Bidelapurrek ederki ezagututako Gorbeiako basoetan barna

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Zuiako herrian Ziorraga auzoan hasiko dugu ibilbidea. Laudio eta Altubeko portuak batzen dituen A-624 errepidea Ziorraga auzotik igarotzen da eta hemen utziko dugu ibilgailua. Laudio aldera goazela, eskuinera baserri batera doan lehenengo bidea hartu eta autopista azpitik zeharkatzen da. Ondoren, eskuinera doan pistan pinudi baten gora egingo dugu.

Autopista babesten duen sarean petrolio itxurako likidoz beteriko plastikozko ur botilak zintzilikaturik ikus daitezke. Basapiztiak autopistako bidesaririk ordaindu gabe pasa ez daitezen jartzen dira. Izango da orduan zer ikusi eta zer somaturik baso honetan!
Mendiko pista beti gorantz jarraituko dugu mendixkaren gailurra topatu arte. Pinudian etxabereentzako erabiltzen den baserria igaroko dugu. Baserri honek sustratoaren berri ematen digu, hareharri sendoz eraikia baitago. Azpi basoa iratze eta txilarrez josia dago eta tarteka perretxikoren bat edo beste ikus daiteke.
Tontorrera iristen garenean, puntarik altuena jarraituz gailur borobilduan jarraituko dugu, mugarriz mugarri. Gailurretan mugarriek hartzen dute gurutzeen lekua eta horregatik bertakoek Mojón alto, El Quinto mojón eta antzeko izenak erabiltzen dituzte mendixkak izendatzeko. Mojón mugarri baita gazteleraz.
Bi basoren artean, eskuinean ameztia eta ezkerrean pinudia jarraituko dugu mugarriz mugarri. Bi munduen artean, bata intentsiboki ustiatzen den Intsignis pinuaren (Pinus radiata) edo lergorriaren (Pinus sylvestris) basoa, bestea gaur egun apenas ustiatzen den ameztia. Garai batean inguruko baso guztiak garbitzen zituzten ikazkinek.
Gorbeian oso ugari ziren ikazkinak, burdinola asko baitzegoen bertan. IX. mendetik ezagutzen dugun lehena Zigoitiakoa da, gure ibilbidearen alboko herrikoa, eta gerora gehienak Bizkaia aldean garatu ziren. XIX. mende hasieran 30 inguru ziren. Hauek hornitzeko mendi guztia zuritzen zuten ikazkinek eta oraindik ere basoak berreskuratze prosezuan daude.
Oso ospetsuak bilakatu ziren 1898an "Granizo"ak, Gorbeiako mendietan bizi ziren bidelapur talde bat zen. Ingurukoak ba omen zekiten zeintzuk ziren, ikazkin eta lapur eta hiltzaile talde honetako bidelapurrak. Beldurrak kokildurik-edo, ez zuten inor salatzen. Ikazkin malapartatuek baso hauek eta inguruko koba eta zirrikito guztiak ezin hobeki ezagutzen zituztenez, ezinezkoa zen hauek atxilotzea.
Gaur egun ez dago bidelapur edo ikazkinik, hauen ordez baso ustiatzaileak etortzen dira pistak irekiz, ripper, kamioi eta hondeagailuekin. Lur batzuek hala ere hauen eskuetatik ihes egiten dute. Ezkerrera gelditzen zaigun maldak esate baterako, eta horregatik ari da natura amezti eder hau berreskuratzen. Baldintza lehorrak ematen dira malda honetan eta haritzaren familiakoa den ametza egokitzen da lur hauetara. Hostoaren lobuluen sartu-irtenak sakonagoak dira eta hostoaren gainaldea zein azpialdea ilez beterik izaten ditu. Mugarrien artean 5 handi bat idatzia dagoena igaroko dugu. Hau da bertakoek El Quinto mojón deitzen diotena.
Bide ertzean lokatzezko putzuren bat edo beste ikus daiteke. Putzu alboan dauden zuhaitzetan erreparatuko dugu: adarrak hautsiak eta azala gastatua badute, ilerik dagoen edo ez begiratu. Basapiztien bainuontzia izan daiteke hau eta ileak aztertuz zein animaliarenak diren jakin dezakegu. Ileak fin eta gorriztak badira eta zuhaitzen azalean arrastoak altu xamar badaude, metro, metro eta erdira-edo oreina izango da. Ileak aldiz gris eta gogorrak badira lohizko bainua basurdeak hartu izango zuen.
Arrastoen artean gailurra jarraitu eta jarraitu, igotzen joango gara eta basoa pagadi bihurtuko da. Hemen ere gailurraren bila jarraitu eta Mojón altora iritsiko gara gurbitz ikaragarri bat topatuz. Pagadian oraindik ere txondor plazak nabari dira, basoari ere zaila egiten zaio bidelapur haietaz ahaztea.
Hurrengo gailurra Burbonakoa da, pagaditik irten gabe gora egin eta kohete itxurako buzoia topatzean gailurrean gaudela jakingo dugu. Aurrerago bidegurutzean ezkerreko bidea jarraituko dugu, pagadiko hezetasuna utzi gabe. Maldan behera hasiak gara eta altuera galtzen goazenez, pagoak urritzen doaz eta garo eta txilarrak ugaritzen. Mila motatako txilarrek koloreak ateratzen dizkiote iratzediari eta udazkenean gorritu egiten dira. Beti ere ezkerreko bidea jarraituz abereek bazkatzeko erabiltzen dituzten larre iratzeditara iritsiko gara. Behi, zezen eta txahalek larratzen dituzte lur batzuk eta zaldi, behor eta moxalek beste batzuk. Nola ez, garai bateko abeltzainentzat egin ziren bordak ere ikus daitezke, baina gaur egun lur orotariko ibilgailua nahiago dute. Ur deposito batera iritsiko gara eta hau eskuinetik igaroko dugu. Hurrengo bidegurutzera iristean bi bideen artean dagoen bidezidorra hartuko dugu. Baserri baten atarira iritsi eta aurrera jarraituko dugu. Garrastatxuko ermitara heldu aurretik ezkerrera doan pista hartu eta errekara jaitsiko gara. Baselizara joatea gomendagarria da, eraikuntza dotorea ikusteaz gain, alboan dauden mahai eta zelaietan mokadutxo bat jan genezakeelako. Harri soltez beteriko pistan behera egingo dugu eta ibai ertzeko baso ederrera iritsiko gara. Dibertsitatea ikaragarria da: haltzak, lizarrak, zumarrak, sahatsak, hurritzak, haritzak, astigarrak, urkiak, elorri zuriak, elorri beltzak, otso lizarrak, eta abar luze bat zuhaitzei dagokienez, zuhaixkak beste hainbeste eta belarrak gehiago. Berehala, baserri artean autopistarekin aurkituko gara. Berriro ere azpitik igaro eta abiapuntura iritsiko gara, Ziorragako auzora
Oreinen udazkeneko orroak
Basoan, usain berezia dago, noiz behinka basapiztien kiratsa nabaritzen da. Berriro ere hanka egin digute. Azeri, basakatu edo oreinen batek gure garbikari kiratsa somatu eta basoan barneratu da. Ezin da basoan kantari ibili eta animalia dotoreren bat ikusteko esperantza mantendu. Zerbaitegatik ibiltzen dira ehiztariak ere egunsentian arropa berdeekin eta basoko isiltasuna errespetatuz.

Hala ere, ihes egiten diguten animalietaz ohar gaitezke, animalia horiek uzten dituzten arrastoak aztertuz. Baso hauetako erregea dugu oreina. 50eko hamarkadan birpopulatu zituzten Gorbeian, baina aztarna arkeologikoek diotenez aspaldidanik izan da hemen ungulatu hau. Bertako zerbidoetan handiena, 140 Kgr. inguru izaten dituzte arrek, sendoa eta liraina dugu aldi berean, dotorea dudarik gabe. Udan larru marroi gorriztarekin negurako janzkera ajatu eta grisagoa bilakatzen zaie. Arrek adar ikaragarriak izaten dituzte. Burutik buztanera 2,5 metrora iritsi daiteke luzeran eta altuera 1,5 metrotakoa lurretik lepa zamarreaino. Emeak aldiz txikiagoak eta arinagoak izaten dira, 90 Kgr inguru.
Orain, udazkenean, araldi garaian murgiltzen dira. Arrek, burua galduta, emeak estali nahian, milaka txorakeria egiten dituzte. Adarrik ikusgarrienak dituena emeekin gelditzen da eta beste ar satelite gazteak ar dominatzaileei adarrak jartzen ahalegintzen dira.
Garai honetan, arrek adar eta aurreko hankekin zuloak egiten dituzte bertan pixa eta hazia utziz. Euria egiten duenean nahaste honi usaina dario. Lokatz hau zapaldu eta bertan gorputza igurztea Chanel N°5 baino erakargarriagoa omen da emeentzat.
Udazkeneko ilunabarretan, emeek belardietan bazkatzen duten bitartean, arren oihuak entzuten dira. Oihuak, adarrak, usainak... guztiak emeak estali nahian. Araldia igarotzean arren arteko lehia murriztu eta, denek elkarrekin, orein ar zahar bakartiak kenduta, negu gorriaren elikagai eskasia gainditu behar izaten dute. Dudarik gabe, oreinen bizitzan garairik gogorrena. Asko eta asko neguak irensten ditu. Maiatzean araldian izandako lanak fruitua ematen dute, oreintxo txikiak jaiotzen hasten dira eta gertatutakoa ikusita-edo, arrei adarrak erortzen zaizkie. Bi urteko emeen %40ak erditzen du eta 3 urtekoen %85ak. Lehendabiziko urtea amarekin egingo dute oreintxoek, hasieran amaren esnea edanez. Udan bazka ugaria da eta egunsenti zein ilunabarretan jaten dute, egunez gorderik mantentzen direla. Udazkenean adarrak bakoitzak bere lekuan dituenean berriro hasiko da adarjokoa


Azkenak
Munstrok izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.


Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]


2024-11-28 | Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]


Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]


2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Plastiko kutsadura mugatzeko negoziaketen azken fasea abiatu du NBEk

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.


“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]


2024-11-27 | Julene Flamarique
"Euskara ez den hizkuntza bat” erabili du Barakaldoko Udalak kanpaina batean

Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]


2024-11-27 | Leire Ibar
180 eragile baino gehiagok egin dute bat etxebizitzaren eskubidea bermatzearen aldeko mobilizazioarekin

Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.


2024-11-27 | Julene Flamarique
Gutxienez 2027ra arte atzeratu dituzte berriro ere AHTren obrak EAEn

2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]


Erretiroa hartuko du Benito Lertxundik

82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.


Materialismo histerikoa
Zuekin nahi dut

Gutxi ateratzen naiz azken urteetan. Askotan esan dut, badakit, baina badaezpada ere. Bertso saio batera joan naiz gaur. “Bejondeizula”. Bai, horregatik abisatu dut gutxi ateratzen naizela, pentsatzen dut zuek kultur ekitaldi askotara joaten zaretela, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude