Iragana eta oraina alde-aldean


2021eko uztailaren 19an
Laburra da gero, geure memoria! Adibidez, makina bat jenderi entzuten zaio zintzotasun osoz esaten, Euskal Herrian, aldatzeagatik, eguraldia ere erabat aldatu dela. Bada, ez dirudi, 1972ko urriaren amaieran Iñaki Eizmendi «Basarri»k gure aldizkariko "Nere Bordatxotik" sailean zioena irakurrita. Horrez gain, ZERUKO ARGIAn idazten zuten guztien artean egindako bilera bat zekarren kontura. Aurpegi ezezagun askorekin egin omen zuen han topo. «H»zale porrokatuak eta berak bezala «h» hori begien bistan ikusi nahi ez zutenak elkartuak ziren, nonbait. Hala eta guztiz ere, oso pozik nabaritzen zitzaion gizonari, han ikusi eta somatu zuen elkarrenganako errespetuagatik.


UDABERRIAREN LEHENGUSU TXIKIA

Aurtengo udako eguraldia dela-eta kexu bazarete, hona hemen, kontsolamendu gisa, duela hogeita hamar urte «Basarri»k azaltzen zituen kontuak: "Udaberri eskas, txatxu, petrala izan genduen. Iritxi zan udara, ta lengusu txiki ote zan esan bear. Marmar bizian kanpotarrak, ondartzarako edo urerako girorik etzutela-ta. Dagonilla (abuztua) batipat, ortik onerakoa. Kanpoa oso atzera, Gipuzkoa'ko gerezi bakar bat jateko erarik ez genduen izan. Beste frutu batzutatik ere urri izango geran itxurak. Baiña... itz neurtuz adieraztea ez ote egokiago?".
Eta bertsoak jartzen eta botatzen zuen abileziaz baliatuz, ahapaldi esanguratsu mordoska bat idatzi zuen segidan. Irakurri, irakurri, haietako batean zioena:
"Uda joan zaula-ta
zertan izan pena?
Bera izaten baita
sarri kaxkarrena.
Aspaldiko urtetan
uka ez leikena,
askoz obea dala
emen udazkena".
Hala bedi, nire partez behintzat!


"ZERUKO ARGIA"REN DEIA

Makina bat kontu azaltzen zituen «Basarri»k "Nire Bordatxotik" sailean. Orduko hartan, ordea, eguraldiaren inguruko aipamena eta Z. ARGIAren arduradunek deituta Donostian egin zuten bilerakoa baino ez zekartzan mahai gainera.
"1972'garren urteko urrilla'ren zortzigarren eguna. Urgull mendiaren magalean dagoen Santa Teresa etxerako deia izan genduen. Donosti zoragarriak dituen ainbat leku edderretatik, nor oni aurrea artzekorik?
Zuzendaritzaren naia ala zalarik, an bildu giñan Zeruko Argia'n idazten degunok".
Nortzuk ote bilduak? "Irakurle danak ondo dakitenez, bide desberdiñetatik gabiltzan idazleak gera, ortografiari ta zenbait gramatika zatiri buruz", aurreratzen zuen Iñaki Eizmendik. Eta ondoren, pasarte horren amaieran, puntu eta bereiz.
Izan ere, euskara batua zela eta ez zela hainbeste istilu gertatu eta gero, aldizkaria irakurtzen zutenen artean inor gutxi behar zuen «Basarri» zein aldekoa ote zen konturatu gabea...
Hurrengo lerroan, baina, berri ona: "Biziro pozik etxeratu giñela aitortu bear". Eta puntu eta bereiz, berriz ere.
Handik aurrera, bileran gertatua azaltzea baino ez zitzaion geratzen: "Bakanak giñan an ezagutzen genduenak. Guretzat beintzat, aurpegi ez-ezagun asko azaldu zan. Pozgarria benetan an ikusi eta somatu zan alkarganako itzala ta errespetoa. ‘Jendetasuna', Aingeru Irigarai jaunak esango lukenez. Batzuk H-zale purrukatuak; besteok, begien bistan ikusi nai eztegunak. Benetako demokrazia. Bakoitzaren jabetasuna aintzat artzea da, an egin zan bezela".
Adibide argia zeukala esku artean eta, ondoren, aholkua ematen zuen: "Milla bider esanak gera, ta bijoa bein da berriro: jorra dezala bakoitzak bere baratza al duen modurik onenean, naste-borraste onek irauten duen artean. Denborarekin urak etorriko dira beren bidera. Orduan konturatuko gera uskeri batzuren truke zenbat xixtrinkeri izan dan gure artean. Geroak argituko du orain ain illun ikusten degun zerualdea. Libreki, askatasun osoz, azaldu ziran iritziak, eta bai asmo ederrik agertu ere. Ziur gaude egun artako billerak bere frutua emango duela".
Bilera horretan, dirudienez, besteak beste etorkizunerako asmoak agertu zitzaizkien: "ZERUKO ARGIA, luzaro baiño len (bere denbora bearko du, noski), beste tankera batean azalduko da. Gaur eztituen sail batzuk izango ditu berekin. Baserritar, arrantzale, langille, errietako berriemale ta abar, danak izango ditu gogoan. Bakoitzari bere bazka eskeiñiko dio. Alkarganako begirapenik galtzen eztegun artean; lau umekeriren truke odolak irakinda jartzen ez geran artean, itxaropen aundiak izan genitzake. Askoz obea izango litzake (nola ez), danok bide batetik joko bagendu, ta arau berdiñetara errendituko bagiña", adierazten zuen «Basarri»k, zenbaiten barne gogoaz jakitun. Baina berehala zetorren beherapena: "Au eziñezkoa da gaurkoz. Pikoek ere giroa bear izaten dute ondo elkartuko badira".
Nolanahi ere, itxaropen giroa mantendu nahi zuen gizonak bere idazlan hartan, eta "gure izkuntzari etorriko zaiola uste degu premizko zaion giroa", zioen jarraian. "Orretxek galdu gaitu oraindaiñokoan: girorik ezak. Urte mordo aundia galdu degu derrigorrean. Egoak moztu zizkiguten eta ezer egiterik ez. Alakorik gerta ezpalitz, gaur etzan ain negargarria izango gure izkuntzaren egoera". AURREKOEK EGINIKO LANA
Iritsia zitzaion belaunaldi berriei eta zegoenerako aurrekoa ahazturik zutenei zenbait gauza gogoratzeko garaia: "Askotxo zegoen lendik egiña, ta askoz geiago egingo zan. Geuk uste baiño urrutiago giñan onezkero, danok gogoan degun gertakari garratz ura tarteko izan ezpalitz. Ta... gaur gauden baiño (ezta zailla-ta), milla bider elkartuago. Ekaitz beldurgarri ark txikitu ta desegin zuen ia eskuetan genduen uzta (kosetxa). Ekaitzaren aurretik lanean ari giñanok itzegin genezake ontaz, geienetan batekoz bestera gertatzen bada ere. Gaur ain errez itzegiten eta idazten duten batzuk, ur aietatik paseak izan balira, agian, beste modu batez pentsatuko lukete, edo itzak obeto neurtuko lituzkete"

Garcia Marquez-en liburu berria
Ehun urte bakardadean" liburua inguru hauetan zabaldu zenean, Márquez-ek bere "Orbela" liburuko eta beste zenbait ipuietako irudimena, teknika eta hizkuntza agortuak izango zituela pentsatzen genuen. Ze, harrigarri gertatu zitzaigun "Ehun urte bakardadean", bainan ironiagatik, irudimen azkar eta estrainoagatik, hizkuntza aberats, ugari eta sakonagatik harrigarri. Esku artean dut bere azken liburua. Bere izenburu bitxi eta sujerentea (La increíble y triste historia de la Cándida Eréndira y de su abuela desalmada) liburuko azken ipuiarena da. Baina ez dut uste garrantzitsuena denik, nahiz eta "Ehun urte bakardadean" liburuaren antzeko eskema labur bat izan. Pertsonaje batek -Eréndira- eta paisajeak -basamortua- sortzen dute irudimena ipui honetan. (...) Bainan Márquez-en liburuak beste mundu berri batetan murgiltzen gaitu: Itsasoa da bere lehen ipuietan gaiaren giar, ardatz eta pertsonaje (...) (1972-X-22)

Aranzadi elkartea (II)
Aurreko lanean ere esaten genuen elkarkideen 200 peztako urte-saria farregarri dela Elkarte honen lan-beharrei erantzuteko. Bi bide genituen aurrerako: edo urte-saria jaso edo elkarkideak ugaldu. Bigarren honi eutsi nahi diogu. Talderen batean lan egin nahi baduzu, ateak zabalik dituzu. Jakin zale bazara, azterketa-lanak Muniben izango dituzu, eta dibulgaziokoak Aranzadianan. Elkartekoek aztertzen ditugun alderdi hauen zale ez bazara bainan bai euskaltzale, duela 25 urtekoei lagundu zieten bezala, herritik sortutako Azterketa Elkarte honi lagun dezaiokezu. Zuk duzu orain hitza (...) (1972-X-22)

Bahitegiak
Gizarte osoak arduratu behar du giza-bahitegi edo espetxeaz. Gizartearen erakundeetako bat degu. Gizarteak bere iraupenerako sortu duen zerbait. Eta ez dirudi oraingoz ken dezakeenik ere. Oraingoz, behintzat, beharrezko zerbait duela dirudi. Espetxeak urritzeko ordez ugalduz joango direla dirudi, gaiñera. Jendea ugaltzeak okerrak ere ugaltzea dakar. Okerra egin dezaketenak, edonork egin bait dezake uts, gehitu egin direlako. Jendea ugaltzeari dagokion bizi-moldeak ez jartzeak, barru-izaeraz gaixo dan jende asko sortzen du. Etsipenezko eta larritasunezko egoerak gehitzen ditu. Legea ez da askotan, zoritxarrez, giza-askatasunaren zaitzaille. Guzti horrek ugaldu egiten ditu legearen aurkako pekatuak. Baiña pekatuaren errua askotan ez dago ‘gaizkillearen' bihotz makurrean, gizonaren gaixotasunean, bizieran, egoeran, erakundean baizik (...) (1972-X-22)


Azkenak
2025-01-08 | Leire Ibar
60 urte bete ditu Larrabetzuko Hori Bai gaztetxeak, Euskal Herriko zaharrena

1965ean sortu zen Larrabetzuko Hori Bai gaztetxea, frankismo garai betean. Ordutik ez ditu ateak itxi, eta 2025ean 60 urte bete ditu. “60 urte lotu barik” lelopean eman diote hasiera urteurrenari gaztetxeko kideek.


Irakasle baten klaseetatik seme-alabak ateratzea erabaki dute Atarrabian: “Izuak jota ditu haurrak”

Irakasle hau egokitzen zaielarik, 6-9 urteko haurrengan beldurra, amesgaiztoak, antsietatea, negarra… orokortzen direla salatu dute Atarrabiako Atargi ikastetxeko gurasoek. Urtetako arazoa konpontzen ez dela-eta, haren klaseei planto egitea erabaki dute. Guraso elkarteko... [+]


2025-01-08 | Julene Flamarique
Urteko lehen langile hila, Alaves-Baskoniaren egoitza eraikitzeko lanetan

Beharginak Excavaciones Mendiola enpresarako ari zen lanean, Construcciones Urrutia enpresaren azpikontrata. Langilearen lehenengo eguna zen sektorean lanean.


2025-01-07 | Julene Flamarique
Itxiera mehatxua gainean dutela itzuli dira lanera Ezkirotzeko BSHko langileak, ostiraleko bileraren zain

Abenduaren 16an iragarri zuen multinazionalak Nafarroako lantegiaren itxiera. Ekoizpenari “normaltasunez” ekitea eskatu die langileei Ezkirotzeko zuzendaritzak, baina sindikatuek “ezinezkotzat” jo dute. Lan Ministerioak bilera deitu du ostiralerako... [+]


Gazteen soldata %10 igo den bitartean, prezioak %31 garestitu dira 2010etik

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 18 eta 34 urte bitarteko gazte soldatadunen hileko batez bestekoak lehenbiziko aldiz gainditu du 1.500 euroko langa. 2010arekin alderatuta, ordea, 142 euro besterik ez da igo.


2025-01-07 | Leire Ibar
‘Behin betiko’ lelopean egingo du Sarek urtarrilaren 11n Bilboko manifestazio nazionala

Konponbide prozesuari eta etxeratze prozesuari behin betiko amaiera emateko aldarrikatuko dute, eta euskal preso behin betiko etxean nahi dituztela. Laguntza ekonomikoa jasotzeko Bizumkada Nazionala ekimena jarri dute martxan.


2025-01-07 | ARGIA
Robert Hirigoien hil da, Herri Urratsen sortzaileetakoa

Urtarrilaren 4an hil zen Robert Hirigoien euskaltzalea (Larresoro, Lapurdi, 1944). Ostegunean eskainiko diote azken agurra, jaioterrian (10:00etan). Herri Urrats festaren sortzaileetako bat izan zen, baita Lapurtarren Biltzarrarena, Kanboko ikastolarena eta euskara eta euskal... [+]


2025-01-07 | Leire Ibar
Baztango Batzar Nagusiak elkartasuna adierazi die Aroztegiko obra gelditzeagatik auzipetutako zazpi herritarrei

Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazi eta absoluzioa eskatzeko mozio bat onartu du Baztango Batzar Nagusiak. Urtarrilaren 2an egindako bileran, mozioaren aldeko bozketan aldeko 25 bozka, kontrako bi eta hiru abstentzio izan dira.


Ultraeskuinari proposatu diote gobernua osatzeko Austrian, hesia ezarri ziezaioketen arren

Irailean egin ziren hauteskundeak eta aise nagusitu zen FPÖ alderdia, botoen ia %30 eskuratuta. Bazen aukera ultraeskuinari hesia ipintzeko, baina ez dira ados ipini demokristauak eta sozialdemokratak.


Laborantza bozen usaina

Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]


2025-01-07 | Jon Torner Zabala
Autobus zerbitzua zabaldu dute Ipar Euskal Herrian, mugikortasuna hobetzea helburu

Urtarrilaren 6az geroztik autobus linea berriak daude Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Halaber, zerbitzuen maiztasuna ere hobetu da, Euskal Hirigune Elkargoko Mugikortasun Sindikatuak eta RATP konpainiak elkarlanean bultzatutako egitasmoari esker. Bestetik, 12 urtez... [+]


2025-01-07 | Leire Ibar
Barakaldoko hilketa matxista salatzeko asteartean mobilizazioak antolatu dituzte

84 urteko andrea erail zuen bere semeak urtarrilaren 3an euren etxebizitzan. Kolpeka hil zuela azaldu dute zenbait iturrik. Astearte arratsaldean egingo dira elkarretaratzeak Barakaldon eta Euskal Herriko lau hiriburutan.


2025-01-07 | Gedar
Beste eraso arrazista bat Miarritzen

 Uber gidari batek jasan zuen erasoa: bortizki jo eta irain arrazistak egin zizkion bezero gazte batek. Baionan eta Arrigorriagan ere izan dira eraso arrazistak berriki.


2025-01-07 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Itsasontzigintzaren itzal luzea ageri da Hego Koreako krisian

Hego Koreako krisia autoktonoa ala inportatua ote zen galdetzen nion neure buruari duela hilabete hura sutu zenean. Baretu ez baizik mindu egin denez auzia, batere argi ez dudan erantzunaren bila jarraitu beharko dugu. Geografikoki urrutiko kontua bada ere, oso gertuko ondorioak... [+]


Eguneraketa berriak daude