NAFARROAKO MOTORRAK MULTINAZIONALEN ESKU
Kontuak horrela, Nafarroako hainbat buru politikok mendekotasunezko egoera hori salatzeko hitz egin dute berriz ere. Beren iritziz, Nafarroako ekonomiak ibilgailuen industriaren morrontza handiegia dauka, batik bat sektoreko VW enpresa nagusiarena, baina baita beste hainbat multinazionalena ere. Ildo berean, sektorea dibertsifikatzeko neurriak lehenbailehen hartzeko eskatu du, halaber, hainbat instantzia sozial eta politikok. Martin Urbizu parlamentari abertzaleak, adibidez, honako adierazpen hauek egin ditu: "Subentzio banatze soilean funtsatzen da Nafarroako exekutiboaren politika industriala. Bistan denez, politika horrek ez du balio gure ekonomia eta sektore industriala indartzeko. Aitzitik, erabakitzeko zentroak Nafarroatik kanpo dauzkatenen interesen onerako bakarrik denez gero, gure ekonomia noiznahi dardarka jartzeko eta ehunka familia nafar noraezean uzteko soilik balio du".
Egungo egunean, lau pilare nagusi hauek dira Nafarroako ekonomiaren zimendu: ibilgailuen industria, vendinga (txanpon bidezko salmenta makinak), berritzeko energiak eta laborantzako elikagaien industria. Nolanahi ere, automobilen industria gailentzen zaie arras nabarmen beste sektore horiei, edo horrela ondorioztatzen da behintzat Nafarroako Merkataritzako eta Industriako Ganberak eman dituen datuetatik.
Esportazioa da oraingo Nafarroako ekonomian automobilaren industriak zer pisu duen neurtzeko beste faktore ardurako bat. Alde horretatik, sektore horrexek hartzen du lurraldeko esportazioen %50, eta, automobilgintzako kanpoko salmenta horietan, nola ez, Nafarroako multinazional alemana gailurtzen da: enpresa horrek esportatzen du sektoreko %60. Hurrengo orriko taulan ikusten den moduan, automobilaren eta haren osagarrien industriako zazpi enpresa ageri dira gehien saltzen duten 25 enpresa nafarren zerrendan. Zerrendako 50 enpresa nagusietatik 20 dira automobilaren sektorekoak. 2000ko datu ofizialak dira, baina oraingoen oso antzekoak. Nafarroako VW azaltzen da ranking horren goien-goienean, eta besteak oso atzean dituela azaltzen da gainera. Zifra zehatzetan, 2.294,68 milioi euroko salmenta egin zuen, 5.759 enplegatu baliatuta. Urte horretan, BSH Electrodomésticos eta Cementos Portland enpresak izan ziren ranking bereko bigarrena eta hirugarrena. BSH enpresak 980 milioi euroko salmenta egin zuen, 4.447 enplegaturekin; Cementos Portlandek, berriz, 660 milioi eurokoa, 2.630 enplegaturekin.
Salmentetan gailendu ziren Nafarroako 50 enpresa horien zerrendari gagozkiola, badira, halaber, automobilaren eta haren osagarrien industriako beste batzuk, hamabi hain zuzen.
Datu horiek ikusirik, Nafarroako Merkataritzako Ganbera ongi jabetu da Nafarroako ekonomia zenbateraino den automobilgintzako sektorearen morroi, baita errealitate horrek izan ditzakeen ondorioez ere. Horregatik, ekonomia gero eta globalizatuago honetan enpresek konkurritzeko gaitasuna izan dezaten, ezinbesteko jo du beste formula batzuk aurkitzeko beharra.
Arduradunen arabera, VW enpresak aurreikusi baino gutxiago produzituko du 2003. urtean, eta horregatik sortu zaie Landabeneko 500 langile kaleratzeko beharra. Beren ustez, Polo modeloko 244.000 unitate egingo dituzte datorren urtean, hau da, lehenbizi kalkulatu baino 13.000 gutxiago. Bestalde, kaleratzeko neurriekin batera, abenduaren 31 baino lehen enpresa bost egunez ixtekoa ere proposatu dute (hasieran iragarri baino bi egun gehiago). Multinazional alemanaren iritziz, VW enpresako krisia ez da koiunturazkoa, estrukturala baizik, eta, diotenez, egoera egunez egun bihurritu zaie iazko irailaz geroztik.
Goian adierazi bezala, automobilaren industria da Nafarroako ekonomiaren pilare nagusia, eta beste hiru zutabe hauek osatzen dute gorputza: vendingak, energiak eta elikagaiek. Bestalde, gutxi edo asko, baina sektore horietan ere hartzen dute esku multinazionalek. Espainiako Estatuan dauden saltzeko makina automaten 10etik 9 Nafarroan fabrikatuak dira. Azkoyen, Jofemar eta GM Vending enpresek ia 1.300 lagun enplegatzen dituzte eta 180 milioi euro baino gehiago fakturatzen. Azkoyen da hiruetan inportanteena: 1945ean jaio zen, gaur egun burtsan kotizatzen du, 981 lagun enplegatzen ditu eta 140 milioi eurotik gora fakturatu zituen 2000. urtean. Urte berean, Jofemar enpresak 32.000 makina egin zituen eta 30 milioi euro fakturatu; GM Vending enpresak, berriz, 10.000 makina egiten ditu urtean, eta ia 13 milioi euro fakturatu zituen 2000.ean.
Energiaren sektorean, eta bereziki berritzeko energien arloan, apustu handia egin dute Nafarroako administrazioak eta instituzioek. Bakarren bat izatekotan, Energías Hidroeléctricas de Navarra (EHN) enpresa da ekinaldi horren adierazgarri, zeinek 126 milioi eurotik gora fakturatu baitzuen 2000. urtean. Europako direktiba baten arabera, Europako Batasuneko herrialdeek %12ko kuota izan behar dute 2010. urterako, berri daitezkeen energietan, eta EHN enpresa konpromiso hori betetzeko prest dago. Alde horretatik, energia eolikoaren eremuan adibidez, egungo egunean Nafarroako parke eolikoa da Europako inportanteena. Berritzeko energien esparruan, zentral hidroelektriko txikiak eta biomasazko eta eguzkiaren bidez energia sortzeko lantegiak ere ugaldu dira Nafarroan.
Azkenik, laborantzako elikagaien sektorea da Nafarroako ekonomiaren beste oinarrietako bat: Barneko Produktu Gordinaren %4,1 hartzen du Euskal Herriko lurralde horretan. Esportazioari dagokionez, sektore horretako enpresa askok saltzen dituzte beren produktuak munduan barrena. Bestalde, teknologia berriei esker batik bat, garatuz eta haziz doan sektorea da. Duela bi urteko (2000ko) fakturazioari gagozkiola, ondoko enpresa hauek ageri dira gailurrean: AN pentsuen kooperatiba, Iparlat esnekien enpresa, UVE hegaztien produktuak, Ultracongelados Virto, Alimentos Congelados, ogia eta gozogintzako Panasa Taldea, edarien esparruko Barón de Ley eta Espainiako Bonduelle produktu izoztuen enpresa
Berriozarren (Nafarroa) egingo da Gazteon eskutik lelopean, antolakundearen ustez gero eta gazte gehiagok egiten dutelako bat independentziaren aldeko borrokarekin. Topagunea "ekimen soil bat" baino gehiago dela aldarrikatu dute: "Euskal Herriko txoko... [+]
Su-etena hausteko arriskua erreala izan bada ere aste guztian zehar, adostasun batera iristeko bidean dira bi aldeak: bahitu gehiago askatuko lituzke Hamasek, laguntza Gazara sarrarazteko bidea ez oztopatzeko "promesa" egin duelako Israelek. Arabiar Ligako herriek... [+]
Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]
Torturaren kontrako eguna baliatuz, Aske antolakundeak prentsaurrekoa egin du Bilboko Justizia Jauregian. Gaur egun ere tortura gauzatzeko baldintzek bere horretan jarraitzen dutela salatu dute.
Nafarroa eta Ezkio-Itsaso lotuko lituzkeen alternatibak Aralar barnean 22 kilometroko tunel bat zulatzea suposatuko luke, eta 1.300 milioi euroko kostua izango luke. Lotura hau igaroko litzatekeen herri ugarietako udalek nahiz bizilagunek, ordea, lanei ekiteko eduki beharreko... [+]
Asteazkenean izan behar zuen epaiketa dataz aldatu dute Lizarrako alkateak azken momentuan jarritako helegite baten ondorioz. Orain taldeari "gorrotoa sustatzea" ere egozten zaio eta lau urterainoko kartzela-zigor arriskua dute kideek.
Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]
Euskarazko B2 eskakizuna zuten bi udaltzain lanpostu baliogabetu zituzten epaileek iazko urtarrilean, euskara eskatzea "diskriminatzailea" izan zitekeela iritzita; eta aitzineko astean, Donostiako Udalak aurkezturiko helegitea ez aztertzeko erabakia hartu du EAEko... [+]
Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak, polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]
Teknologien erabilera eztabaidatzen ari dira Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean, eta horretarako hainbat aditu eta eragile ari dira batzordean beren ekarpena egiten. Ikastetxeetan mugikorra debekatzeko araudi orokorra eskatu duen Altxa Buruako arduradun taldearekin hitz... [+]
Trumpek eta Putinek ordu eta erdiz hitz egin dute telefonoz. Biek hala biek baieztatu dute ados direla Ukrainako gerra amaitu dadin "elkarrekin lan egiteko", baina argi utzita Ukraina 2014ko mugetara itzultzea ez dela "errealista". Zelenskyrekin ere hitz egin... [+]
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".
Gasteizko Campuseko Filologia Hispanikoko irakasle baten aurkako salaketen berri izan bezain azkar, asanblada irekia egin zuen GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldeak. Aste bakarrean “hamarnaka” salaketa eta testigantza berri jaso dituzte. Irakaslearen... [+]
Gabonetako argiak pizteko ekitaldia espainolez egin izanak, Irungo euskaldunak haserretzeaz harago, Aski Da! mugimendua abiatu zuen: herriko 40 elkarteren indarrak batuta, Irungo udal gobernuarekin bildu dira orain, alkatea eta Euskara zinegotzia tarteko, herriko eragileak... [+]