«EGUN OSO ZAILA DA GIZARTE ELEBAKARRAK ERAIKITZEA»
Ez da ohikoa euskaldun batek soziolinguistikari buruzko liburu bat katalanez argitaratzea...
Liburuari kutsu humanista eta aurrerakoia dario.
Bere doktoradutza, esate baterako, gizarte psikologiakoa da. Nazionalismoaren gaia eta soziologia ere asko landu ditu.
Liburuan zehar "panokzidentalizazioak" eta elebakartasun ingelesaren arriskuak garrantzi berezia hartzen dute...
Aldi berean, oinak lurrean ditu, badaki non eta nola bizi garen. Kultura modernoa hor dago eta berak ez dio uko egiten, baina arazoa da oreka bat bilatu behar dela tokian tokiko kulturen eta kultura modernoaren artean. Zure kultura babestu behar duzu, besteen kulturari uko egin gabe. Eta hor gakoak batez ere bi dira: transmisio naturala eta sendotasun morala hizkuntzaren defentsan.
Berezko indar morala duten argudioak eta jarrerak erabili behar dituzu; defendagarriak izan behar dira zure komunitatean eta baita bestean ere. Etorkizun on bat eskaini behar duzu, zuretzat eta besteentzat. Gurea gizarte konplexua da eta komunitate euskalduna gutxiengoa gara. Hori ulertu behar duzu eta oreka bilatu beste komunitateekin. Denek elkarrekin bizi behar dugu. Esan dezakezu besteak oso gaiztoak direla, baina zer egin behar duzu? Besteei txanpon berberarekin ordaindu? Zuk nagusitasun morala behar duzu.
Transmisio naturala aipatu duzu bigarren gakotzat.
Tesia lantzean ikusi nuen historian zehar bide formalak oso gutxi izan zirela Euskal Herrian eta hala ere euskarak iraun zuen: biziraupena bide informalei esker bermatu zen. Gaur egun, penduloarena gertatu da. Duela 20 urte pentsatzen zen bide formalek garrantzi handia zutela eta bide horiek bermatuz gero, euskararen bizitza ere bermatuko zela. Gero ikusi da ezetz, eskola eta komunikabideak hor egon dira eta ezinbestekoak dira, baina, hala ere, euskararen bizitasunean hutsune nabarmenak daude. Erregistro informalen beharra sentitzen da orain.
Euskararen egoeraren irtenbidea, diglosia egonkor batean ikusten omen du Fishmanek...
Baina hori modu egonkorrean mantentzea posible al da?
Tesia landu zenuenean harremana izan zenuen "Txepetx"ekin. Memento batean bi ereduak kontrajarri egin ziren.
Nik uste dut bere mementoan karikaturizatu egin zirela. Fishman bide instituzionalaren eta elebitasunaren ikur bezala eta Txepetx elebakartasunaren eredu bezala. Gero gertatu da Txepetx baztertuta gelditu dela hemen. Ez zaio tokirik egin mundu akademikoan.
Nafarroako gaur egungo egoera nola ikusten duzu?
Normalean euskararen aldeko giro eta aldarrikapenetan esan da Nafarroako gizartearen gehiengoa euskararen alde dagoela eta nik zalantzak ditut horretan. Euskal komunitatearen gehiengoa euskararen alde dago, baina erdal komunitatearen kasuan zalantzak ditut. Batzuk euskaltzaleak dira, besteak indiferenteak eta beste batzuk erdararen, beren hizkuntzaren aldekoak. Historikoki ere hala izan da. Orain dela 12 urte inkesta soziolinguistiko bat egin zen: "Euskarari buruzko jarrerak". Oso aldekoak eta aldekoak batuta %48 ziren eta indiferenteak eta kontrakoak %52. Inkesta nahiko kritikatua izan zen eta kritika horiek zentzuzkoak ematen zuten orduan. Orain inkesta hura berriro irakurtzen duzu eta zer pentsatua ematen dizu. Gainera, ondorioetan argi eta garbi esaten zen eliteak populazioaren batez bestekoa baino erdalzalegoak zirela eta orain hori gertatu da, eliteen mugimendu bat. Diskurtso bat zabaldu eta eragin praktikoa lortu dute: Gobernuak legea eta hizkuntza politika aldatu ditu eta nik esango nuke iritzi publikoan ere eragina izan dutela.
Bestelako ikerketarik ba al duzu esku artean?
Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]
Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.
Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]
.jpg)
Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.
Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.
Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]
Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.
Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan.
EH Bilduk sustatuta, Hondarribiako udalak euskara sustatzeko diru-laguntzetan aldaketak egin eta laguntza-lerro berri bat sortu du. Horri esker, erabat doakoak izango dira euskalduntze ikastaroak, besteak beste.
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.