«BOTEREAK HERRITARRAK ERDI TONTOAK GARELA PENTSATZEN DU»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Ikus-entzunezko medioetan lanean orain dela hamar urte hasi zen Fran Lasuen, antzerkia eta musika alboratu gabe. Euskal Telebistako «Hau Komeria/Desde el gallinero» saioa zuzentzen lau urte daramatza. Eskenak, Euskadiko Arte Eszenikoetako Profesionalen Elkarteak, ekoitzitako saio honek Ercilla Antzerki Saria jaso zuen martxoan antzerkiaren hedapena bultzatu duela-eta.

Zer ikasi duzu telebistaz «Hau Komeria»ren zuzendari gisa?
Telebistan entretenimendua eta heziketa uztar ezinak direla dioen ustea faltsua dela. Zailtasun eta eragozpen asko gainditu ostean iritsi naiz, noski, ondorio horretara. Kontuan izan behar da gaur egun telebista aisialdian pasiboki kontsumitzen den zerbait dela eta areto batera antzerkia, musika edo dantza ikustera joateak, aldiz, jarrera aktiboa eskatzen duela. Era berean, azken urte hauetan telebisten munduak hartu duen norabideak ez du batere laguntzen: audientzien terrorismoaren gorabeheren menpe bizi dira kate gehienak. Telebista publikoak ere mundu miserable horretan sartuta daude gainera. Hala eta guztiz ere, kulturari buruzko programek ez dutela zertan aspergarriak izan behar frogatzea lortu dugu guk. Gehien ikasi dudana horixe izan da.

Egokia al da telebista antzerkiaz jarduteko?
Telebista berez oso medio irenslea da. Gainera, antzerkiaren "laugarren horma" deituriko horrek ez du telebistak eduki dezakeenarekin inolako zerikusirik. Nire aburuz, hala ere, antzerkiaz trankil eta ondo mintza daiteke telebistan. Arte eszenikoen magia hori islatzea ordea, benetan zaila da.
Era berean, ikus-entzunezko lengoaiak hartu duen bizkortasun eta arintasunak telebista egiteko modua guztiz baldintzatu du. Egun, esaterako, eszenatoki aurrean kamera jarri eta bertan gertatzen den guztia telebistaz ematea astakeria hutsa dela iruditzen zait. Mediora moldatu beharra dago.

Etorkizunean kultura eta telebista uztartzea utopia da?
Ez. Nire ustez telebista eta kultura uztartu egin behar dira, baina horretarako ezinbestekoa da borondate politikoa edukitzea. Frantziako telebistak, esaterako, ez du zerikusirik hemen egiten denarekin, are gutxiago kulturaz ari garenean.
Kate frantsesek literaturari, antzerkiari, musikari edo arte plastikoei beste tratamendu bat ematen diete. Gainera tranpa izugarri bat dago honetan. Izan ere, "jendeak benetan ikusi nahi duena hori dela" argudiatuta, hainbat saio onartu egiten da. Botereak sortutako iritzia da hori, azken batean herritarrak erdi tontoak garela pentsatzen duelako. Honen ustez ikusleak berak ere ez daki zer nahi duen eta horregatik, botereak bere buruarentzat egokia den hori eskaintzen digu behin eta berriro. Horixe da gure munduko tranpa handia. Merkatuaren tranpa.

Ercilla sariak «Hau Komeria»ren iraupenean eragin al dezake?
Ez dut uste. Euskal Telebista bereziki iragazgaitza da. Egia esan, ez dakigu zer gertatuko den gurekin irailean. Aurten lau urte beteko dira hasi ginenetik eta gutxitan jakin izan dugu gurekin zer gertatuko zen etzi. Hala ere, Ercilla saria jasotzeak izan du bere grazia, batez ere gure giroa eta haiena ideologikoki ez daudelako hurbil. Sariarekin oso pozik gaude. Mingostasunen bat arintzeko halako gozokiak ez dira gaizki etortzen.

Saioan bertako zein kanpoko lanez aritzen zarete. Alde handia dago?
Nire ustez, dantzaren munduan alde izugarria dago. Arrazoia garbia da: hemen ez da inoiz folkloretik at dantzarako halako tradiziorik egon. Antzerkiaren munduan, bestalde, denetarik dago. Ezberdintasun handiena produkzio sistemetan dago gaur egun, industrian. Bestalde, oraindik ere oso herri politizatua gara eta horrek, hein handi batean, zama bat eransten dio arte eszenikoen munduari. Honen harian Vittorio Gassmanen zita bat datorkit burura: "Oso ideologizatua dagoen teatroak ez dio mesede egiten ez teatroari ez eta ideologiari ere".

Zertan nabaritzen duzu ideologizazio hori?
Euskararen kasuan, adibidez. Hizkuntzaren izenean hainbat tontokeria justifikatu eta beste hainbat egoera zuritzen dira. Askotan lotsagarria da bertsiotan erabiltzen den hizkuntza. Ez diot hau itzultzaileen kontra, baina ezinbestekoa da antzerkian hizkuntza bizia erabiltzea, komunikatzeko tresna egokia izateko. Ikusten diren bertsioek ez diote ez antzerkiari ezta euskarari ere mesede egiten.

Euskal Autonomia Erkidegoko «Sarea»ren arabera euskaraz eginiko antzezlanak ugaldu egin ziren iaz.
Datu horiek ez dira errealak. Hizkuntzaren egoerarekin ez nago batere baikor eta ez dut uste egoera hobetzen denik zifra irrealak erabiliz. Batuketak eginez, zenbakiak aterako dira, baina zeintzuk dira kontuan hartzen diren faktoreak? Hori bera da Euskal Telebistan gertatzen dena: audientziak gorantz egiten jarraitzen badu, biztanleak baino audientzia altuagoa izatera helduko gara noizbait.

Antzerkirako musika konposatzaile gisa, nola izaten da lan prozesua?
Prozesua nahiko logikoa izaten da. Egileekin elkartuta euren asmoak kontatzen dizkizute eta ondoren libretoa, testua, irakurtzen duzu. Entseguak ikusita, antzezlanaren musikak zer nolako kolorea edo giroa izan dezakeen lantzen hasten zara. Behin proposamena eginda, aldaketa batzuk egin behar izaten dira. Egia esan, gutxitan tokatu zait zerbait aldatzea, jada eskarmentu handia dudalako agian. Niretzat oso atsegina da estreinaldiaren egunean nik sortutako musika taula gaineko "magia" hori sortzeko tresna bat bilakatu dela ikustea.

Tanttakak oraintxe estreinatuko duen ikuskizunean bestelako prozesua bizi izan duzu ordea...
Bai, oso ezberdina izan da. Izan ere, Manuel Rivasen «La mano del emigrante»ren antzerkirako moldaketa horretan "aktorearenak" egiten arituko naiz. Horregatik oholtza gainean aritzearekin batera sortu behar izan dut musika, modu paraleloan. Normalean lan bakartiagoa izaten da, baina kasu honetan ez, esperientzia oso dibertigarria izan da.

Antzerkirako musika egile gazteak ba al daude?
Gutxi. Lehengo egunean Jose Ibarrola eszenografoak aipatu zidan Tanttakarentzat egin berri duen eszenografia azkena izango zela, jada guztiz aspertuta dagoela eta horretan opor batzuk hartu nahi dituela. Niri ere, sasoi batean gertatu zitzaidan halako zerbait, mundu guztiak niregana jotzen baitzuen besterik ez zegoelako. Gaur egun badaude gazteak lan hauetan aritzeko, baina kopurua ez da antzerkiak berak bizi duen hazkuntzaren neurrikoa. Bestalde, musika enkarguz sortzeak ekoizpenaren garestitzea dakar, eta usuenik izaten diren aurrekontuekin ez da horretarako dirurik izaten. Hala ere, Euskal Herrian antzerkiko musikari garrantzia handiagoa emango bagenio, egile gehiago izango genituzke.

Egitasmo berririk ba al duzu?
Eguen Bandarekin disko berria prestatzen ari naiz. Antzerkirako musikaz osatutako bilduma bat ere prestatu dut eta laster argitaratzeko asmoa dut Bartzelonako argitaletxe batekin. Uztailean Tanttakarekin estreinaldia egingo dugu eta, tira, horretan buru-belarri sartuko naiz. Telebistarako proiektu ezberdinak mahai gainean baditudan arren, «Hau Komeria»rekin zer gertatuko den ezin jakin: emozio eta suspense izugarria, beraz

Eszena gizona
Fran Lasuenen ibilbide profesionalari begiratuta, denetarik dastatzea gustuko duen pertsona dela igarri daiteke. Filosofian lizentziatua den arren, musikaren munduak erakarrita, Izukaitz taldean aritu zen 70eko hamarkadaren amaieran. Oskorrin hamabi urtez jardun ostean, Eguen Bandako kide da egun. Musikarekiko duen zaletasunak bultzatu zuen, nolabait, antzerkiarekin duen harreman estua izatera. Izan ere, orduko Cómicos de la Legua taldekoek bi antzezlanetarako musika konposa zezaten eskatu zieten Izukaitz taldekoei. Handik aurrera antzerkirako musika egiteko eskaerak etengabe heldu zaizkio. Besteak beste Karraka, Orain, Markeliñe eta Tarima taldeekin egin izan du lan. Tanttakak estreinatzear duen azken lanean musika sortzeaz gain aktore lanetan ere arituko da. Ikus-entzunezkoetan, berriz, 1991n hasi zen eta ordutik hainbat produkziotan zuzendari, gidoilari eta ekoizpen lanetan jardun du. ETBko «Hau Komeria/ Desde el gallinero» saioaren zuzendari da duela lau urtetik


Azkenak
Urriaren 7ko gertakariak ikertzeari uko egin dio Israelgo parlamentuak

Oposizioko taldeek proposatutako ikerketa batzorde ofiziala ez da aurrera atera, boz gutxiren aldearekin. Arrazoi ugari daude gobernuko kideek gertaerak ikertu nahi ez izateko.


Xabier Atristain presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Hamahiru urte pasa ditu preso Atristainek, iragan abendutik hirugarren graduan zegoen eta martxoaz geroztik zigorra etxean betetzen ari zen kontrol telematikoarekin.


Desesperazioz RN bozkatu dutenak konbentzitzean datza ezkerraren erronka nagusia

Hirugarren kokatu bada ere, pozik izatekoa badu eskuin muturreko RNk: inoiz baino azkarrago da Frantziako Legebiltzarrean –2017an zortzi diputatu zituen, 2022an 88 eta orain 143–. Bere hauteslegoa azkarki emendatuz doan heinean, anitzez zabalagoa du oinarria:... [+]


Baionako bestetan jipoitu zuten 58 urteko gizon bat hil da

Jipoia uztailaren 11ko gauean izan zen Euskaldunen plazan, eta biktima gauean bertan ospitaleratu zuten Euskal Kostaldeko Ospitalean, Baionako prokuradore Jerome Bourrierrek informatu duenez. Atxilotutako gizona behin-behineko espetxealdian dago, Baionako fiskaltzak eskatuta,... [+]


Gasteiz Antzokia irekiko dute ostegunean Izaskun Arrue Kulturgune izenarekin

Ostegunean, 18:15ean irekiko dute Izaskun Arrue Kulturgunea (IAK), Gasteiz Antzokia eta Euskararen Etxea batuko dituen egitasmoa. Ekainean udalarekin 2024ko hitzarmena sinatu zuenetik Lazarraga Kultur Elkarteak lehenbailehen ireki nahi izan du kultur-gunea. Irekiera ekitaldiaren... [+]


Eibar.org-eko blog komunitateak 20 urte bete ditu

20 urte bete ditu gaur-edo gure blog-komunitateak, Eibar.org webguneko blogak. Interneteko euskal munduaren historia txikiaren parte bat. 1998an Eibartarrak posta-zerrenda sortu zen. 1998-2000 tartean, halaber, webgune probisional estatiko gisa ibili zen martxan Eibar.org-en... [+]


Ostegun honetan aukeratuko dute Frantziako Legebiltzarrerako presidentea

Sei hautagai dira Frantziako Legebiltzarrerako presidente izateko lehian –ezkerretik bat, Macronen aldeko bi, eskuinetik bat, eskuin muturretik beste bat eta independente bat–. Horrez gain, dozenaka eragilek deiturik, FHB Fronte Herritar Berriaren garaipenaren... [+]


Mondragonen gidaritza hartu du Pello Rodriguezek, taldearen lehiakortasuna ardatz duela

Bilboko Euskalduna jauregian egindako urteroko kongresuan Mondragoneko lehendakariaren errelebo aldaketa irudikatu dute, orain arte taldeko buru izandako Iñigo Ucinek eta hemendik aurrera kargu hori hartuko duen Pello Rodriguezek. Horrez gain, hurrengo urteetarako bide... [+]


Israelek zortzi zibil hil ditu Libanon azken bi egunetan

Horietatik hiru haur siriarrak ziren, eta haien etxearen kanpoaldean jolasean zeudela hil dituzte, NBEak gaitzetsi duenez. Hezbollahk mehatxu egin du Israelgo zonalde berriei eraso egingo diela, Israelek azken egunetan Libanon egindako hilketen ondoren.


Mateo Balbuena borrokalari komunista hil da, 110 urterekin

1934ko Asturiasko Iraultzan, Eusko Gudarostean eta militar faxisten kontrako gerran aritu zen Lezaman bizi zen komunista amorratu eta aktiboa.


Eraso sexistei begira Baionako Herriko Etxeak duen jarrera salatu dute feministek

Baionako festetan errepikaturiko eraso sexistei dagokienez Herriko Etxeak politika eta erantzun eskasak bideratu izana salatu du Ipar Euskal Herriko mugimendu feministak. Herriko kontseiluaren batzarrera sartzen saiatu dira 30 bat lagun, baina ateak hetsirik kausitu dituzte.


Kaleko Afari Solidarioak taldeak botako du txupina Donostiako Aste Nagusi Piratan

'Jalgi belak mastara, eta euskara plazara!' lelopean ospatuko dute Donostiako Aste Nagusi Pirata, abuztuaren 10etik 18ra. 


Dantza utzi du lagunek burla egiten diotelako

Sei urte ditu. Gustura ari zen da dantzan. Baina gurasoek jakinarazi digute utzi egingo duela dantza. Arrazoia? Eskolan burla egiten diote lagunek dantzan aritzeagatik. Sei urte. Eta dagoeneko genero estereotipoen indarkeria sufritzen. Nahikoa da! Gurasoak, eskolak, irakasleak,... [+]


Eguneraketa berriak daude