«BOTEREAK HERRITARRAK ERDI TONTOAK GARELA PENTSATZEN DU»


2021eko uztailaren 19an
Ikus-entzunezko medioetan lanean orain dela hamar urte hasi zen Fran Lasuen, antzerkia eta musika alboratu gabe. Euskal Telebistako «Hau Komeria/Desde el gallinero» saioa zuzentzen lau urte daramatza. Eskenak, Euskadiko Arte Eszenikoetako Profesionalen Elkarteak, ekoitzitako saio honek Ercilla Antzerki Saria jaso zuen martxoan antzerkiaren hedapena bultzatu duela-eta.

Zer ikasi duzu telebistaz «Hau Komeria»ren zuzendari gisa?
Telebistan entretenimendua eta heziketa uztar ezinak direla dioen ustea faltsua dela. Zailtasun eta eragozpen asko gainditu ostean iritsi naiz, noski, ondorio horretara. Kontuan izan behar da gaur egun telebista aisialdian pasiboki kontsumitzen den zerbait dela eta areto batera antzerkia, musika edo dantza ikustera joateak, aldiz, jarrera aktiboa eskatzen duela. Era berean, azken urte hauetan telebisten munduak hartu duen norabideak ez du batere laguntzen: audientzien terrorismoaren gorabeheren menpe bizi dira kate gehienak. Telebista publikoak ere mundu miserable horretan sartuta daude gainera. Hala eta guztiz ere, kulturari buruzko programek ez dutela zertan aspergarriak izan behar frogatzea lortu dugu guk. Gehien ikasi dudana horixe izan da.

Egokia al da telebista antzerkiaz jarduteko?
Telebista berez oso medio irenslea da. Gainera, antzerkiaren "laugarren horma" deituriko horrek ez du telebistak eduki dezakeenarekin inolako zerikusirik. Nire aburuz, hala ere, antzerkiaz trankil eta ondo mintza daiteke telebistan. Arte eszenikoen magia hori islatzea ordea, benetan zaila da.
Era berean, ikus-entzunezko lengoaiak hartu duen bizkortasun eta arintasunak telebista egiteko modua guztiz baldintzatu du. Egun, esaterako, eszenatoki aurrean kamera jarri eta bertan gertatzen den guztia telebistaz ematea astakeria hutsa dela iruditzen zait. Mediora moldatu beharra dago.

Etorkizunean kultura eta telebista uztartzea utopia da?
Ez. Nire ustez telebista eta kultura uztartu egin behar dira, baina horretarako ezinbestekoa da borondate politikoa edukitzea. Frantziako telebistak, esaterako, ez du zerikusirik hemen egiten denarekin, are gutxiago kulturaz ari garenean.
Kate frantsesek literaturari, antzerkiari, musikari edo arte plastikoei beste tratamendu bat ematen diete. Gainera tranpa izugarri bat dago honetan. Izan ere, "jendeak benetan ikusi nahi duena hori dela" argudiatuta, hainbat saio onartu egiten da. Botereak sortutako iritzia da hori, azken batean herritarrak erdi tontoak garela pentsatzen duelako. Honen ustez ikusleak berak ere ez daki zer nahi duen eta horregatik, botereak bere buruarentzat egokia den hori eskaintzen digu behin eta berriro. Horixe da gure munduko tranpa handia. Merkatuaren tranpa.

Ercilla sariak «Hau Komeria»ren iraupenean eragin al dezake?
Ez dut uste. Euskal Telebista bereziki iragazgaitza da. Egia esan, ez dakigu zer gertatuko den gurekin irailean. Aurten lau urte beteko dira hasi ginenetik eta gutxitan jakin izan dugu gurekin zer gertatuko zen etzi. Hala ere, Ercilla saria jasotzeak izan du bere grazia, batez ere gure giroa eta haiena ideologikoki ez daudelako hurbil. Sariarekin oso pozik gaude. Mingostasunen bat arintzeko halako gozokiak ez dira gaizki etortzen.

Saioan bertako zein kanpoko lanez aritzen zarete. Alde handia dago?
Nire ustez, dantzaren munduan alde izugarria dago. Arrazoia garbia da: hemen ez da inoiz folkloretik at dantzarako halako tradiziorik egon. Antzerkiaren munduan, bestalde, denetarik dago. Ezberdintasun handiena produkzio sistemetan dago gaur egun, industrian. Bestalde, oraindik ere oso herri politizatua gara eta horrek, hein handi batean, zama bat eransten dio arte eszenikoen munduari. Honen harian Vittorio Gassmanen zita bat datorkit burura: "Oso ideologizatua dagoen teatroak ez dio mesede egiten ez teatroari ez eta ideologiari ere".

Zertan nabaritzen duzu ideologizazio hori?
Euskararen kasuan, adibidez. Hizkuntzaren izenean hainbat tontokeria justifikatu eta beste hainbat egoera zuritzen dira. Askotan lotsagarria da bertsiotan erabiltzen den hizkuntza. Ez diot hau itzultzaileen kontra, baina ezinbestekoa da antzerkian hizkuntza bizia erabiltzea, komunikatzeko tresna egokia izateko. Ikusten diren bertsioek ez diote ez antzerkiari ezta euskarari ere mesede egiten.

Euskal Autonomia Erkidegoko «Sarea»ren arabera euskaraz eginiko antzezlanak ugaldu egin ziren iaz.
Datu horiek ez dira errealak. Hizkuntzaren egoerarekin ez nago batere baikor eta ez dut uste egoera hobetzen denik zifra irrealak erabiliz. Batuketak eginez, zenbakiak aterako dira, baina zeintzuk dira kontuan hartzen diren faktoreak? Hori bera da Euskal Telebistan gertatzen dena: audientziak gorantz egiten jarraitzen badu, biztanleak baino audientzia altuagoa izatera helduko gara noizbait.

Antzerkirako musika konposatzaile gisa, nola izaten da lan prozesua?
Prozesua nahiko logikoa izaten da. Egileekin elkartuta euren asmoak kontatzen dizkizute eta ondoren libretoa, testua, irakurtzen duzu. Entseguak ikusita, antzezlanaren musikak zer nolako kolorea edo giroa izan dezakeen lantzen hasten zara. Behin proposamena eginda, aldaketa batzuk egin behar izaten dira. Egia esan, gutxitan tokatu zait zerbait aldatzea, jada eskarmentu handia dudalako agian. Niretzat oso atsegina da estreinaldiaren egunean nik sortutako musika taula gaineko "magia" hori sortzeko tresna bat bilakatu dela ikustea.

Tanttakak oraintxe estreinatuko duen ikuskizunean bestelako prozesua bizi izan duzu ordea...
Bai, oso ezberdina izan da. Izan ere, Manuel Rivasen «La mano del emigrante»ren antzerkirako moldaketa horretan "aktorearenak" egiten arituko naiz. Horregatik oholtza gainean aritzearekin batera sortu behar izan dut musika, modu paraleloan. Normalean lan bakartiagoa izaten da, baina kasu honetan ez, esperientzia oso dibertigarria izan da.

Antzerkirako musika egile gazteak ba al daude?
Gutxi. Lehengo egunean Jose Ibarrola eszenografoak aipatu zidan Tanttakarentzat egin berri duen eszenografia azkena izango zela, jada guztiz aspertuta dagoela eta horretan opor batzuk hartu nahi dituela. Niri ere, sasoi batean gertatu zitzaidan halako zerbait, mundu guztiak niregana jotzen baitzuen besterik ez zegoelako. Gaur egun badaude gazteak lan hauetan aritzeko, baina kopurua ez da antzerkiak berak bizi duen hazkuntzaren neurrikoa. Bestalde, musika enkarguz sortzeak ekoizpenaren garestitzea dakar, eta usuenik izaten diren aurrekontuekin ez da horretarako dirurik izaten. Hala ere, Euskal Herrian antzerkiko musikari garrantzia handiagoa emango bagenio, egile gehiago izango genituzke.

Egitasmo berririk ba al duzu?
Eguen Bandarekin disko berria prestatzen ari naiz. Antzerkirako musikaz osatutako bilduma bat ere prestatu dut eta laster argitaratzeko asmoa dut Bartzelonako argitaletxe batekin. Uztailean Tanttakarekin estreinaldia egingo dugu eta, tira, horretan buru-belarri sartuko naiz. Telebistarako proiektu ezberdinak mahai gainean baditudan arren, «Hau Komeria»rekin zer gertatuko den ezin jakin: emozio eta suspense izugarria, beraz

Eszena gizona
Fran Lasuenen ibilbide profesionalari begiratuta, denetarik dastatzea gustuko duen pertsona dela igarri daiteke. Filosofian lizentziatua den arren, musikaren munduak erakarrita, Izukaitz taldean aritu zen 70eko hamarkadaren amaieran. Oskorrin hamabi urtez jardun ostean, Eguen Bandako kide da egun. Musikarekiko duen zaletasunak bultzatu zuen, nolabait, antzerkiarekin duen harreman estua izatera. Izan ere, orduko Cómicos de la Legua taldekoek bi antzezlanetarako musika konposa zezaten eskatu zieten Izukaitz taldekoei. Handik aurrera antzerkirako musika egiteko eskaerak etengabe heldu zaizkio. Besteak beste Karraka, Orain, Markeliñe eta Tarima taldeekin egin izan du lan. Tanttakak estreinatzear duen azken lanean musika sortzeaz gain aktore lanetan ere arituko da. Ikus-entzunezkoetan, berriz, 1991n hasi zen eta ordutik hainbat produkziotan zuzendari, gidoilari eta ekoizpen lanetan jardun du. ETBko «Hau Komeria/ Desde el gallinero» saioaren zuzendari da duela lau urtetik


Azkenak
Osasunbideak erizain lanpostu bat kendu du Erronkariko bailaran

Amparo Viñualesek, Erronkariko alkateak, salatu du Erronkariko, Burgiko, Gardeko eta Bidankozeko kontsultategiek arreta txikitu beharko dutenez prebentzioan eragingo duela.


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Ernaik Berriozarren egingo du Gazte Topagunea, apirilaren 17tik 20ra

Berriozarren (Nafarroa) egingo da Gazteon eskutik lelopean, antolakundearen ustez gero eta gazte gehiagok egiten dutelako bat independentziaren aldeko borrokarekin. Topagunea "ekimen soil bat" baino gehiago dela aldarrikatu dute: "Euskal Herriko txoko... [+]


Larunbatean hiru bahitu askatuko dituela baieztatu du azkenean Hamasek

Su-etena hausteko arriskua erreala izan bada ere aste guztian zehar, adostasun batera iristeko bidean dira bi aldeak: bahitu gehiago askatuko lituzke Hamasek, laguntza Gazara sarrarazteko bidea ez oztopatzeko "promesa" egin duelako Israelek. Arabiar Ligako herriek... [+]


Atzoko filosofoen oraina hausnartuz

Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]


“Torturak gauzatzeko baldintzek bere horretan jarraitzen dute”, Askek salatu duenez

Torturaren kontrako eguna baliatuz, Aske antolakundeak prentsaurrekoa egin du Bilboko Justizia Jauregian. Gaur egun ere tortura gauzatzeko baldintzek bere horretan jarraitzen dutela salatu dute.


AHTrako desjabetze mehatxuen aurrean Aralar zulatzeari alternatibak daudela gogorarazi dute ekologistek

Nafarroa eta Ezkio-Itsaso lotuko lituzkeen alternatibak Aralar barnean 22 kilometroko tunel bat zulatzea suposatuko luke, eta 1.300 milioi euroko kostua izango luke. Lotura hau igaroko litzatekeen herri ugarietako udalek nahiz bizilagunek, ordea, lanei ekiteko eduki beharreko... [+]


Raimundo El Canastero taldearen aurkako epaiketa atzeratu dute, akusazio larriagoak egotzita

Asteazkenean izan behar zuen epaiketa dataz aldatu dute Lizarrako alkateak azken momentuan jarritako helegite baten ondorioz. Orain taldeari "gorrotoa sustatzea" ere egozten zaio eta lau urterainoko kartzela-zigor arriskua dute kideek. 


Zentral nuklearren itxiera atzeratzeko PPren ekimena onartu du Espainiako Kongresuak

Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]


“Botere judizialaren injerentzia” salatu dute Donostian, udaltzainen euskara eskakizunen auziaren harira

Euskarazko B2 eskakizuna zuten bi udaltzain lanpostu baliogabetu zituzten epaileek iazko urtarrilean, euskara eskatzea "diskriminatzailea" izan zitekeela iritzita; eta aitzineko astean, Donostiako Udalak aurkezturiko helegitea ez aztertzeko erabakia hartu du EAEko... [+]


Erakundeen erantzukizuna haurrak babestean

Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak,  polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]


Eguneraketa berriak daude