Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko martxoaren 23an

Txetxenia

Kaukasoko hizkuntza zaharretako bat da txetxeniera

2007ko otsailaren 21ean

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Kaukaso mendietako hizkuntzek puzzle aberats bat osatzen dute. Eta Mediterraneo eta Kaukaso arteko bortuetako mintzairetako bat da txetxeniarrena. Behin eta berriro, txetxeniera Ibero-Kaukasiarren arteko bat dela irakurriko duzu eskualde hari buruzko dokumentazioetan; horko hizkuntzak (nagusiki georgiera aipatzen da aspalditik) eta euskara elkarren ahaide direlakoan. Beste batzuek hizkuntzok Ekialde Hurbileko galdutako antzinakoekin ahaidetzen dituzte, Sumeriakoa, Hurritena, Urartiakoa...

Kaukasoko hizkuntzak inguruko besteen artean oso bereziak dira, eta hiru taldetan banatzen dituzte. Hego Kaukasian mingreliera, laz, svan eta batik bat georgiera sartzen dira. Azken hau da Kaukasoko hizkuntzetan tradizio luzeena duena, antzinako literatura landu bat badu, eta bere grafia propioa ere bai, Greziako alfabetotik eratorria.
Ipar Mendebaldeko Kaukasoan daudenek osatzen dute bigarren taldea: abjazia, abaza, adigea, kabardino eta ubykh dira horko hizkuntzak, azken hau desagertutzat ematen bada ere.
Ipar Ekialdean nakh eta dagestaniar hizkuntzak daude. Dagestan Txetxenia ondoko errepublika da eta bertan dagoen hizkuntza eta etnia aberastasuna izugarria da. Txetxeniera aldiz Nakh edo Vainakh taldekoa da.
Txetxeniera 900.000 herritarrek eta eta Inguxa 200.000 inguruk mintzatzen dituzte, eta hizkuntza bakartzat jotzen dituzte adituek, elkar oso ondo ulertzen dute bi etnietakoek. Talde horretako beste hizkuntza bats deitua da eta Georgiak errepublika horiekin mugan dituen bailara batzuetan hitz egiten da. Ez da kasualitatea errusiarrek presioa egiten ari zaizkiola Georgiari, gerrillari txetxeniarrak bailara horietan babesten direlakoan.
Hizki latinoz eta arabiarrez ere idatzi izan da txetxeniera, baina alfabeto zirilikoan (errusiarrenean) idazten da nagusiki gaur egun

Txetxenia

ASTEKARIA

1866. zenbakia

2002ko irailaren 08a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

‘Pikoletoak’ ere Euskal Herrian euskaraz

Axier Lopez

“Ertzainek aita jipoitu zuten nire alboan, 65 urte ditu eta elbarria da”

Gedar

Rosa Zarra Ertzaintzaren pilotakadak hil zuen

Xabier Letona Biteri

Black lives matter

June Fernández

Efemeridea: Santa Kruz apaiza eta gerrillaria jaio zen Elduainen

ARGIA

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Txetxenia

2021-07-19 | Pello Zubiria Kamino

Txetxeniako kamikazearen arrazoien bila

Moskuko «Novaia Gazeta» astekariko Goulia Khairoullina-k Txetxeniara joan eta bertan errusiarren kontrako eraso suizida batean lehertzeko prestatzen ari den neska gazteetako bat elkarrizketatu du. Jakin nahi zuen ea zergatik zigortu nahi dituzten errusiar guztiak. Eta... [+]

2021-07-19 | Pello Zubiria Kamino

TXETXENIAKO GENOZIDIOA EZ DU INORK IKUSI NAHI

Oharra: Txetxeniari buruzko informazio, dokumentu edo argazki gehiago ikusi nahi izanez gero, Sareko Argian erreportaje hau Interneteko gune ugarirekiko loturaz hornituta aurkituko duzu www.argia.eus/nethurbil helbidean.Milioi bat pertsona inguru bizi zen Txetxenian 1990an, gerra... [+]

2015-04-10

Malenkoniaren 3 gelak

MULTIMEDIA - dokumentala

2014-08-26 | Pello Zubiria Kamino

Txetxeniarrak Ukrainako guduetan, alde batean bezala bestean

2013-11-25 | Kike Amonarriz

Gerra hotsak komikietan

2011-12-05

Irregulartasun salaketa artean, aise irabazi ditu Putinen alderdiak Errusiako hauteskundeak

Atzo egin ziren Errusian legebiltzarra hautatzeko hauteskundeak. Hautatzekoak ziren parlamentuko 450 diputatuetatik 238 lortu ditu Vladimir Putin lehen ministroaren alderdiak -Errusia Batuak-. Aurreko hauteskundeekin alderatuta 77 aulki galdu ditu. Komunistak izan dira... [+]

2011-07-05

Txetxeniako nork hil zuen Natalia Estemirova?

Martxoan estreinatu zuten Qui a tué Natacha Estemirova Genevako (Suitza) giza eskubideen zinemaldian; ekainaren 14an France-2 telebistak erakutsi zuen. Kasualitatez, egun berean Moskuko auzitegi batek asketsi zuen Memorial elkarteko buruzagia: salatua zuen Estemirovaren... [+]

2011-06-29 | Pello Zubiria Kamino

Txetxeniako nork hil zuen Natalia Estemirova?

Martxoan estreinatu zuten Qui a tué Natacha Estemirova Genevako (Suitza) giza eskubideen zinemaldian; ekainaren 14an France-2 telebistak erakutsi zuen. Kasualitatez, egun berean Moskuko auzitegi batek asketsi zuen Memorial elkarteko buruzagia: salatua zuen... [+]

2009-02-04 | Pello Zubiria Kamino

Bi bala txetxeniar Vienako hilotzaren burmuinean

Urtarrilaren 13an, eguerditan, Vienako Leopoldauestrassen karrikan erosketetan ari zen Umar Israilov, 27 urtekoa. Epizeriatik ateratzean bi gizon zain, hirugarrena autoan. Errebolber tiroz hil zuten Israilov txetxeniar iheslaria. Errefuxiatu paperen jabe zen eta lekuko... [+]

2009-02-01

Bi bala txetxeniar Vienako hilotzaren burmuinean

2006-05-28

Bonba-autoa, etorkizun handiko arma itsu merkea

Bonba-autoen berri gehienak Ekialde Hurbiletik eta gerrillari islamiarren eskutik iristen zaizkigu. Baina ia 90 urteko historia luzea dute. Mike Davis-ek aztertu du lehergailu hori, eta iragarri du etorkizunean ere eguneroko ogia izango dugula abiada betean hiritartzen ari den... [+]

2005-11-27

Ama, alaba, arreba, emazte... eta bonbalari

Pello Zubiria zubiria@argia.eus Emakumeak gero eta rol garrantzizkoagoa ari dira hartzen ekintza armatuetan. Tradizioz gudaria gizonezkoa zen, eta emakumea hari sostengua eskaintzen zion ama, alaba, arreba edo emaztea. Mugimendu armatuetan bere lekua lortu ondoren, orain... [+]

2005-10-31

Txetxeniako sua zabaltzen ari da Ipar Kaukaso osora

Pello Zubiria zubiria@argia.eus

Jauzi kualitatiboa egin zuen Shamil Basaiev buruzagi txetxeniarrak urriaren 13an Kabardino-Balkariako hiriburuari eraso zionean. Honezkero europarrok ezin dugu beste aldera begiratu: Asiako gure mugan Ipar Kaukasoa sutan dago, pentsa litekeen... [+]

2005-07-10

Txetxeniarrei Interneten aukera eman dien gizona

Pello Zubiria zubiria@argia.eus

Mikael Storsjö enpresagizon finlandiarrak ostatu eman zien Kavkazcenter.com guneko orriei, eta ondorioz Finlandiako polizia etxera etorri zitzaion, itxi zitzala eskatzeko. Errusiarren enkarguz noski. Baina demokrazian sinesten duen Storsjök... [+]

2004-10-17

Pobreen borrokak eder telebistan... beranduegi denean

Pello Zubiria zubiria@argia.eus

Mugimendu altermundialistaren arrisku berriez ohartarazi du Arundhati Roy idazle eta militante ezagunak. Azken hamar urteotan "Bestelako mundu bat posible da" sloganaren gerizpean hedatu eta sendotu diren mugimenduak beren arrakastaren... [+]

Eguneraketa berriak daude