Euskal Herrian, menderatu ezineko gorabehera bihurtu zaigu laneko istripuen eta heriotzen arazoa. Bistan denez, gero eta handiagoak dira produkzio kateko agente guztien kontzientzia, prebentzioko kanpainak eta arreta publikoa, baina hala ere ez dira batere aldekoak eta pozgarriak 2002ko lehen sei hilabeteetako datuak. Horrela jarraituz gero, behin behar eta, gailurra joko dugu berriz ere urtearen amaieran, laneko istripu larrietan eta heriotzetan. Lehen aldi honetan, istripu arinak soilik gutxitu dira, eta, ondorioz, laneko bajak. Horixe da aldeko datu bakarra.
Esan gabe doa, beraz. Batetik, ezinbestekoa da prebentzioko neurriak ugaltzea. Bestetik, katean parte hartzen duten guztiek jabetu behar dute beren erantzukizunaz, hala nola, langileak berak, enpresako komiteek, enpresaburuek, sindikatuek, administrazioek eta justiziak. Horrela bakarrik murriztuko da ia zeharo edo desagertuko lan munduko lakra hori, zeinen ondorioz mila langilek baino gehiagok galdu baitute bizia Euskal Herrian joan deneko hamar urteetan eta aulki gurpildunetan edo betirako elbarri geratu baitira beste ehunka langile.
77 LANGILETIK GORA HIL DIRA. Urteko lehen sei hilabeteetan, 77 langiletik gora hil dira Euskal Herrian. Oraingoz ez dago zifra ofizialik. Kopuru hori hilez hil jaso ditugun datuetatik atera dugu, eta litekeena da errealitatea gordinagoa izatea. Artikulu hau idazterakoan, urteko lehen bost hilabeteen gaineko datu ofizialak genituen aurrean: 73 langileren heriotza agertzen zitzaigun, lanerako bidean hildakoak barne. Estatistika ofizialek laneko heriotza gisa hartzen dituzte laneko joan-etorrietako heriotzak, "in itinere istripuak" baiteritze legeak horrelakoei. Iazko aldi bereko zifra ofiziala eta aurtengoa konparatuz gero, heriotzak %15ean igo direla ondorioztatzen da. Lehen sei hilabeteetako heriotzen geure datuetan, bestalde, otsailean eta apirilean Lapurdin eta Nafarroa Beherean hildako hiru langile ere jaso ditugu. Zifra horrek gogotik kezkatzen du, ongi aztertuz gero, adierazten baitu Euskal Herrian batez beste 13 langile hil direla hilero, joan deneko sei hilabeteetan.
Datuak herrialdeka hartuz gero, Nafarroan gertatu da heriotza igoerarik handiena, iazko eta aurtengo aldien artean. Bederatzi langile hil ziren lurralde horretan 2001eko lehen sei hilabeteetan; alabaina, 16 hil dira 2002ko aldi berean. Ehunekora aldatuz gero, %77ko igoera ateratzen da. Gipuzkoa ageri da hurrena, heriotzen igoeren zerrendan: %55,56ko hazkundea gertatu da lurralde horretan. Hogeita zortzi hildako guztira, horietako zazpi laneko joan-etorrietan. Beraz, 21 langile hil dira lanpostuan, 2002ko lehen sei hilabeteetan. Iaz baino 10 gehiago edo %91 gehiago. Araban ere gora egin dute heriotzek, urteko lehen sei hilabeteetan: 28,57ko igoera ehunekoetan. Beste era batera adierazita, 7 heriotza 2001ean, 9 heriotza 2002an. Bizkaian, aldiz, behera egin du laneko heriotzen zenbatekoak, 2002ko urtarriletik ekaina bitartean: %37an hain zuzen. Iaz 27 langile hil ziren lehen sei hilabeteetan; aurten, ordea, 17 heriotza gertatu dira.
Datuak sektoreen arabera aztertuz gero, industriakoan ez beste guztietan behera egin dute laneko heriotzek EAEko hiru lurraldeetan, hots, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Nafarroan, berriz, eraikuntzako sektorean goratu da gehien laneko heriotzen zenbatekoa. Ipar Euskal Herriari dagokionez, laborantza eta mantendu elektrikoko sektoreak izan dira zoritxarrekoenak.
Ekaineko datu ofizialak eta Ipar Euskal Herrikoak falta bazaizkigu ere, egiaztatu dezakegu laneko 30.517 baja izan direla Hego Euskal Herrian, urteko lehen bost hilabeteetan. Hortaz, iazko aldi berean baino %5,7 gutxiago. Bestalde, Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa lurraldeak batera hartuta, %5,8an murriztu dira istripu arinak eta %5,7an igo dira istripu larriak.
KEZKA SORTZEN DU ENPRESETAKO PREBENTZIOAK. Sindikatuak eta enpresetako komiteak etengabe ari dira salatzen laneko istripua, baita prebentzioko nahiz laneko segurtasuneko neurri gehiago aplikatzeko eskatzen ere. Aspalditxotik, laneko heriotzaren bat gertatu orduko antolatzen dituzte kontzentrazioak eta egiten dituzte lana uzteko deialdiak. Bistan denez, ordea, salatze hutsa ez da nahikoa. Laneko osasunaren ardura duten organismo ofizialek, EAEko Osalan erakundeak kasu, enpresetako antolamendu prebentziozkoa hobetzeko ahaleginean dihardutela adierazi dute azkeneko aste hauetan.
Alde horretatik, Osalan erakundeak dio datu sistema gutxieneko bat garatzen ari dela, osasuna kaltetzeko eran lanean diharduten langileen egoeraren berri denbora errealean izate aldera. Aurtendik aurrera, Osalan erakundeak kontrolatu egingo du prebentzio sistemak ikuskatzeko betebeharra. Berebat, Dekretu bat landuko du, enpresez kanpoko prebentzio-zerbitzu espezializatuko erakundeak baimentzeko eta erregistratzeko sistema hobetzeko asmoz. Azkenik, prebentzioaren gaineko ikastaroak osatzen eta sakontzen segitzeko asmoa du, enpresetan laneko osasunaz arduratzen diren ordezkariak trebatuagoak izan daitezen