Herri aldizkarien loraldia izan du aztergai Idoia Camacho Markinak. 1989 eta 1999 bitartean herri aldizkariek izandako garapena aztertu du, «Herri aldizkarien funtzioa euskara normaltzeko prozesuan» izeneko tesian. Maiatzaren 30ean aurkeztutako tesia egiten lau urte eman ditu Camachok. Ez da erronka makala, euskaldun berria dela eta Kazetaritzako 2. mailan euskara ikasten hasi zela jakinda. Gainera laudiarra izaki, nahiko urrun geratzen zitzaion herri aldizkarien mundua.

Bederatzi aldizkari aukeratu zituen lehenik, edukien azterketa egiteko ondoren: Ondarroako «Arranondo», Tolosako «Galtzaundi», Uribe Kostako «UK» (eta haren aurreko «Bizarra Lepoan»), Irungo «Irunero», Durangoko «Eraz», Zuiako «Herrietan», Arrasateko «Arrasate Press», Orioko «Karkara» eta Aretxabaletako «Aretxagazeta».
Epe horretan hainbat herri aldizkari sortu ziren, euskara sustatzeko helburuarekin. Egun ordea, aldizkari horiek kalitatearen aldeko apustua egin dute, euskaraz izatearekin ez baita nahikoa, tesiaren egileak ondorioztatu duenez. Normalizazio prozesuan oso lagungarriak izan direla adierazi du Camachok. «Bere esparruan euskara kokatu dute, genero desberdinak eta gai asko landu dituzte. Euskara oso aberatsa dela erakutsi dute, ez dela betiko gauzetarako soilik erabiltzen».

Herri aldizkarien edukien gaineko azterketa egin du batez ere. Eta aldizkari gehienek atal berdintsuak izan ohi dituzte: erreportajeak, elkarrizketa, laburrak, irakurleen gutunak, iritziak, kirolak, kultura, lehiaketa, agenda eta aspaldiko kontuak. Orokorrean, sinatu gabeko testuak ageri ziren 90eko hasieran, baina denbora pasa ahala, kolaboratzaileen testuak ugaritu dira, gehientsuenak iritzizkoak dira gainera.

Aldizkariek jorratutako gaiei dagokienean, eskualdeko informazioa jasotzen dute batez ere, baina Camachok aztertu duen epearen amaieran, zera antzeman daiteke: esparrua zabaldu dutela; zinema, musika, kultura gaiak maiz dituzte hizpide. Gai izarrak gizarte eta kultura gaiak dira, horiek hartu izan dute leku gehien. Normalean nahiko lotuta daude gaiak gaurkotasunari, hastapenetan ordea herriko iraganeko gertakizunak askotan jorratzen zituzten.
Iturriak ez dira askotan aitatzen, dena den, iturri erabilienak ez instituzionalak dira, alegia, herritarrak dira iturri nagusia. Udalak berri askoren iturburu dira, baina erakundeak bigarren mailako iturria direla ondorioztatu du tesiaren egileak.
Erabilitako genero gehienak informatiboak dira, baina interpretazio generoak ere jorratzen dituzte, erreportajea eta elkarrizketa kasurako. Horrek edukia aberastu eta herritarrengana hurbiltzen du, ikertzailearen aburuz.
Ikerlanaren arabera, interes orokorreko gaiak jorratzen dituzte aldizkariek eta mota guztietako irakurleei zuzenduta daude. Gainera, denborak aurrera egin ahala, aniztasun handiagoa sumatzen da gaietan: herritarren bizitza, euskara, herriko taldeak, musika, literatura.
Edukia ezezik, diseinua ere aldatu da eta hobera. Aldizkariek erabiltzen duten hizkuntza hobea da eta kalitate handiagoko irudiez lagunduta agertzen dituzte testuak.
Camachok dioenez, herri komunikabideek ez dute aprobetxatzen zerbitzu informazioa emateko daukaten potentziala. Zerbitzu informazioa agendari lotua dago batez ere, eta bere ustetan, kontaktu, telefono, ordutegi eta bestelakoen berri eman beharko luke gehiagotan.
Zuiako udalen «Herrietan» agerkariaren esperientzia ez dator bat azaldutako ondorioekin. Agerkari hau elebiduna da (beste guztiak euskarazkoak dira), eta hasieran testuak euskaraz eta gaztelaniaz ematen bazituen ere, gaztelaniazkoak gailendu dira. Hizkuntza jokamoldeak aztertzeko hautatu zuen Idoia Camachok hain zuzen ere aldizkari hau.


Aldizkarien nortasuna aldatu da, aro berri baten atarian daude. Camachok aztertutako epean ez zeuden eskualde mailako astekari eta egunkariak («Goienkaria», «Anboto», «Egunero»). Horrexegatik atal bat gehitu dio azterlanari. Enpresa ikuspegia indartzen ari dela nabarmendu du tesiaren egileak. Ez aldizkari guztietara, baina profesionaltasuna iristen ari da eta azken emaitzan nabaria da bere ustetan.
Teknologia berrien ekarpena ere izan du aztergai. Autoedizioa erabiltzen hasi zirenean eman omen zuten benetako aurrerapausoa. Aldizkariek Internetera jauzi egitean, idatzizkoaren bertsio hutsa paratu dute. Horrek ez du abantailarik ekarri, jende gehiagorengana iristen da, baina jendeak nahiago du paperezkoa esku artean izan, ikerketaren arabera. Hala ere, badira hainbat web gune aldizkariaz gain hainbat zerbitzu eskaintzen dituztenak, foroa, iritzia emateko aukera, eguneroko agenda... Azpeitiko www.uztarria.com eta Donostiako www.bagera.net esaterako.
Herri aldizkariak hedabide txikiak direnez elkarren artean hartu-emanak izateko eta harremanak sendotzeko balio izan du Euskara Elkarteen Topaguneak. Hala ere, Camachoren ustetan, herri aldizkariei begira egiten du lan eta ez gizarteari begira. Eta eurak gizarteratzen egin beharko luke lan.
Herri aldizkariei buruzko informazioa sakabanatuta dagoela ikusita, datutegi bat paratu du www.saregunea.com helbidean. Bertan Euskal Herriko herri aldizkarien zerrenda ageri da, bakoitzaren sorrera data, zabalkunde eremua, maiztasuna, helbidea, telefonoa, web gunea eta posta elektronikoa zehaztuz.
Orain tesia argitaratuko ote dioten zain dago Camacho