Iragana eta oraina alde-aldean


2021eko uztailaren 19an
Laburra da gero, geure memoria! Adibidez, makina bat jenderi entzuten zaio zintzotasun osoz esaten, Euskal Herrian, aldatzeagatik, eguraldia ere erabat aldatu dela. Bada, ez dirudi, 1972ko urriaren amaieran Iñaki Eizmendi «Basarri»k gure aldizkariko "Nere Bordatxotik" sailean zioena irakurrita. Horrez gain, ZERUKO ARGIAn idazten zuten guztien artean egindako bilera bat zekarren kontura. Aurpegi ezezagun askorekin egin omen zuen han topo. «H»zale porrokatuak eta berak bezala «h» hori begien bistan ikusi nahi ez zutenak elkartuak ziren, nonbait. Hala eta guztiz ere, oso pozik nabaritzen zitzaion gizonari, han ikusi eta somatu zuen elkarrenganako errespetuagatik.


UDABERRIAREN LEHENGUSU TXIKIA

Aurtengo udako eguraldia dela-eta kexu bazarete, hona hemen, kontsolamendu gisa, duela hogeita hamar urte «Basarri»k azaltzen zituen kontuak: "Udaberri eskas, txatxu, petrala izan genduen. Iritxi zan udara, ta lengusu txiki ote zan esan bear. Marmar bizian kanpotarrak, ondartzarako edo urerako girorik etzutela-ta. Dagonilla (abuztua) batipat, ortik onerakoa. Kanpoa oso atzera, Gipuzkoa'ko gerezi bakar bat jateko erarik ez genduen izan. Beste frutu batzutatik ere urri izango geran itxurak. Baiña... itz neurtuz adieraztea ez ote egokiago?".
Eta bertsoak jartzen eta botatzen zuen abileziaz baliatuz, ahapaldi esanguratsu mordoska bat idatzi zuen segidan. Irakurri, irakurri, haietako batean zioena:
"Uda joan zaula-ta
zertan izan pena?
Bera izaten baita
sarri kaxkarrena.
Aspaldiko urtetan
uka ez leikena,
askoz obea dala
emen udazkena".
Hala bedi, nire partez behintzat!


"ZERUKO ARGIA"REN DEIA

Makina bat kontu azaltzen zituen «Basarri»k "Nire Bordatxotik" sailean. Orduko hartan, ordea, eguraldiaren inguruko aipamena eta Z. ARGIAren arduradunek deituta Donostian egin zuten bilerakoa baino ez zekartzan mahai gainera.
"1972'garren urteko urrilla'ren zortzigarren eguna. Urgull mendiaren magalean dagoen Santa Teresa etxerako deia izan genduen. Donosti zoragarriak dituen ainbat leku edderretatik, nor oni aurrea artzekorik?
Zuzendaritzaren naia ala zalarik, an bildu giñan Zeruko Argia'n idazten degunok".
Nortzuk ote bilduak? "Irakurle danak ondo dakitenez, bide desberdiñetatik gabiltzan idazleak gera, ortografiari ta zenbait gramatika zatiri buruz", aurreratzen zuen Iñaki Eizmendik. Eta ondoren, pasarte horren amaieran, puntu eta bereiz.
Izan ere, euskara batua zela eta ez zela hainbeste istilu gertatu eta gero, aldizkaria irakurtzen zutenen artean inor gutxi behar zuen «Basarri» zein aldekoa ote zen konturatu gabea...
Hurrengo lerroan, baina, berri ona: "Biziro pozik etxeratu giñela aitortu bear". Eta puntu eta bereiz, berriz ere.
Handik aurrera, bileran gertatua azaltzea baino ez zitzaion geratzen: "Bakanak giñan an ezagutzen genduenak. Guretzat beintzat, aurpegi ez-ezagun asko azaldu zan. Pozgarria benetan an ikusi eta somatu zan alkarganako itzala ta errespetoa. ‘Jendetasuna', Aingeru Irigarai jaunak esango lukenez. Batzuk H-zale purrukatuak; besteok, begien bistan ikusi nai eztegunak. Benetako demokrazia. Bakoitzaren jabetasuna aintzat artzea da, an egin zan bezela".
Adibide argia zeukala esku artean eta, ondoren, aholkua ematen zuen: "Milla bider esanak gera, ta bijoa bein da berriro: jorra dezala bakoitzak bere baratza al duen modurik onenean, naste-borraste onek irauten duen artean. Denborarekin urak etorriko dira beren bidera. Orduan konturatuko gera uskeri batzuren truke zenbat xixtrinkeri izan dan gure artean. Geroak argituko du orain ain illun ikusten degun zerualdea. Libreki, askatasun osoz, azaldu ziran iritziak, eta bai asmo ederrik agertu ere. Ziur gaude egun artako billerak bere frutua emango duela".
Bilera horretan, dirudienez, besteak beste etorkizunerako asmoak agertu zitzaizkien: "ZERUKO ARGIA, luzaro baiño len (bere denbora bearko du, noski), beste tankera batean azalduko da. Gaur eztituen sail batzuk izango ditu berekin. Baserritar, arrantzale, langille, errietako berriemale ta abar, danak izango ditu gogoan. Bakoitzari bere bazka eskeiñiko dio. Alkarganako begirapenik galtzen eztegun artean; lau umekeriren truke odolak irakinda jartzen ez geran artean, itxaropen aundiak izan genitzake. Askoz obea izango litzake (nola ez), danok bide batetik joko bagendu, ta arau berdiñetara errendituko bagiña", adierazten zuen «Basarri»k, zenbaiten barne gogoaz jakitun. Baina berehala zetorren beherapena: "Au eziñezkoa da gaurkoz. Pikoek ere giroa bear izaten dute ondo elkartuko badira".
Nolanahi ere, itxaropen giroa mantendu nahi zuen gizonak bere idazlan hartan, eta "gure izkuntzari etorriko zaiola uste degu premizko zaion giroa", zioen jarraian. "Orretxek galdu gaitu oraindaiñokoan: girorik ezak. Urte mordo aundia galdu degu derrigorrean. Egoak moztu zizkiguten eta ezer egiterik ez. Alakorik gerta ezpalitz, gaur etzan ain negargarria izango gure izkuntzaren egoera". AURREKOEK EGINIKO LANA
Iritsia zitzaion belaunaldi berriei eta zegoenerako aurrekoa ahazturik zutenei zenbait gauza gogoratzeko garaia: "Askotxo zegoen lendik egiña, ta askoz geiago egingo zan. Geuk uste baiño urrutiago giñan onezkero, danok gogoan degun gertakari garratz ura tarteko izan ezpalitz. Ta... gaur gauden baiño (ezta zailla-ta), milla bider elkartuago. Ekaitz beldurgarri ark txikitu ta desegin zuen ia eskuetan genduen uzta (kosetxa). Ekaitzaren aurretik lanean ari giñanok itzegin genezake ontaz, geienetan batekoz bestera gertatzen bada ere. Gaur ain errez itzegiten eta idazten duten batzuk, ur aietatik paseak izan balira, agian, beste modu batez pentsatuko lukete, edo itzak obeto neurtuko lituzkete"

Garcia Marquez-en liburu berria
Ehun urte bakardadean" liburua inguru hauetan zabaldu zenean, Márquez-ek bere "Orbela" liburuko eta beste zenbait ipuietako irudimena, teknika eta hizkuntza agortuak izango zituela pentsatzen genuen. Ze, harrigarri gertatu zitzaigun "Ehun urte bakardadean", bainan ironiagatik, irudimen azkar eta estrainoagatik, hizkuntza aberats, ugari eta sakonagatik harrigarri. Esku artean dut bere azken liburua. Bere izenburu bitxi eta sujerentea (La increíble y triste historia de la Cándida Eréndira y de su abuela desalmada) liburuko azken ipuiarena da. Baina ez dut uste garrantzitsuena denik, nahiz eta "Ehun urte bakardadean" liburuaren antzeko eskema labur bat izan. Pertsonaje batek -Eréndira- eta paisajeak -basamortua- sortzen dute irudimena ipui honetan. (...) Bainan Márquez-en liburuak beste mundu berri batetan murgiltzen gaitu: Itsasoa da bere lehen ipuietan gaiaren giar, ardatz eta pertsonaje (...) (1972-X-22)

Aranzadi elkartea (II)
Aurreko lanean ere esaten genuen elkarkideen 200 peztako urte-saria farregarri dela Elkarte honen lan-beharrei erantzuteko. Bi bide genituen aurrerako: edo urte-saria jaso edo elkarkideak ugaldu. Bigarren honi eutsi nahi diogu. Talderen batean lan egin nahi baduzu, ateak zabalik dituzu. Jakin zale bazara, azterketa-lanak Muniben izango dituzu, eta dibulgaziokoak Aranzadianan. Elkartekoek aztertzen ditugun alderdi hauen zale ez bazara bainan bai euskaltzale, duela 25 urtekoei lagundu zieten bezala, herritik sortutako Azterketa Elkarte honi lagun dezaiokezu. Zuk duzu orain hitza (...) (1972-X-22)

Bahitegiak
Gizarte osoak arduratu behar du giza-bahitegi edo espetxeaz. Gizartearen erakundeetako bat degu. Gizarteak bere iraupenerako sortu duen zerbait. Eta ez dirudi oraingoz ken dezakeenik ere. Oraingoz, behintzat, beharrezko zerbait duela dirudi. Espetxeak urritzeko ordez ugalduz joango direla dirudi, gaiñera. Jendea ugaltzeak okerrak ere ugaltzea dakar. Okerra egin dezaketenak, edonork egin bait dezake uts, gehitu egin direlako. Jendea ugaltzeari dagokion bizi-moldeak ez jartzeak, barru-izaeraz gaixo dan jende asko sortzen du. Etsipenezko eta larritasunezko egoerak gehitzen ditu. Legea ez da askotan, zoritxarrez, giza-askatasunaren zaitzaille. Guzti horrek ugaldu egiten ditu legearen aurkako pekatuak. Baiña pekatuaren errua askotan ez dago ‘gaizkillearen' bihotz makurrean, gizonaren gaixotasunean, bizieran, egoeran, erakundean baizik (...) (1972-X-22)


Azkenak
Itzalaldiaren jatorria: instalazio fotovoltaikoak, arloko enpresa pribatuak eta azpiegitura elektrikoaren gabeziak?

Red Eléctrica de Españak zibererasoaren aukera erabat baztertu du, eta bi instalazio fotovoltaikoetan jarri du begirada. “Operadore pribatuei erantzukizunak eskatuko dizkiegu eta berriro ez gertatzeko beharrezko neurriak aktibatuko ditugu”, adierazi du... [+]


Aurreikuspenak beteta, liberalek irabazi dituzte Kanadako hauteskundeak

Botoen %99 zenbatuta, Mark Caney egungo lehen ministroa buru duen alderdiak 168 aulki lortuko lituzke Komunen Ganberan, eta lau gehiagorekin osatuko luke gehiengoa. Alderdi Kontserbadorea izan da bigarren bozetan, 144 eserleku lortuta. Duela lau urteko hauteskundeetan baino... [+]


Eskola inguruetako aire kutsadurarik handiena atzeman dute Donostiako hiru ikastetxetan eta Bilboko bitan

Donostiako Zurriola Haur Hezkuntza, La Asunción eta The English School ikastetxe inguruak eta Bilboko Kontxa Eskola eta Calasancio-Escolapios dira karbono dioxidoaren muga legala gainditzen dutenak, Ekologistak Martxanek hainbat eskola ingurutan egindako azterketaren... [+]


Itzalaldiak agerian utzi duena

Hedabideetan nahiko aipatu dira asteleheneko itzalaldiak gizartean eragin dituen ondorioak, baina nahikoa aipatu al da gertakari horrek agerian uzten duena? Besteak beste, bi auzi nagusi: bizirauteko energiarekiko dugun menpekotasuna eta azken urteetan gertatzen ari den zerbitzu... [+]


2025-04-29 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Soldadu ipar korearrak Europan: zergatian datza koska

Zer lor nahi zezakeen Ipar Koreako erregimenak Errusiaren gerrarako egindako odol-ekarpenarekin? Batetik, eskarmentua; bestetik, elkarrekikotasuna.


Patronalari absentismoaren “iruzurra” aurpegiratu eta lan istripuak prebenitzeko eskatu diote Hego Euskal Herriko sindikatuek

Sindikatuek agerraldi eta salaketa publikoak egin dituzte astelehenean, Nazioarteko Lan Osasunaren Egunean. Hego Euskal Herrian iaz zenbatu zituzten 64 hildakoen gorpuak irudikatu dituzte LABek, ESK-k, STEILASek, EHNEk, Etxaldek eta CGTk Iruñean eta Donostian.


“Energiaren %60 galdu dugu bost segundoan, ez dakigu zergatik”

Egunak argitzerako itzuli da argindarra ia-ia leku guztietara. Euskal Herrian baino atzeratuago egin du Espainiako Estatuko lekurik gehienetan, baita Portugalen ere. Normaltasun itxura gaur Euskal Herrian, baina goizeko lehen orduan ez dira funtzionatzen ari aldirietako trenak... [+]


Yemenen 68 hildako eragin ditu AEBen bonbardaketa batek

Petrolio-portu bateko sarraskia gertatu eta hamar egunera izan da erasoa. AEBek erasoak abiarazi zituztenetik 250 pertsona baino gehiago hil dira Yemenen. Oraingoan 68 pertsona hil eta 47 zauritu izan dira. Orain arteko bonbardaketa lazgarrienetakoa da.


Igor Peñalver (ELA Volkswagen): “Jarritako garraiatzaileekin osasun arazoak sor daitezke”

ELA, LAB eta CGT sindikatuek ibilgailu elektrikoak egiteko elektrifikazio prozesuan instalatutako olagarro edo garraiatzaile berria kentzeko eskatu diote Nafarroako Volkswageni. Elkarretaratzea egin zuten ostegunean eta atzorako greba eguna deitu zuten lantokian: 13:15etatik... [+]


2025-04-29 | Antxeta Irratia
Lakaxita: beste Irun posible baten erresistentzia 20 urtez

Beste bizi eredu  baten alde eginez, hainbat belaunaldik ikasteko, antolatzeko, esperimentatzeko eta trebatzeko aukera izan dute Lakaxitan bi hamarkada hauetan zehar. Gazte belaunaldi anitz ikusi ditu gaztetxeak, eta Jaion bestan, oraingo gazte mugimenduko kideak ez... [+]


2025-04-28 | Amanda Verrone
Lurrerako giza eskubidea: gaudenen eta eraman gaituztenen alde

Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]


Argindarra itzuli da Euskal Herriko lekurik gehienetara, baina normaltasunera itzultzeko “orduak edo egunak” beharko dira

Gaueko 21:00etarako, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako %85era itzuli da hornidura energetikoa, eta Nafarroan, berriz, %50era. Egoera okerragoa bizi dute Espainian eta Portugalen: hurrenez hurren, argindarra lurraldearen %25era eta %10era iritsi da.

Sare elektrikoa erabat erori da... [+]


Lizarrako Udalak txosnei jarritako debekuaren aurka protesta egin zuten 27 gazte epaituko dituzte maiatzean

Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]


Eguneraketa berriak daude