ekoizpenari “normaltasunez” ekitea eskatu die langileei Ezkirotzeko zuzendaritzak, baina sindikatuek “ezinezkotzat” jo dute. Lan Ministerioak bilera deitu du ostiralerako... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 18 eta 34 urte bitarteko gazte soldatadunen hileko batez bestekoak lehenbiziko aldiz gainditu du 1.500 euroko langa. 2010arekin alderatuta, ordea, 142 euro besterik ez da igo.
Konponbide prozesuari eta etxeratze prozesuari behin betiko amaiera emateko aldarrikatuko dute, eta euskal preso behin betiko etxean nahi dituztela. Laguntza ekonomikoa jasotzeko Bizumkada Nazionala ekimena jarri dute martxan.
Urtarrilaren 4an hil zen Robert Hirigoien euskaltzalea (Larresoro, Lapurdi, 1944). Ostegunean eskainiko diote azken agurra, jaioterrian (10:00etan). Herri Urrats festaren sortzaileetako bat izan zen, baita Lapurtarren Biltzarrarena, Kanboko ikastolarena eta euskara eta euskal... [+]
.jpg)
Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazi eta absoluzioa eskatzeko mozio bat onartu du Baztango Batzar Nagusiak. Urtarrilaren 2an egindako bileran, mozioaren aldeko bozketan aldeko 25 bozka, kontrako bi eta hiru abstentzio izan dira.
Irailean egin ziren hauteskundeak eta aise nagusitu zen FPÖ alderdia, botoen ia %30 eskuratuta. Bazen aukera ultraeskuinari hesia ipintzeko, baina ez dira ados ipini demokristauak eta sozialdemokratak.
Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]
Urtarrilaren 6az geroztik autobus linea berriak daude Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Halaber, zerbitzuen maiztasuna ere hobetu da, Euskal Hirigune Elkargoko Mugikortasun Sindikatuak eta RATP konpainiak elkarlanean bultzatutako egitasmoari esker. Bestetik, 12 urtez... [+]
.jpg)
84 urteko andrea erail zuen bere semeak urtarrilaren 3an euren etxebizitzan. Kolpeka hil zuela azaldu dute zenbait iturrik. Astearte arratsaldean egingo dira elkarretaratzeak Barakaldon eta Euskal Herriko lau hiriburutan.
Uber gidari batek jasan zuen erasoa: bortizki jo eta irain arrazistak egin zizkion bezero gazte batek. Baionan eta Arrigorriagan ere izan dira eraso arrazistak berriki.
Hego Koreako krisia autoktonoa ala inportatua ote zen galdetzen nion neure buruari duela hilabete hura sutu zenean. Baretu ez baizik mindu egin denez auzia, batere argi ez dudan erantzunaren bila jarraitu beharko dugu. Geografikoki urrutiko kontua bada ere, oso gertuko ondorioak... [+]