LANGOSTINOAK ALA OTARRAINXKAK?
Baina urtetan, maila honetako jatetxeen artean, Zuberoa izan da euren eskaintza euskaraz ipinita izan duen bakarra. Lau belaunaldi eman ditu Arbelaitz sendiak Oiartzungo baserrian. Lehenik taberna txiki bat zena gero erretegi bihurtu zen eta azkenik, Hilario, Eusebio eta Joxe Mari anaiek sukalde berriari heldu zioten, beti ere euskal sukalde zaharraren ukitu batzuk mantenduz. Duela 32 bat urte hasi ziren kartarekin eta Hilario Arbelaitzen hitzetan, «gure artean beti euskaraz egin dugu eta karta ere beti euskaraz izan dugu». Koinatak, Miren Mitxelenak itzultzen ditu Zuberoako kartak. «Bezeroak euskaldunak direnean zuzenean euskarazko karta ematen diegu,» dio Arbelaitzek, «hori bai, gero batzuek, nahiz eta euskaldunak izan, arazoak dituzte karta euskaraz ulertzeko eta orduan gaztelerazkoa eman behar izaten diegu». Michelineko bi izarrak erantzukizun handia direla dio sukaldari oiartzuarrak. Horregatik karta sarritan aldatzen dute eta berau hiru hizkuntzetan ipini. Euskarazkoa eta gaztelerazkoaz gain, ingelesezko karta ere bai baitute bertan. Izarrak erakarrita toki guztietako bezeroak dituzte eta ez nolanahikoak gainera. Adibide gisa, Zuberoatik zazpi Nobel sari pasa direla esan digu Hilariok.
Ulergarriak al dira? Karta idazterakoan hiztegiak ematen digun ordaina zuzenean sartu behar al dugu? Ala erdarakadaren arriskua izanda ere, esan ohi dugun bezala ipini? Arbelaitzek zalantzak ditu: erdarakadak erabilita «erraztu egiten duzu bezeroek karta ulertzea»; baina «gauzak erraztearren euskarazko hitzak galtzea ere ez dago ondo». Azkenean, bere esanetan, «ez nuke ulertzen ez dudan ezer inoiz nire karta batean jarriko».
Ulertzen ote diren edo ez ikusteko adibide batzuk ipiniko ditugu. Lehenik, Lasartera, Martin Berasategirenera joango gara eta bertan, hasteko, hegaluzearen mendreska-otartea, tipuleta eta muskuilu salda epelarekin eskatuko dugu. Ondoren Oiartzunera abiatu eta Zuberoan arraina eskatuko dugu: mihi-arrain bizkarralde errea, marinel saltsa eta pinazi txigortuekin. Igeldora jo eta Pedro Subijanarenean haragia eskatuko dugula erabaki dugu: basahatea bere txintxortarekin, berbena limoiusaiaren ura, ziza eta ilarrekin. Azkenik, Arzak postrerako utzi dugu: mugurdi-kraskatsua melokotoi lehorraren saltsan.
Irakurle bakoitzak ikusi beharko du aurreko adibideetatik zer ulertu duen eta zer ez. Hala ere, zeozer ulertu ez badugu, karta idatzi duenarekin edo Euskaltzaindiarekin haserretu baino lehen, beste galdera bat egin beharko diogu geure buruari. Erdarazkoa irakurrita den-dena ulertuko al genuke? Alegia, gehienak horrelakoak dastatzera ohituta ez gaudela onartu beharko dugu, ez euskaraz eta ez beste hizkuntzatan.
Errealismo ariketa bat eginez eta gure poltsikoak aginduta, Michelin izarrak ahaztu eta jatetxe «normalxeagoen» bila abiatu gara. Bisigu errearen usainak erakarrita Orion geratzea erabaki dugu.
18 jatetxe daude Orion, eta horietatik gutxienez 12k karta euskaraz badauka. Duela 8 urte etorri bagina, ordea, bateren bat kenduta, karta eta menu guztiak erdarazkoak ziren. Datu larria, Orio herri euskalduna dela kontuan hartuta: %81 euskalduna da, %10 ia euskalduna eta azken kale neurketak dio erabilera %70era iritsi dela. Duela 8 urte Euskara Merkataritzara kanpaina jarri zen abian Orion, Euskal Herriko beste hainbat tokitan bezala. Kanpaina honek herriko dendari guztiei publikoari begira dauzkaten testu guztiak euskaratzeko gonbitea egiten zaie, baita jatetxeei ere. Orioko Euskara Zerbitzuak, itzulpena egiteaz gain, nahi izanez gero kartak diseinatu eta inprimitu ere egiten ditu, Jabier Zabaleta teknikariak esan digunez. Azken Gabonak bitartean 6 jatetxek erabili zuten zerbitzu hau. Euroa zetorrenez jatetxe askok karta berritu beharko zuela-eta, orduan ahalegin berezi bat egin eta beste 6 karta euskaratu dituzte txanpon berriaren etorrerarekin.
Itzulpenak egiterakoan zein irizpide erabiltzen dituzten galdetu diogu Zabaletari. Iristen zaizkien kartak itzultzeko aparteko zailtasunik ez dutela esan digu, Orion ez dagoelako goi-mailako sukaldaritzako jatetxerik. Dena den, «beti ulergarritasunari ematen diogu lehentasuna. Ez dugu inoiz ‘hostorea’ erabili, esaterako, ‘hojaldrea’ baizik. Karta elebietan badago, aukera gehiago duzu eta ‘otarrainxkak xaflan’ jar dezakezu, gero azpian ‘langostinos a la plancha’ jarriko duelako. Baina euskara hutsezko kartan ‘otarrainxkak xaflan’ jartzea zure buruari harrika egitea da, bezeroak berehala erdarazkoa eskatuko dizulako».
Aurten Deba bailarako Debagune elkarteak ere ekimen bat burutu du euskarazko menuak bultzatzeko. Orotara bailarako 100 jatetxek hartu zuten kartak euskaraz ipintzeko konpromisoa eta ordainetan, horien guztien berri jasotzen duen «Deba Bailarako Jatetxe Gida» kaleratu zuen elkarteak. Hemen ere ulergarritasuna jarri zuten zuzentasunaren gainetik eta ‘koneju’, ‘entremes’, ‘tortilla’ eta tankerako hitzak topa daitezke bertan.
Aixeindar enpresak haizea neurtzeko 82,5 metroko dorre meteorologikoa instalatua du 2023tik Analamendin. Dorrearen egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko, lurrera altzairuzko hainbat kablerekin ainguratu zuen enpresak. Arabako Mendiak Aske elkarteak salatu du hegaztiek... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
"Duintasuna urratzerainoko gertakariak" sarri errepikatzen direla seinalatu dute egoitza horretako senideek Arabako Foru Aldundiari bidalitako gutunean. Aldundiak dio egoera ez dela "hain larria".
Euskal Herriko hainbat zentro teknologikotako ordezkariek parte hartuko dute euskarazko ahots teknologiaren egoera eta etorkizuna aztertuko dituen mahai-inguruan, Jon Torner ARGIAko kazetariak gidatuta. Topaketa urriaren 17an izango da, Donostiako San Telmo museoan egingo den... [+]
Urri hasieran kaleratutako EHUko irakaslearen inguruko txosten bat egiteko eskatu dio Fiskaltzak Ertzaintzari. Kasuaren nondik norakoak sakonki ikertzeko eta gorroto deliturik egon den ala ez aztertzeko helburua du, salaketa jartzea erabaki aurretik.
Gazteei PFEZa murriztea edota zenbait kasutan deuseztatzea proposatu du Portugalgo Gobernuak, baina momentuz hizpidea baino ez du ipini, ez baitago argi aurrekontuak onartu ahalko dituen, gobernua osatzen duten alderdiek ez baitute-eta gehiengo parlamentariorik. Espainiako... [+]
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Hondakinak tratatzeko Artaxoako plantara Zubietako erraustegitik milaka tona lixibiatu modu ilegalean eraman izanaz galdetu dio EH Bilduko parlamentari Mikel Oterok, Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburu Mikel Jauregiri. Iragan... [+]
1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.
Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]
Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]
Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]
Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.
Europako Funts Sozialen ataletik Elikagaien Bankuetara bideratzen zuten urtero dirua eurek bidera zezaten janaria behar gehien duten herritarren artean. Aldaketa iritsi da kudeaketara orain: adin txikikoak dituzten familiei diru-txartelak emanen dizkiete produktuak erosteko. 130... [+]