Oroitzapen ilunak ekarriko dizkio euskaldun askori 23 F-k. Edozelan ere, badira egun horri atxikitzeko moduko oroitzapen politak. Esate baterako, urte batzuk lehenago, 1977ko otsailaren 23an, Labayru ikastegia sortu zela. Orain dela 25 urte, beraz. Askorentzat nahikoa estatu kolpe izango zen Labayru Ikastegia sortzea, baina 7 urte aurretik Derioko Udako Euskal Ikastaroak antolatzen zihardutenei, eta euskaltzaleei, bide berria zabaldu zitzaien.

Derioko seminarioan zeuden 3 abade gazteri, beraien hizkuntza hobeto menperatzeko sua piztu zitzaien. Bide horretan Udako Euskal Ikastaroa sortu zuten Karmelo Etxenagusiak, Mikel Zaratek eta Ander Manterolak. 1970ean izan zen hori, eta handik 7 urtera, Labayru ikastegia sortu zuten jarduera hori sendotzeko.
Orain, 25 urte geroago, elizatik guztiz autonomoa da Labayru. Zelanbait esateko, lotura formalak baino ez ditu elizarekin. Funtzionamenduaren eta landu beharreko gaien gainean ez du eskurik sartzen elizak. Asko dira izan ere, hasierako helburuak bete asmoz, Labayruk zabaldu dituen bideak: euskara irakatsi eta ikertu egiten dute, euskal etnografia ikertzen dihardute, euskal gaiez hornitutako liburutegi itzela osatu dute eta argitaratze zerbitzua ere badaukate. Zerbitzu guztiok Bilboko egoitzaren eta Derioko seminario zaharraren artean banatuta daude.
Artezkaritza taldeak zuzentzen du Labayru. Gotzaitegiak aukeratzen ditu zuzenean bertako 4 kide, baina beste 8ak laguntzaileen batzarrak proposatzen ditu. Gero, artezkaritza taldekoen iritziak entzun, eta artezkaritza burua izendatzen du Gotzaitegiak. Osterantzeko karguak, artezkaritza taldeak banatzen ditu, bere iritziaren arabera. Horretan parte hartzen du elizak Labayruren jardunean.


Hasieratik hartu zuen Labayruren euskara atalak eskuizkribuen transkripzioak, literatura kritika, testuen edizioa, ahozko literaturaren bilketa eta azterketa, gida didaktikoak, itzulpenak eta itzulpen metodologikoak jorratzeko konpromisoa. Horretan dabiltza oraindik ere.
Dozenaka liburu argitaratu dituzte «Laratz», «Idatz & Mintz», «Litterae Vasconicae» zein «Sutondoan» aldizkarietan. Asko, egungo literatur lanak, baina beste asko herri kondairetan eta ahozko tradizioan oinarrituta. Badira, XVII. eta XVIII. mendeetako testu zaharren berrargitalpenak ere, Labayruren sinaduraren azpian. Orain lau urte, gainera, Urte Sasoiak izeneko proiektua jarri zuten martxan. Neska-mutilei urtaro bakoitzeko ohiturak irakastea da egitasmo horren helburua. Horiek ikas dezaten, irakasleak trebatu dituzte lehenengo ikastaroak eta abar emanda.
Euskara zerbitzua bidean zegoenean sortu ziren Itzulpen zerbitzua eta hizkuntzaren erabilera planen zerbitzua. Egungo kezketariko bat euskararen kaleko erabilera da, eta horretarako sortu zuen Labayruk bigarren zerbitzua. Izan ere, kalean, etxean, eskolan, lanean entzuten den neurrian esan ahal izango dugu euskara badagoen ala ez dagoen.
Euskara bizia galtzen ari omen da. Etxeko euskara txarra den pentsaera zabalduta dago gizartean, eta horrek herri esaerak zein hizketa moduak trabatu egin ditu; atzeratu. Bide horretan, handia izan da Labayruk bizkaieraren inguruan egin duen lana. Euskara zerbitzuak batez ere, euskalkia jorratu eta irakatsi egin du urteetan zehar. Etnografia arloa gehiago mugatu da Euskal Herriaren gaineko atlas etnografikoa egitera. Behar mardula hori ere. Hizkuntzari dagokion arloak, baina, ahozko euskarari ere gogor heldu dio.


Ikerketaz ikerketa, azterketaz azterketa eta jakin-minez jakin-min, dokumentazio handia batu du Labayruk. Potoloa. Derioko seminario zaharreko Euskal Bibliotekan denetariko liburuak daude. Areago, baita iragan mendeko aldizkariak ere txukun-txukun bilduta. Herriak ekoitzitako ehunka liburu eta aldizkari daude liburutegian. Diruz ordaindu ezinezko balioa daukate askok.
Tejerok eta Marotok huts egin zuten estatu kolpean. Bertan behera erori ziren altxatu bezain laster. Labayru ostera, astiro altxatu zen, eta ez da erori. Apurka-apurka lanaren poderioz, altxor izugarria osatu du, eta horren adibide dira esate baterako, «La Vasconia» aldizkariaren aleak edo 1935eko ZERUKO ARGIAren aleak. Egindako beharraren fruitu dira argitaratutako liburuak eta ekinaren emaitzak