TERMINOEN PESKIZAN


2021eko uztailaren 27an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Terminologiarekin nahiz hizkera berezituekin zerikusia duten gai ugari jorratu ziren Leioan burututako jardunaldiotan. Lehenengo egunean Bartzelonako Pompeu Fabra Unibertsitateko M. Teresa Cabré eta Mercè Lorente IULA -Institut Universitari de Lingüística Aplicada- hizkuntzalaritza aplikatuko unibertsitate-institutuko kideak mintzatu ziren lehenik, bata terminologiaz eta hizkuntza-normalizazioaz eta bestea, berriz, terminologia-lanerako metodologiaz. Bestalde, Bertha Gutiérrez Rodilla Salamancako Unibertsitateko irakasleak zientzia eta lexikografia izan zituen hizpide.

Cabréren esanetan, lan egiten den hizkuntzan sortzen da terminologia, eta egokitu eta erabili egiten da. Hizkuntza jakin batean terminologiarik berez sortzen ez bada, landu egin behar dela eta hori ahalik eta hobekien egin behar dela esan zuen; izan ere, jakintza sor edo ekoitz daiteke edo kanpotik eskuratu behar da -eta ondorioz, baita terminoak edota esanahi berezitudun unitateak ere. Ildo horretatik, berez sorturiko terminologia eta terminologia planifikatua edo landua bereizi zituen. Halaber, erabiltzaileek kudeaturiko terminologiaren normalizazioa eta erabileraren ondorioz kudeaturiko normalizazioa bereizi zituen; izan ere, erabiltzaileak kudeatzaile direnean terminoa adostu egiten da, eta erabileraren ondorioz kudeaturikoan, berriz, erabileraren maiztasunak du garrantzia. Bestetik, industria-arloko normalizazioa aipatu zuen, industriak produktu jakin bat merkaturatzen duenean, terminoak erabiltzen baititu komunikazioa eraginkorra izan dadin. Horrela, bada, normalizazio bidean diren hizkuntzetarako terminologiak duen garrantzia izan zuen mintzagai, eta funtzio sinbolikoa eta praktiko-pragmatikoa nabarmendu zituen.
Bestalde, hizkuntza-normalizaziorako neologiak -hitz berriak sortzeak- duen garrantziaz ere mintzatu zen Cabré. Oso kontuan hartzekoa da terminologia tokian tokiko hizkuntzan sortu ahal izateak zerikusia duela teknologia aldetiko berrikuntzak ekoizteko gaitasunarekin. Baina, jakintza berezitua hizkuntza guztietan transmititu behar denez, zientzia- eta teknologia-arloan aitzindari direnek sortzen dituzten terminoetarako, gure hizkuntzaren baliabideak erabiliz, baliokideak sortzeko izan dezakegun gaitasunaren araberakoa izango da hizkuntzaren osasuna. Beste hizkuntza batean sortu diren edo sortzen diren terminoak bere horretan mailegatzeak edo kalko hutsera jotzeak duen arriskua nabarmendu nahi izan zuen.
Bide horretatik abiaturik, bigarren egunean, Euskal Herrian terminologia-arloan egiten den lanaz mintzatu ziren Araceli Diaz de Lezana, Miel Loinaz eta Iñaki Ugarteburu, hain zuzen ere, lehenak EAEko terminologia eta normalizazioa izan zituen mintzagai eta Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak Terminologia Batzordea eratzeko onartu berri duen dekretua izan zuen mintzagai, besteak beste; bigarrenak, berriz, Euskalterm eta terminologia datu-baseak izan zituen aztergai; eta, azkenik, hirugarrenak EHUko Euskara Institutuaren beraren lanaz jardun zuen.

EUSKARA TEKNIKOAK.

Hitzaldi nagusien ondoren, hainbat eta hainbat arlotako euskara teknikoei buruzko komunikazioen txanda iritsi zen. Hamabost txosten aurkeztu ziren guztira, eta batzuk oso arlo berezitu eta mugatuetakoak ziren, hala nola, hizkera sinbolikoen esparruan kokatuko genukeen ikur eta zeinu bidezko adierazpide matematikoen irakurbideei buruzkoa. Beste batzuk, ordea, orokorragoak izan ziren, arlo ugaritarako balio dezaketenak. Horien artean, -tar, -ko eta -dun atzizkien erabileraz aurkeztu zirenak edo euskal hitz-hurrenkeraz eta puntuazioaz zabaltzen diren ideien egokitasunaz aurkezturikoa aipa genitzake. Igone Zabalak aurkeztu zuen txosten hori Euskararen Erabilera Berezituen Mintegiaren izenean, eta ondoren eztabaida bizia piztu zen. Zabalaren hitzetan "egungo euskal testuek eraginkortasun falta nabaria dute" eta "testu hauek ez omen dute lortzen idazlearen komunikazio-helburuak betetzea". Era berean, esan zuen arazo horiek "konpontzeko formulek zerikusia dutela, batetik, perpausen eta izen-sintagmen osagaien antolakuntzarekin eta, bestetik, puntuazioaren erabilerarekin". Jardunaldietako partaideak horraino ados zirela esan badaiteke ere, osagaien antolakuntza eta puntuazioaren erabilera zehazterakoan adostasun txikiagoa nabari zen, eta iritzi-multzo garbiak sailkatzea erraza ez bada ere, nabari zitekeen batzuk XX. mendera arteko euskararen tradiziozko erabileren eta, hortaz, hitz-hurrenkera askeagoen zaleago direla, eta, aldiz, beste batzuek XX. mendean nagusitu den erabileraren aldekoago direla, alegia, Azkuek eta Altubek hedatutako prosa-eredua gogokoago dutela, hots, besteak beste, galdegaia aditzaren aurretik soilik koka daitekeela dioena. Konparazio batera, txostenaren aurkezpenean Zabalak hizkera arrunteko adibideak nahiz teknikoak erabili zituen, eta, besteak beste, seme galduaren parabolaren hasiera tradizioan gutxienez bost modutara idatzi dela adierazi zuen: «gizon batek bi seme zituen» (Azkue eta Altuberen ereduaren arabera, SOV -subjektua, objektua eta aditza- hurrenkera neutroa); «bi seme zituen gizon batek» (hurrenkera markatua Azkue eta Altuberen arabera, subjektua aditzaren atzetik doalako, eta, hortaz, aditzaren aurreko elementua galdegaia da); «gizon batek zituen bi seme» (Azkue eta Altuberen sisteman "gizon batek" soilik izan daiteke galdegai, baina tradizioan aditzaren atzetik ere galdegaia edo predikazio-gunea agertzen dela frogatu du Bittor Hidalgok, eta, hortaz, hitz-hurrenkera era askean antolatuz informazioa antolatzeko aukera ugari dituela euskarak); «gizon batek bazituen bi seme» eta «gizon batek bi seme bazituen» adibideetan, berriz, hurrenkera aldatzeaz gain, aditza markaturik ageri da Hego Euskal Herriko euskaldunon ikuspegitik, Ipar Euskal Herrian oro har horrelakoak arruntagoak baitira.
Jardunaldietan, beraz, terminologiarekin zerikusia duten gaiez gain izan ziren euskal sintaxiarekin zerikusia dutenak ere, terminologiaren eta balio berezitudun unitateen erabilera ez baita hizkera teknikoen ezaugarri bakarra


Azkenak
2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]


Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]


Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]


Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.


2025-03-07 | Laia Alduntzin
Hezkuntza gotorleku

Matxismoa normalizatzen ari da, eskuin muturreko alderdien nahiz sare sozialetako pertsonaien eskutik, ideia matxistak zabaltzen eta egonkortzen ari baitira gizarte osoan. Egoera larria da, eta are larriagoa izan daiteke, ideia zein jarrera matxistei eta erreakzionarioei ateak... [+]


Mazónek ez du lortu bere misioa: Valentziako gurasoek katalanaren alde egin dute

“Askatasunaren” izenean, ikastetxean zein oinarrizko hizkuntza nahi duten galdetu diete guraso valentziarrei. Helburua katalana zokoratzea zen. PPren eta Voxen gobernuak ez du lortu. 33 eskualdeetatik 22tan katalana gailendu da. Emaitzarekin oso pozik agertu dira... [+]


800.000 euro gastatuko ditu EBk errusiar inbasioaren mamuari aurre egiteko

Europar Kontseiluak onartu du Ursula Von der Leyenek gastu militarrean proposatu duen 800.000 milioi euroko gastuarekin aurrera egitea. Horretarako bi arrazoi nagusi argudiatu ditu: Errusiari aurrea egitea eta Europar Batasunak aurrerantzean bere burua AEBen babes militarrik... [+]


Gizakunde
Badator, esnatu da

Gizakunde (Inauteriak)
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Arizkun eta Erratzun. plazan.

------------------------------------------------

Amaitu dira inauteriak, sutan erre ditugu gaiztoak, gaizkiak, sardinak eta panpinak. Baina xomorroak esnatu dira eta badator... [+]


Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


Eguneraketa berriak daude