Baserrian ala kalean hobeto?


2021eko uztailaren 19an
Zer-nolako indarra daukaten kantuek! Zozoena eta errepikakorrena izanda ere, atsegin osoz gogoratuko dugu, bizitzan dastatu ahal izan dugun une politen baten oroigarria bada. Eta alderantziz, onena izanda ere, higuin bereziz entzungo dugu, bihotzean min eman zigun mementoa ekartzen badigu gogora. Nago, behintzat, horrelako zer edo zer gertatuko zitzaiola ZERUKO ARGIAko editorialgileari, 1972ko udan oso ezaguna egin zen kanta batekin, «Baserrian ala kalean obeto?» izenburua zeukan editoriala idazteko oinarritzat hartu zuen harexekin prezeski.



NON OTE NEKAZARIA?

«Nun da nekazaria?» edo antzeko tituluren bat zeukan kanta horrek, baina ezin esango dizuet nork kantatzen zuen, nahiz ahalegin bat baino gehiago egina naizen hori jakin nahian. Oso ondo gogoratzen dut abestiak zeukan leloaren hasiera, eta binaka helduta dantzatzeko baltse moduko baten doinua zuela ere bai, baina hortik aurrera, jai duzue nirekin! Nolako mezua ote zen berea? Ideiarik ere ez. Ziur dakidan bakarra, Z. ARGIAko editorialgileari sortu zion amorru mindua da. Hara zergatik diodan hori: «‘Nun da nezakaria?’ abesten ari ziren oraindik orain Gipuzkoako errixka batean, festa egunez, soiñujoleak. Ez dakit dantzan zebiltzan gaztetxoak baserrikoak ala kalekoak ziren. Kalekoak, noski».
Txan-ta-ta-txun! Zer zela-eta horrelako baieztapen lehorra, irakurle orori zuzendua zihoakion editorial batean? Irakurri, irakurri, jarraian zioena: «Nun da nekazaria? Sasoia ere alakoa da eta baserrian, noski, lan eta lan, jo eta ke. Belar ontzen, agian. Ez dauka dantzarako astirik. Ezin egin ahala lan dauka eskuartean. Nun da nekazaria? Baserrian, bakardadeaz eta lanaz, okiturik. Kalera jeisteko irrikatzen. Kaleko zarataren eta jende pilloaren egarriz».
Ene, bada! Ederra egin zuen kantu haren asmatzaileak, kale bazterretik lurra landuz bizi den pertsonaz gogoratuz! (Editorialgileak zioenaren eraginpe hutsean jotzen dut kaletartzaz «Nun da nekazaria?» horren egilea, noski. Barkatuko ote dit hala ez bada...). Edonola ere, nekazariak kalera jaisteko daukan grina gaiztoan geunden, eta hara itzultzea hobe: «Ez da arritzekoa», editorialgilearen esanetan. Ezetz? Zergatik ote zion hori? «Baserria ez da kaletik ematen duen bezain eder eta zoragarri. Eguzkitik eguzkira lana, jan aukerarik ez, lagunarte motza, ezin-bizi latza, etorkizunik gabe, zahar eta gazteen arteko burruka sukalde berean, atseden eta jolasik eza, kultura bideak auzoan...».



KALEAN ERE, ZAKURRAK HANKA HUTSIK

Gelditzeko moduko lekua, alajaina, editorialgileak irudikatzen zuen baserriarena! Harritzekoa da nola bizi ote zitekeen inor bertan, aterabide bakar bat ere ez zuen zulo beltz horretan. Dena den, arazoak ez zuen irtenbide errazik, zeren kalean ere zakurrak hanka hutsik zebiltzan, Z. ARGIAko editorial hark zioenez: "Aspertuta, nekazaria, baserrian. Nazkatuta, kalean, ikusten denez zenbait tokitan kaletarra. USAn, ‘gazteetarik %85-ek kaletik, hiritik alegia, aldegin nahi dutela. Nora ote? Herri txikitara batzuek, hiri-inguruetara beste batzuek; baina baserrira gehienek: mutiletarik %28,2-k eta nesketarik %35,8-k baserritar izan nahi lukete’».
Nonbaitetik jasotako datuak behar zuten izan haiek, jarraian hau zetorren-eta: «... Suezia dator, USAren orpotik, Europako aintzindari. Frantzian bertan, atzerago, ia bostehun ‘komuna’ daude gaur. Arrigarri eta berri den beste zerbait ere ari omen da gertatzen USAn: postu inportanteei utzita, lan txikitara bihurtzen direla, gizatar kutsua duten eginkizun apaletara eta esku-lanetara beraz. Ekonomi-maillan jetxi beharrak ez omen ditu inolaz ere atzera arazten».
Gero, fenomeno hark guztiz txunditua zeukan editorialgileak arrazoiak bilatzeari ekiten zion bat-batean: «Bakardadeak eta lanak ez ezik, jendearen emanak, zaratak, dantzak, jolasak, zurrutak, diruak eta abarrek ere okitu egiten du jendea. Ez dituzte ekonomiak eta politikak gizonaren arazo guztiak konpontzen. Zibilizazioa bera bihurtu da gizonarentzat gogaikarri. Kale zuloak ere nazkatu egin du jendea. Eta ostera mendiruntz abiatu da. Berriro baserria du amets. Baserriko pakea. Baserriko bizimodua. Izan ere, zulo bat itxi eta beste bat ireki egin ohi zaigu gizonoi. Arazo bat zuzendu eta bestea sortu. Orregatik erakunde berri bat ez ezik zibilizazio berri bat ere eskatzen du gaurko gizonak. Ez dio erdizkako erantzun bat eman nahi bere bizitzari, erantzun oso bat baizik».

Paradoxikoena zera da: berak gogoeta hau guztia idazten zuen bitartean, seguruenik hor izango zuela buruan «Nun da nekazaria?» abestia, kolpeka...

Firme eusteko asmotan
Nork bere burua ondo ezagutzeko (hauxe da, Sokratesen ustez, jakintzaren hastapena) behar du atzera jo. Mitxelena maisu jaunak aipatu egin gaitu berriki arabarrok, esanez, orain Arabako iraganarengatik interes handia dela. Egia da. Baina lan hontan bi hutsune nagusi dugu nabaritzen: bata, langileak falta ditugula, eta bestea, instituzioen interes ttikia nahiz hutsa. Iruinean bezala, hemen ere esan genezake «Colegio Universitario» delakoa hemen dagoela, hemengoa ez delarik. (...) Etnografiari dagokionez, Nafarroan bezala hemen ere erakunde bat egin nahi da, bere aldizkariarekin. Hala bi. Honen egiteko inportante bat leku-izenak biltzea da: hori bait da Arabako hizkuntza zaharra ezagutzeko ia bide bakarra. Hortan dugu esperantza handia. Bestela, zer esan? Erdalzaleak dira noski jo eta ke ari Arabako aurpegi zakar berri hori goratzen. Hortarako bai, badira diru eta instituzioak. Eta ez dira, ez, erdalzale guziak ezikasiak. «Doktora» batek izkribaturiko lan bat ikusita, Arabako euskaldunok «ovni»ak garela pentsa dezakegu (...) (1972-VIII-06)

Aita Muxika'ren diccionario castellano-vasco
Iragarkia, 1972-VIII-06
1973'garrengo Urteberria baño len, aurretik ezer ordaindu gabe, arpidea eskatzen ba'duzu: Aita Muxika'ren Diccionario Castellano-Vasco (bigarren argitaraldia) %30 merkeago jasoko duzu. Bialdu ordea zure seña osoak argi eta garbi zuzenbide ontara: P. Plácido Múgika S.I. Santuario de Loyola. Azpeitia. Guipúzcoa

Euskaldun etxekoandre baten zai
Santa Ana biaramonean, Debako Eliz Nagusian erri guzia batu zan il-berri zan emakume bati azken-agurra eskeintzen. An batu ziñaten guzioi eskerrik asko biotz-biotzez. Ildako emakumea, nerekin hogei eta amabi urte eta gehiago bizia zan. Ortik ikusi nere barrua nola geldituko zan gertaera negargarri arekin. Mirari zai: Horrela gelditu naiz ni, nere neskatxa zintzoa il zaidanean. Eta orain emen nago mirari zai: Jaunak ia nonbaitetik sortzen didan zerbitzari leial eta zintzo bat, leengoaren antzekoa. Badakizue, euskal-emakume zintzuok, beraz, nola arkitzen naizen. Ta orain galdetzen dizuet: Ba al da iñun emakume bat, apaiz baten zerbitzuan Donostian paketsu bizi nai duanik? Norbait ortarako prest bada, emen nauzue zuekin itzegiteko prest. Idatzi ezazue zuzenbide ontara: Nemesio de Echaniz. Victor Pradera 79-2° izda. San Sebastián. Edo-ta telefono ontara deitu ezazue: 424706. Onela elkar ikusi eta erabakiren bat ar genezake. Emen dezue, beraz, apaiz bat mirari zai. Agur eta ikusi arte. (1972-VIII-06)


Azkenak
2024-08-14 | ARGIA
Israelek preso palestinarrak erabiltzen ditu tunelak eta eraikinak miatzeko

"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.


2024-08-14 | Kanaldude
EuskarAbentura: gazteen paregabeko espedizioa

Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]


Ostalaritza patronalak Gipuzkoako txosnei TicketBai ezartzea eskatu dio Aldundiari

EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]


Palestinaren alde mobilizatuko dira Bilboko Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.


Pablo Gonzalez espioitzagatik ikertzen jarraituko du Poloniak

Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]


Juan Luis Goenaga artista zendu da, 74 urterekin

Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.


Ibilbide dekolonialak (I)
Donostia: non gogoa, han ezpata


2024-08-14 | Mikel Aramendi
Israel, Iran eta bi elefanteak

Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]


Musk amen-omenka, trumpismoa besarkatzen

Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.


Grezian piztutako suteek hildako bat eta 50.000 pertsona ebakuatu baino gehiago eragin dituzte

Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.


Hamar gizon atxilotu dituzte asteburuan, emakumeen aurkako indarkeria egotzita

Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.


Arantxa Orbegozo 'Txitxi'
“Niretzako bidaiarik politenak mantso doazenak dira”

Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]


Paquita Bretos Andueza zendu da, mendizale aitzindari eta antifrankista

96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.


2024-08-13 | Euskal Irratiak
Aitor Elexpuru: “Larhunen ez dugu gehiago eraiki dadin nahi, baizik dagoena hobe kudeatua izatea”

Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]


Eguneraketa berriak daude