Itzal handiko gizon baten hitzak


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Etor argitaletxeak plazaratu berria zuen "Mitxelenaren Idazlan Hautatuak" liburua, non biltzen ziren Koldo Mitxelena argiaren esanetatik asko, eta ZERUKO ARGIAk pozaren pozez jasotzen zuen gertaera. Bere lehen orrialdean Bengoetxe izenpetzen zuenak Koldo Mitxelenari egiten zion elkarrizketa, eta liburuen ataleko zatirik nagusiena Jose Mari Aranaldek aipatu liburuari eskaintzen zion.


OSO LIBURU INPORTANTEA

Horretarako arrazoiak lehen orrialdean bertan zetozen. "Oso liburu inportante eritzi dio Z. ARGIAk K. Mitxelena jaun errenteriarraren liburuari". Eta jakina, egileari egindako elkarrizketa eskatzen zuen horrek. Beraz, Koldo Mitxelenarengana jo eta ahalik eta galderarik zorrotzenak egiten saiatu zen Bengoetxe, zinez elkarrizketa mamitsua lortuz (barkatuko ote dit sail honen irakurleak, luzeegia izaki, pasarte batzuk baino ezingo baititu hemen irakurri).
Hasiera moduan, "belaunaldien borrokaz" Mitxelenak zioena gogoratu, eta lehengo idazleen eta orduko berrien arteko aldeaz mintzatzeko eskatzen zion Bengoetxe galdetzaileak.
Eta Mitxelenak, orduan: "Oraingo jendea euskal gaietara isuriagoa aurkitzen dut, besteak beste, gure sasoikoa baino. Egia ere da bazela orduan orain ez den beste lanbiderik. Eta, gezurra badirudi ere, hauxe da oraingoei aurkitzen diedan alderik onena: lotsa galdu dutela. Harako guk genuen lotsa gaizto hartaz ari naiz. Etsirik geunden euskaraz ‘paxamodu’ mintzatzea, ahoz nahiz izkribuz (‘tolerablemente’, zioen Orkaiztegik), apur batzuek bakarrik egin zezaketen gauza zela, eta errazegi jotzen genuen erdarara, mordoilokerian ez amiltzearren. Orain, berriz, lehen bakanka baizik erabiltzen ez ziren gaiak ere ausarki darabiltzate, dotoretasunaz gehiegi kezkatu gabe".


LITERATURAREN LORALDIAN, EUSKARA GALTZEN

Funtsezkoa zen hurrengo galdera ere, antza denez, herri xehea euskara galduz omen zihoan-eta, nahiz eta azkenaldi hartan euskal literaturak gorakada handia egin izan. Eta ea zergatik literaturaren loraldiak euskara bizia indartzeko ondore hoberik ez zekarren jakin nahi zuen Bengoetxek. Are gehiago ausartzen zen mahaigaineratzera: "Bide desberdinetatik, desberdinegitatik, ote dabiltza herri hizkera eta literatur hizkera?".
Baina Koldo Mitxelena ez bide zen itzulinguruka ibiltzea gustuko zuen gizona, eta zuzen erantzuten zion eskatutakoari: "Herriaren artean, oraingoz, gure hizkuntza ez doa aurrera: inora mugitzekotan, atzeraka dabil. Gaitz hori, ordea, ez dugu arestikoa, aspaldidanik datorren eritasuna baino. Euskal literaturaren loraldiak, nik uste, ezin dezake hortan berehalako eraginik izan: eragin hori zenbait urteren buruan baizik ez da nabari izango. Bateratsu, urrutiko helburu bakar bati begira, ari behar genuke guztiok, baina nor geure sailean, gogoko ez dugunean ez baitugu gauza zuzenik egingo. Baina goiko, erdiko eta beheko mailako lanen premia gorrian gaude eta ez dut uste bata bestearen etsai denik. Ez luke, behintzat, horrela izan behar".



BATASUNERAKO LASTERKETAN

Koldo Mitxelenari elkarrizketa bat egin eta euskara batuaren arazoa aipatu gabe uzterik ez zegoen, bistan da. Lau urte bazeramatzaten gainera, zorioneko batasun horretara zeraman bidean barrena, ez oztopo larririk gabe, eta honen guztiaren inguruan Mitxelena handiak zeukan ustea jaso nahi zuen Bengoetxek: Arinegi al zebilen zenbait gazte? Eta ea Arantzazun aholkatu ziren urratsak gehiegi handitu egin al zituzten batasun horren aldeko batzuek, eta herria -inoiz euskarazko liburuak irakurtzen zituen herria- beraiei jarraitu ezinik utzi.
"Daramagun lasterra neurtzea ez da erraz -erantzuten zuen Mitxelenak-; are gaitzago eraman behar genukeena mugatzea. Baditugu, bestetan bezala, ezinegonak eta lasaiak. Presakaegi ibili nahi luke agian zenbaitek, eta ez da harritzeko. Urte gehiegi iragan zaizkigu ‘bertan goxo’ geundelarik. Orduko geldiak dakar oraingo lehia. Zenbat falta zaigun ikusten duenak, nola esan urrunegi joan garenik? Irakurle sail bakoitzak -eta irakurleak ere prestatu behar ditugu, ez bakarrik idazleak- gogoko duen bazka hartu behar luke idazleengandik. Hemen eta bestetan, inorentzat ez diren irakurgaiak dituzu okerrenak"

«Manuel de Larramendi» ikastetxea
Iragarkia, 1972-VI-04
Donostiako Seminarioan "Manuel de Larramendi" ikastetxea. "Educación General Básica"ren 5garren urtea eta 6garrena ikasi nai duten mutillak artzen ditugu. Batxilleratoko 3garrena eta 6garrena egin nai dutenentzat ere leku bakar batzuk ba-ditugu.

Argibideak nai dituztenak idatzi bezate idaz-buruko zuzenbidera. Edo ta, dei egin zenbaki auetara. Tel. 44-40-11 eta 44-40-12; ez, ordea, larunbatetan edo jai-egunetan

Ilea
Gaurko gazteek luzeegia daramatela... Buru-soil gelditu nahi ez dutenentzat badirala osagaiak... Ilea dala eta nahiko hitz egiten da. Ilea, buruko alfonbra. Kuxkurra, leuna, bihurria, era askotakoa. Kolorez ere beltza, gaztaiña, gorria, urrezkoa... Batzuen ilea sendoa da eta indartsuki itsasten dira bere sustraiak buru azalean. Baiña beste batzuena koipetsuegia edo lehorregia dalako banaka banaka erortzen da eta burua leun, disdiratsu, labankor gelditzen zaie. Ilea euki nahi eta ezin! Alboetan eta atzean ugari eta tinkoa dute; gaiñekoa joan zan. Lanak izaten dituzte buru gaina alboko ileekin estaltzeko: luzatzen utzi behar dira lehenik; gero ondo, kontuz orraztu. Eta haize eguna gertatuko balitz, alferrikoak izaten dira ardura hoiek denak. Zenbat bider esan ote dute amorratuta: "Propagandako ile-botika guztiak ezertarako ez dute balio". (...) Buru-soil gelditzen ari diranak zaitu nahi eta ezin dutelako. Luzea daramatenak pakean bizi nahi dutelako eta ez zaielako uzten. Motzaren maitaleak "tximak" ikusiaz isildu ezin direlako... Aita-semeen arteko tema da. Ile-motzaille adindunak gurasoen alde doaz hontan. Emakumeek burutsuago jokatzen dute: atzo gorri, gaur beltz, bihar koleta, erenegun kuxkurtuta. Eta nork zer esan diezaieke? (1972-VI-04)

Lur-lan
Bada kezkarik asko nekazari artean. Nola basarriari eutsi? Nola diru-bide bihurtu? Ortarako aurrerapenak eskuratu behar. Lurra lantzeko tresnak, lurra ongarritzeko ongarriak, zomorroak eta gaitzak galtzeko pozoin-ilgarriak...

Ez lituzke bazterrean utzi nahi ZERUKO ARGIAk Euskal Erriko nekazariak. Zomorro eta gaitz kontuan jakintsu dan Prudencio Ortiz del Portillo-ren laguntza eskeiñi nahi lieke tarteka. Jakin nahi luketen guztia galdetu dezaiokete berari zuzenean edo aldizkari onen bidez. Nekazarien onerako izango delakoan asten dugu atal au (1972-VI-04)


Azkenak
Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


Eguneraketa berriak daude