Otoitz kantua da gregorianoa, latinez idatzia eta eliz, komentu zein monasterioetan abestua. Duela gizalde asko sortu bazen ere, Euskal Herriko hainbat tokitan oraindik bizirik dirauen musika mota da. "Cantate domino" lana Easo Abesbatzako Capella Gregoriana taldeak grabatu du, Aita Javier Irastortza O.S.B-k (Ordo Sancti Benedicti) gidatutako koroak. "Kanpotik ikusita gregorianoak hilda dagoen musika mota dirudi. Hori, ordea, ez da egia. Abesbatza asko eta askok abesten ditu horrelako kantuak, eta jai eta liturgia askotan jarraitzen da aspaldiko ohitura hau", dio Elkarlaneaneko Anjel Valdések. Eliz musikaren inguruan hainbat lan argitaratu izan dira aurretik. Duela hiru urte, adibidez, diskoetxe donostiarrak Ereski Abesbatzak grabatutako lan bat kaleratu zuen. Bestalde, Valdésen iritziz, hauxe da gregorianoen inguruan plazaratu duten bildumarik konpletoena. "Ereski Abesbatzarekin kaleratu genuena oso disko polita da eta interpretazioa oso egokia da. Baina lan honekin beste maila batera iritsi gara, batez ere lan oso konpletoa delako", dio Valdések. Gainera, luzera begira produktu iraunkorra izango dela uste dute diskoetxekoek.

Garai Bakoitzak Bere Kantua Du. Lau diskoz osatutako bilduma da "Cantate domino". Kanta gehienak VIII eta IX. mendeetakoak dira. Lehenengo hiru CDtan urteko garai zehatz batean abestu ohi diren kantak biltzen dira: "Puer natus" izenekoan, Eguberri garaiko abestiak; "Attende domine"n Garizuma eta Aste Santukoak; eta "Gaude Maria" izenekoan Ama Birjinaren egunetako kultoaren errepertorioa. "Pange lingua" tituludun lanean, berriz, gregoriano herrikoiaren abestiak jasotzen dira, herri fededunak edo eliz koroak kantatzen zuena eta oraindik zenbait elizatan entzun daitekeena. CD bakoitzak, gainera, CD-ROM bat eskaintzen du latinezko hitzen itzulpenekin, euskaraz, gazteleraz, frantsesez eta ingelesez. Lau diskoekin batera gregorianoen bilduma honetan liburuxka bat ere eskaintzen du Elkarlanean argitaletxeak. Kanta bakoitzaren latinezko hitzak, partiturak eta garai bakoitza kokatzen duen txostena jasotzen da bertan. Guztia Aita Javier Irastortzaren eskutik. Anjel Valdésen iritziz, gregorianoa musika herrikoia da eta Euskal Herrian nahiko hedatua dago: "Beste musika herrikoi batzuek, trikitixak, esaterako, askoz ere jarraitzaile gehiago ditu. Hala ere, publiko oso fidela du gregorianoak". Duela urte batzuk Sony diskoetxeak Silos-eko monjeek grabatutako lanarekin sekulako salmenta zifrak lortu zituen. "Cantate domino" ezin da orduko lan harekin alderatu, Valdesen esanetan:"Gu beste maila bateko konpainia gara, lurralde eremu txikiagoan mugitzen gara. Orduan, gure publiko potentziala ere txikiagoa da, noski". Bestalde, diskoetxearen helburuak aurreikusitakoaren arabera betetzen ari dira. Kanpotik, batez ere, hedabide espezializatuetatik jaso dituzte eskakizunak, Radio Nacional de Españatik (Radio Clásica), kasurako. Eta horixe da, hain zuzen ere, kanpora begira argitaletxeak duen jomuga: leku berezituetara heltzea eta Fnac edo El Corte Inglés bezalako gune komertzialetan izatea. Urte baten buruan mila ale inguru saltzea espero dute Elkarlaneanekoek.

Grabaketa Neketsua. Ez da Capella Gregoriana Easok disko bat grabatzen duen estraineko aldia. Bai, ordea, estudioan egiten duen lehena. Aurretik bi lan zuzenean grabatu dituzte eta beste bi diskotan ere parte hartu dute abesbatza ezberdinekin. Lazkaoko koroak aspalditik zuen disko bat grabatzeko asmoa. Eta ahalegina ere egin zuten, baina, ez zuten zorte handirik izan. Orduan, Elkarlanean argitaletxearengana jotzea erabaki zuten. Diskoetxe donostiarrak gustura hartu zuen proposamena. Baina baldintza bat jarri zuen: lau CDtako bilduma bat kaleratzea. Aita Javierrek esan digunez, lau CD eta gehiago grabatzeko errepertorioa zuten, hala eta guztiz ere, erronka garrantzitsua zen. Gregorianoa "a capella" abesten den kantu mota da, hau da, ahotsa da abestian parte hartzen duen instrumentu bakarra. Bestalde, urteak pasa ahala zenbaitetan instrumentuez lagundua izan da. Lazkaon entseatzen duen koroak organoa sartu du kantu batzuetan. Gregorianoa "a capella" bakarrik abestu behar dela esaten duen jende asko dago. Aita Javier, ordea, zenbaitetan organua sartzearen aldekoa da: "Solesmes-en, gregorianoaren Mecan, organoa erabiltzen dute, baita beste hainbat tokitan ere. Nabarmendu gabe erabiltzen bada, lagungarria da". Joan den urteko martxoan hasi eta urrian amaitutako grabaketa lana Elkar estudioan burutu zuten Jean Phocas teknikari zutela. "Ostiralero lau orduko grabaketak egiten hasi ginen, baina estudioaren beste konpromiso batzuk zirela eta ezin izan genuen jarraipen bat izan", dio Aita Javier Irastortzak. Horren ondorioz, neketsua izan da grabaketa prozesua. Izan ere, hogeita bi pertsonako koroa saio guztietarako biltzea ez baita lan erraza. Nahasketa izan da, ordea, Anjel Valdésen ustez betebeharrik gogorrena. Hogeita bost kanta baino gehiago ditu CD bakoitzak. Abesti bakoitzetik hamar-hamabost hartualdi egin ziren eta horiek guztietatik bakarra aukeratu behar zuten. Horrez gain, zenbait abesti editatuak izan dira hartualdi ezberdinetako zatiak hautatu eta elkartuz. "Editajea oso lan eroa da eta Aita Javierrek estudioko lana bere eguneroko betebeharrekin konbinatu behar izan du. Gogorra izan da, baina azkenean denok pozik eta gustura gelditu gara", jakinarazi digu Valdések. Aita Javier Irastortzaren ustez, otoitzerako giroa sortzea da lan honen helburu nagusia: "Ez da nahikoa ongi grabatua eta ongi abestua dagoen diskoa kaleratu dugula entzutea. Teknikoki ongi kantatua ez badago ere, otoitz giroa sortzen badu nahikoa da niretzat".
Zazpi Urte. Capella Easo Gregoriana, Easo Abesbatzaren koroetako bat da. Taldea 1995ean sortu zen eta orduz geroztik ostiralero Lazkaoko beneditarren monasterioan entseatzen dute Aita Javier Irastortza O.S.B.-ren zuzendaritzapean. "Te Deum" bat izan zen koro hau sortzeko aitzakia, Easo Abesbatzak kantu hau abesteko intentzioa agertu baitzuen. "Te Deum"a polifoniazko kantu bat da, hau da, nota ezberdinak abesten dira batera. Bestalde, gregorianoa den zati bat ere badu. Baina, garai hartan Easo Abesbatzak ez zuen gregorianoa abesten zuen talderik. "Easo Abesbatzean seminarista izandako partaide bat zegoen eta taldea sortzeaz bera arduratuko zela esan zuen. Hamabi pertsonako taldetxo bat sortu eta nigana jo zuten zuzendaritza lanak egiteko eskatuz", dio Aita Javierrek. "Te Deum"a prestatu, grabatu eta pozik eta gogotsu zeudenez, taldearekin aurrera egitea pentsatu zuten. Gaur egun hogeita bi pertsonak osatzen dute Capella Gregoriana Easo Abesbatza. Kristautasunaren barruan sortutako kantu mota da gregorianoa. Gaur egun, batez ere, moja eta elizgizonek abesten dutelako dirau bizirik. Gizonez osatutako koroa da hau eta zuzendaria da abadea den bakarra. Beste partaide guztiak ezkonduak dira. Hala eta guztiz ere, askok seminarioan ikasi zuten, eta apaiz izandako bat edo beste ere bada.
Aita Javier ordiziarrak Frantziako Solesmes monasterioan egin zituen gregoriano ikasketak. Solesmes Le Mans eta Paris artean dagoen herri txiki bat da. Aita Javier bezala, beneditarra da monasterioan eta bere eliz eginkizun nagusia meza ondo prestatzea da. Guztia gregorianoz egiten dute eta mundu osoko jendea bertaratzen da egunero beren kantu eta otoitzak entzutera. "Gure ofizioa latinez egiten genuen eta latinez gregorianoa soilik abesten zen", diosku Aita Javierrek. Gregorianoa kantatzerakoan ahots askok parte hartu arren, guztiek nota berdina abesten dute aldi berean. Polifonia oso monasterio gutxitan lantzen da. Bartzelonako Monserrat monasterioan, adibidez, ahotsetara abesteko ohitura handia dago. Abatetxe honek XII. mendetik du gregorianoaz gain, polifonia ere lantzeko ohitura.
Garai batean Euskal Herrian asko kantatzen zen musika mota hau. Kanta batzuk euskaraz abesten ziren eta beste batzuk latinez. Ez ziren kanta asko, baina dezentetan errepikatzen ziren. "Aingeruen meza", kasurako, ingandero kantatzen zen. Horrez gain, parrokia bakoitzak normalean bere koroa izaten zuen eta polifonia lantzeaz gain, gregorianoa ere abesten zuten. "Nire koinatua arabarra da eta bere herriko apaizarekin igandero meza osoa gregorianoz abesten zuten. Astero, gainera, meza ezberdina kantatzen zuten", diosku Aita Javierrek. Azken berrogei urte hauetan, ordea, pixkanaka-pixkanaka galtzen joan da ohitura hau. Erroman, Vatikanoko Bigarren Kontzilioan eliz kantuetan herriko hizkuntza erabiltzen hasteko erabakia hartu zuten. Ondorioz, eta gregorianoa latinez abesten denez, emeki-emeki elizkizunetako errepertoriotik kentzen hasi ziren. Egin izan dira gregorianoen doinuak gazteleraz edo euskaraz abesteko frogak. Bestalde, Aita Javierren ustez, ez dira ongi gelditzen: "Goratzarreak edo himnoak abestu izan ditugu euskaraz, baina ez dira gregoriano puroak". Gaur egun parrokia gutxitan kantatzen da gregorianoa. Aita Javierrek esan digunez, parrokiako apaizaren araberakoa ere izan ohi da gregorianoa abestea. Lazkaoko beneditarren monasterioan egunero abesten dute zerbait, herriko mojek ere abesten dute tarteka, eta Arabako Estibalitz eta Nafarroako Leireko monasterioetan ere gregorianoa kantatzeko ohitura dute