Baserrian ala kalean hobeto?


2021eko uztailaren 19an
Zer-nolako indarra daukaten kantuek! Zozoena eta errepikakorrena izanda ere, atsegin osoz gogoratuko dugu, bizitzan dastatu ahal izan dugun une politen baten oroigarria bada. Eta alderantziz, onena izanda ere, higuin bereziz entzungo dugu, bihotzean min eman zigun mementoa ekartzen badigu gogora. Nago, behintzat, horrelako zer edo zer gertatuko zitzaiola ZERUKO ARGIAko editorialgileari, 1972ko udan oso ezaguna egin zen kanta batekin, «Baserrian ala kalean obeto?» izenburua zeukan editoriala idazteko oinarritzat hartu zuen harexekin prezeski.



NON OTE NEKAZARIA?

«Nun da nekazaria?» edo antzeko tituluren bat zeukan kanta horrek, baina ezin esango dizuet nork kantatzen zuen, nahiz ahalegin bat baino gehiago egina naizen hori jakin nahian. Oso ondo gogoratzen dut abestiak zeukan leloaren hasiera, eta binaka helduta dantzatzeko baltse moduko baten doinua zuela ere bai, baina hortik aurrera, jai duzue nirekin! Nolako mezua ote zen berea? Ideiarik ere ez. Ziur dakidan bakarra, Z. ARGIAko editorialgileari sortu zion amorru mindua da. Hara zergatik diodan hori: «‘Nun da nezakaria?’ abesten ari ziren oraindik orain Gipuzkoako errixka batean, festa egunez, soiñujoleak. Ez dakit dantzan zebiltzan gaztetxoak baserrikoak ala kalekoak ziren. Kalekoak, noski».
Txan-ta-ta-txun! Zer zela-eta horrelako baieztapen lehorra, irakurle orori zuzendua zihoakion editorial batean? Irakurri, irakurri, jarraian zioena: «Nun da nekazaria? Sasoia ere alakoa da eta baserrian, noski, lan eta lan, jo eta ke. Belar ontzen, agian. Ez dauka dantzarako astirik. Ezin egin ahala lan dauka eskuartean. Nun da nekazaria? Baserrian, bakardadeaz eta lanaz, okiturik. Kalera jeisteko irrikatzen. Kaleko zarataren eta jende pilloaren egarriz».
Ene, bada! Ederra egin zuen kantu haren asmatzaileak, kale bazterretik lurra landuz bizi den pertsonaz gogoratuz! (Editorialgileak zioenaren eraginpe hutsean jotzen dut kaletartzaz «Nun da nekazaria?» horren egilea, noski. Barkatuko ote dit hala ez bada...). Edonola ere, nekazariak kalera jaisteko daukan grina gaiztoan geunden, eta hara itzultzea hobe: «Ez da arritzekoa», editorialgilearen esanetan. Ezetz? Zergatik ote zion hori? «Baserria ez da kaletik ematen duen bezain eder eta zoragarri. Eguzkitik eguzkira lana, jan aukerarik ez, lagunarte motza, ezin-bizi latza, etorkizunik gabe, zahar eta gazteen arteko burruka sukalde berean, atseden eta jolasik eza, kultura bideak auzoan...».



KALEAN ERE, ZAKURRAK HANKA HUTSIK

Gelditzeko moduko lekua, alajaina, editorialgileak irudikatzen zuen baserriarena! Harritzekoa da nola bizi ote zitekeen inor bertan, aterabide bakar bat ere ez zuen zulo beltz horretan. Dena den, arazoak ez zuen irtenbide errazik, zeren kalean ere zakurrak hanka hutsik zebiltzan, Z. ARGIAko editorial hark zioenez: "Aspertuta, nekazaria, baserrian. Nazkatuta, kalean, ikusten denez zenbait tokitan kaletarra. USAn, ‘gazteetarik %85-ek kaletik, hiritik alegia, aldegin nahi dutela. Nora ote? Herri txikitara batzuek, hiri-inguruetara beste batzuek; baina baserrira gehienek: mutiletarik %28,2-k eta nesketarik %35,8-k baserritar izan nahi lukete’».
Nonbaitetik jasotako datuak behar zuten izan haiek, jarraian hau zetorren-eta: «... Suezia dator, USAren orpotik, Europako aintzindari. Frantzian bertan, atzerago, ia bostehun ‘komuna’ daude gaur. Arrigarri eta berri den beste zerbait ere ari omen da gertatzen USAn: postu inportanteei utzita, lan txikitara bihurtzen direla, gizatar kutsua duten eginkizun apaletara eta esku-lanetara beraz. Ekonomi-maillan jetxi beharrak ez omen ditu inolaz ere atzera arazten».
Gero, fenomeno hark guztiz txunditua zeukan editorialgileak arrazoiak bilatzeari ekiten zion bat-batean: «Bakardadeak eta lanak ez ezik, jendearen emanak, zaratak, dantzak, jolasak, zurrutak, diruak eta abarrek ere okitu egiten du jendea. Ez dituzte ekonomiak eta politikak gizonaren arazo guztiak konpontzen. Zibilizazioa bera bihurtu da gizonarentzat gogaikarri. Kale zuloak ere nazkatu egin du jendea. Eta ostera mendiruntz abiatu da. Berriro baserria du amets. Baserriko pakea. Baserriko bizimodua. Izan ere, zulo bat itxi eta beste bat ireki egin ohi zaigu gizonoi. Arazo bat zuzendu eta bestea sortu. Orregatik erakunde berri bat ez ezik zibilizazio berri bat ere eskatzen du gaurko gizonak. Ez dio erdizkako erantzun bat eman nahi bere bizitzari, erantzun oso bat baizik».

Paradoxikoena zera da: berak gogoeta hau guztia idazten zuen bitartean, seguruenik hor izango zuela buruan «Nun da nekazaria?» abestia, kolpeka...

Firme eusteko asmotan
Nork bere burua ondo ezagutzeko (hauxe da, Sokratesen ustez, jakintzaren hastapena) behar du atzera jo. Mitxelena maisu jaunak aipatu egin gaitu berriki arabarrok, esanez, orain Arabako iraganarengatik interes handia dela. Egia da. Baina lan hontan bi hutsune nagusi dugu nabaritzen: bata, langileak falta ditugula, eta bestea, instituzioen interes ttikia nahiz hutsa. Iruinean bezala, hemen ere esan genezake «Colegio Universitario» delakoa hemen dagoela, hemengoa ez delarik. (...) Etnografiari dagokionez, Nafarroan bezala hemen ere erakunde bat egin nahi da, bere aldizkariarekin. Hala bi. Honen egiteko inportante bat leku-izenak biltzea da: hori bait da Arabako hizkuntza zaharra ezagutzeko ia bide bakarra. Hortan dugu esperantza handia. Bestela, zer esan? Erdalzaleak dira noski jo eta ke ari Arabako aurpegi zakar berri hori goratzen. Hortarako bai, badira diru eta instituzioak. Eta ez dira, ez, erdalzale guziak ezikasiak. «Doktora» batek izkribaturiko lan bat ikusita, Arabako euskaldunok «ovni»ak garela pentsa dezakegu (...) (1972-VIII-06)

Aita Muxika'ren diccionario castellano-vasco
Iragarkia, 1972-VIII-06
1973'garrengo Urteberria baño len, aurretik ezer ordaindu gabe, arpidea eskatzen ba'duzu: Aita Muxika'ren Diccionario Castellano-Vasco (bigarren argitaraldia) %30 merkeago jasoko duzu. Bialdu ordea zure seña osoak argi eta garbi zuzenbide ontara: P. Plácido Múgika S.I. Santuario de Loyola. Azpeitia. Guipúzcoa

Euskaldun etxekoandre baten zai
Santa Ana biaramonean, Debako Eliz Nagusian erri guzia batu zan il-berri zan emakume bati azken-agurra eskeintzen. An batu ziñaten guzioi eskerrik asko biotz-biotzez. Ildako emakumea, nerekin hogei eta amabi urte eta gehiago bizia zan. Ortik ikusi nere barrua nola geldituko zan gertaera negargarri arekin. Mirari zai: Horrela gelditu naiz ni, nere neskatxa zintzoa il zaidanean. Eta orain emen nago mirari zai: Jaunak ia nonbaitetik sortzen didan zerbitzari leial eta zintzo bat, leengoaren antzekoa. Badakizue, euskal-emakume zintzuok, beraz, nola arkitzen naizen. Ta orain galdetzen dizuet: Ba al da iñun emakume bat, apaiz baten zerbitzuan Donostian paketsu bizi nai duanik? Norbait ortarako prest bada, emen nauzue zuekin itzegiteko prest. Idatzi ezazue zuzenbide ontara: Nemesio de Echaniz. Victor Pradera 79-2° izda. San Sebastián. Edo-ta telefono ontara deitu ezazue: 424706. Onela elkar ikusi eta erabakiren bat ar genezake. Emen dezue, beraz, apaiz bat mirari zai. Agur eta ikusi arte. (1972-VIII-06)


ASTEKARIA
2002ko uztailaren 28a
Azoka
Azkenak
Maiatzaren 10ean Sorionekuak ekimenak zubi eta ate zeharkatuko ditu euskara nafar guztiona dela aldarrikatzeko

Goizez Nafarroako zubirik esanguratsuenak jendez beteko ditu Sorionekuak dinamikak. Arratsalderako mobilizazio herritarra deitu dute Iruñeko Kostarapea parketik Alde Zaharreko Takonera parkeraino.


Udalek espresuki euskaraz jardutea baliogabetu du Gorenak

EAEko udal legearen euskararen arloko zenbait artikuluren aurkako epaia eman zuen Justizia Auzitegi Nagusiak 2023an, eta orain Gorenak berretsi du. Eusko Jaurlaritzak ez du garaiz aurkeztu epaiaren aurka egin zezakeen helegitea.


2025-04-11 | ARGIA
Lekeitioko musika bandaren zuzendariak jazarpen salaketak jaso ditu

Lekeitioko Udalak jakinarazi du bandako zuzendariak tratu txarrak eman izana jaso dutela, hainbat testigantzaren bidez. Udalak azaldu du, Eusko Jaurlaritzaren aholkuak jarraituta, hainbat pauso eman dituztela, besteak beste, zuzendariarekin hitz egin, eta testigantzak jaso... [+]


Turismo bidaiak antolatu ditu Israelgo Armadak Siriari lapurtutako lurretan

Zibilentzat antolatutako txangoak igande honetatik aurrera egin ahal izango dira, printzipioz astebetez, eta egunero bi ateraldi antolatu dira. Sarrerak berehala agortu dira.


Erdi Aroko emakume kopistak

Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak. 

Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko  ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]


Italiar sukaldaritza ez da existitzen

Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]


Salaketa jarriko du Ertzaintzaren tiro baten ondorioz barrabila galdu zuen gizonak

Ospitaletik irten eta berehala prentsaurrekoa eman du Iker Aranak, Errekaldeko gaztetxearen aurrean. Gaztetxearen desalojoan ertzainek "neurrigabeko indarkeria" erabili zutela salatu du, eta salaketa hurrengo egunetan aurkeztuko du.


Aposapo + Mäte + Daño Dolor
Hutsuneak

Aposapo + Mäte + Daño Dolor
Noiz: apirilaren 5ean.
Non: Markina-Xemeingo Akerbeltz Gaztetxean.

---------------------------------------------------------

Erosketetarako orgatxoa barazkiz beteta egin dut gaztetxerako bidea, eta haiek mozten eman dugu iluntzea... [+]


2025-04-11 | Estitxu Eizagirre
Bertso eta pilota zaleentzat saio berezia Zumarragan larunbatean

Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak 100 urte betetzen ditu aurten. Ospatzeko antolatu dituen ekitaldien artean dago apirilaren 12an Zumarragan egingo den bertso saio berezia. Pilotari bat arituko da gai-jartzen, eta pilotarekin harremana duten Gipuzkoako lau bertsolari kantuan... [+]


2025-04-11 | El Salto-Hordago
“Gatazka eta abusua ez dira gauza bera”, feminismoko eztabaidei heltzeko

Laura Macayaren liburua ekarri du euskarara Katakrakek. Amaia Astobizak itzuli du, feminismoaren baitako eztabaidak ireki eta beste begirada batzuetatik ekiteko helburuarekin.


Palestinaren alde mobilizatu diren 300 ikasleri bisa kendu diete AEBek

Palestinaren aldeko manifestazioetan parte hartzen duten atzerriko ikasleak kanporatzea baimentzen duen dekretua izenpetu zuen urtarrilaren 30ean AEBetako presidente berriak. Orduz geroztik ikasleen bisen baliogabetzeak errepikatzen dabiltza.


2025-04-11 | Irutxuloko Hitza
Helena Tabernak irabazi du Giza Eskubideen Zinemaldiko Saria

Helena Taberna zinegileak jasoko du aurten Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldiaren Saria. Sariaren entrega ostiralean, apirilak 11, 20:00etan Viktoria Eugenia Antzokian ospatuko den bukaera emanaldian izango da.


Oloro-Donamariako suprefetura okupatu du ELBk, behi tuberkulosiaren kontrako protokolo “gogorregia” salatzeko

Eritasunaren kontrako protokoloa salatzeko eta prefeturarekin hitzordu bat lortzeko asmoz, bideratu dute okupazioa ehun bat laborarik. Tuberkulosia kasu batzuk agerturik Zuberoan, eritasunaren kontrako neurri sanitarioak segitu beharrean dira inguru horietako 280 etxalde... [+]


Eguneraketa berriak daude