Estatu Batuetako egunkari prestijiotsu batek argitaratu du, «Los Angeles Times»ek, eta pista garrantzizko bat ematen digu «gerra postmodernoak» hobeto ulertzeko. «Atzerriko armada ‘adiskideak’ formatzeko lanak gero eta gehiago enpresa pribatuei ematen dizkie Armada amerikarrak». Horrela esanda, «formatzea» hitzak gauza arinago bat dirudi; baina armada eta soldaduak «formatzea» zer den aspalditik dakigunez, gaiari «Los Angeles Times»ek berak beste garrantzia bat eman dio.

Horrela ezagutu dugu Estatu Batuen kanpo politikan esku hartzen duen faktore berri bat. Ziurrenik, garrantzia handia duena.
US Armyk bere «txapel berde» eta gainerako eliteko soldaduak misio berezietarako dauzka gorderik. Eta Afganistan batean -denboran hurbileneko etsenplua jartzearren- lehen erasoen eta lurraldearen «bakeratzearen» ondoren indar militar afganoak entrenatu eta antolatzeko ordua iritsi denean, Armada amerikarrak lan hauetako asko enpresa pribatuei azpikontratatu dizkie.
Pentagonoko bozeramaile baten iritzi polita ere bildu du «Los Angeles Times»eko kronikagileak: «Enpresa horientzako, terrorismoaren kontrako gerrak enplegu finkoa esan nahi du». Baina konfidantzazkoak beharko dute enpresa hauek, pentsa dezake terrorismoaren kontrako kanpaina mundial baten beharrean sinesten duenak... Ez kexa, horietako enpresaren bateko zuzendaritza taldea ikusten baduzu, jeneral eta koronel izarrek diz-diz egiten dutela berehala ohartuko zara.


Sobiet Batasuna pikutara joan ondoren, mertzenario konpainien bertsio modernoa diren korporazio hauek beharrezko tresna dira gaur Armada yankiarentzako. Gerra hotzaren ondorengo desordenean, mila lekutan esku hartu behar baitute Estatu Batuek. Eta horrela, konpainia azpikontratatzaile hauek aurkituko ditugu berdin Zaire, Somalia, Haiti, Bosnia-Herzegovina, Kosovo edo Kroaziako armadak antolatzen.
Esan beharrik ez dago enpresa hauen kotizazioak izugarri igo direla burtsan 2001eko Irailaren 11tik hona. Horra non behar zen inbertitu, eta ez teknologia berriak bezalako balore ahuletan!
Teorian, korporazio hauetako enplegatuek ez dute armak erabiltzeko baimenik. Baina nork kontrolatuko ditu horrelako txikikeriak beren lana oraindik lurraldearen kontrola ere eskuratu ez duten armadei laguntzea baldin bada? Behin Sierra Leona edo Angolakoak bezalako armada batzuei laguntzera joanez gero, mendebaletik «oihan» horietara joandakoen gaineko kontrolak ere oso arina izan beharko du.
Lehen tirabirak sortu dira halere konpainia horien eta zenbait politikari amerikarren artean, Estatu Batuen kanpo politika haiek zenbateraino errespetatzen duten beti oso argi ez omen dagoelako.
Enpresen erantzuna: erabat ados datozela AEBetako Armadak munduko armadei buruz uste duenarekin, armada profesionaletan dagoela etorkizuna alegia, eta beraiek mundu osoan zehar horiek formatzera dedikatzen direla.

1988an sortu zen enpresa hau, MPRI, eta buruzagia ere egokia hautatu zuen: Carl Vuono jenerala lurreko armadako estatu goreneko buru izana da. Honek bere ondora bildu zituen, enpresako zuzendaritzara, beste zazpi jeneral ere. Egoitza nagusia Alexandrian daukate, Virginia estatuan, eta bertan izan direnek diotenez beste edozein bulego eraikuntzatik bereiztea kasik ezinezkoa da.
Enplegatuak erakartzeko, izan daitekeen arrazoirik onena erabiltzen dute: Pentagonoak baino soldata hobeak. MPRIren jabea den L3 Communications-en akzioak bi halakotu egin ziren Irailaren 11 famatu haren eta aurtengo irailaren artean. Mota honetako beste enpresa bat den Science Applications International Corporation-eko bost kargu gorenek 2001ean 285.000 eta 1,8 milioi dolarren arteko soldatak jaso dituzte, eta gainera bakoitzak 1,5 milioi dolarreko akzio multzoa du. Sektore guztia doa berdin ondo, nonbait: Equitable Services Corporation delakoan egindako kalkuluen arabera, 1990ean 55,6 mila dolar fakturatu zuen sektore honek 202 mila dolar salduko du 2010ean.
Merkatuko bi enpresa handi aipatu ditugu, SAIC eta MPRI. Honek eskualde askotako armadak formatu ditu, horien artean Kroazia, Bosnia-Herzegovina, Mazedonia eta Kolonbiakoak. Bere web gunean sartuz horietako askoren berri aurkituko duzu.
Jakina, zenbait gerraz ditugun irudipenak aldatzen dira «xehetasun» horiek ezagututa. Hala nola, zenbait adituk MPRIren eskua ikusi du 1995ean kroaziarrek serbiarrei Krajina kentzeko antolatu zuten ofentsibaren atzean. Gerra hark markatu zuen serbiarren ahulaldia, eta ondoren, 150.000 serbiarrek ihes egin behar izan zuten eskualdetik.
Konpainiako buruzagiek ukatu egiten dute hori horrela izan zenik («hain denbora laburrean horrelako fruituak lortzeko magoak ez gara» esan dute) baina zenbait adituk horretan ikusi du Balkanetako gerran Estatu Batuek Kroaziaren alde nola esku hartu duten esplikazioa.


Estatu Batuetako ekonomia eta kanpo politika aztertzen dituen Brooklings institutuaren baitan argitaratu du gai beraren inguruan bere azterketa P.W.Singer irakasle gazteak: «Gerlari Elkartuak: Industria Militar Pribatuaren igoera eta osagaiak». Singerrek hasieratik argitzen duenez, luxuzko mertzenario hauek bezero asko eta oso ugariak dituzte, Estatu Batuetako gobernutik hasi eta atzerrian interes handiak dituen edozein enpresa handitatik paseaz, bere lan humanitarioa egiteko babes militarra eskatzen duen Gobernuz Kanpoko Erakundeetaraino.
Singerrek argi esplikatzen du gerra modernoetarako konpainia horiek duten garrantzia: ezagutza dute, eta konozimentu hori da gerretan ere gaur egun arrakasta izateko osagairik inportanteena. Gerra eta operazioen taktikak, plangintza estrategikoa, analisi ahalmena inteligentzi zerbitzu txukunak edukitzeko, tropen garraioa, azpiegitura eta logistika, asistentzia teknikoa... «Industria Militar Pribatuak dira gerra modernoen osagairik berriena, eta beren eskuhartzea gaurko batailetan gero eta garrantzizkoagoa da».
Beste irakurketa sakonagoa ere badu Singerren ustez aldaketa honek: «Industria Militar Pribatuaren etengabeko hazkundeak, XXI. mendearen hasieran Weber-ek biolentziaren monopolioaz teorizatu zuena haustea dakar pixkanaka». Hori hala ote den argitzea, inguruan hain ugari ditugun adituei utziko diegu

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko lotura gehiago aurkituko duzu.