Lapurdiko Artzamenditik itsasaldeko lautadari so
- Lapurdiko megalitoak ez dira nabarmentzen sekulakoak izateagatik, mota sinplekoak baitira. Hala ere, kokatuta dauden muino erakargarrien testuinguruak xarma berezia ematen die. Zenbaitzutan gainera, megalito mota ia guztiak biltzen dituzten multzoak osatuz elkartuta agertzen dira, Artzamendi inguruko lepo eta mazeletan daudenak kasu. Bertan trikuharriak, harrespilak, zutarriak eta tumuluak topatuko ditugu, paisaje zoragarri batean bildurik, bai inguruko mendiek sorturik eta baita hain hurbil nabaritzen den itsasoaren agertzearengatik ere. Hainbat megalitoren kokapenak itsasalde horri begira eraiki zirenaren irudia sorrarazten digu, hain zuzen ere.
Artzamendi, Lapurdiko mendirik garaiena izanik ere, bisitatuena da, bere tontorreraino iristen den pistari esker. Urrunetik begiratuta, gainaldean telefono parabolek bereizturik, itxura leun eta errazekoa iduri du. Aitzitik, Artzamendik bi alde guztiz ezberdinak dauzka; mendebaldekoa, bortitza eta malkartsua, Laxiako errekara jausten den pendoitza eta ekialdekoa, haatik, Bidarrai eta Errobi haranen aldera luzatzen diren alaleku lasai eta leunen mazelena. Gure ibilbideak azken alaleku hauek helburu gisa izanen ditu, bertan dauden megalitoak Artzamendi, Lapurdiko mendirik garaiena izanik ere, bisitatuena da, bere tontorreraino iristen den pistari esker. Urrunetik begiratuta, gainaldean telefono parabolek bereizturik, itxura leun eta errazekoa iduri du. Aitzitik, Artzamendik bi alde guztiz ezberdinak dauzka; mendebaldekoa, bortitza eta malkartsua, Laxiako errekara jausten den pendoitza eta ekialdekoa, haatik, Bidarrai eta Errobi haranen aldera luzatzen diren alaleku lasai eta leunen mazelena. Gure ibilbideak azken alaleku hauek helburu gisa izanen ditu, bertan dauden megalitoak bisitatzeko xedez.
MEHATSEKO LEPOKO NEKROPOLISA
Artzamendi eta Iguzkimendiren arteko lepoan antolatutako parkinean utziko dugu kotxea, hots, bidearen ezkerraldean. Eskuinaldean utziz gero, bertan dauden 13 oroitgarriren bat oharkabean zapaldu eta kaltetu dezakegu, gehienak lurraren galgaren parean baitaude.
Ikusgarriena, lepoaren erdian ganbarako iparreko harlauza zutarri baten gisan azaltzen duen trikuharria da. 1943ean Joxe Migel Barandiaranek hatzeman eta hegoaldean dagoen mendiaren izena hartuta, Iuzkadi bezala ezagutzera eman zuen. Egun aski funditua agertzen zaigu, pistak berak tumuluaren iparreko zatia pikatu diolarik. Trikuharriaren ganbara 3, 70 metro luze eta 1,70 metro zabalekoa da.
Honen inguruan eta lepo osoa nekropolisa bilakatuz, beste 12 hilobi txiki daude, ia lurrean nabarmentzen ez direnak. Hilobi gehienak industu dira, baina lepora iristen den jendetzak kalte egin ez diezaien, berriro lurrez estali dira. Banan-bana bereizteko, argitaratzen dugun planoa lagungarri izan dakizueke.
Bestalde, lepoaren hegoaldean, Iguzkimendiren ipar mazelan kokatuta, lau harrespil ikus ditzakezue maldaren hastapenean.
Lepotik iparrekialderantz ateratzen den pistatik 250 metro oinez ibili ondoren Mehatseko bizkarreko zutarriraino iritsiko gara. Lurrrean etzanik den 4,20 metroko harribakarrak 4 tona inguruko pisua dauka. Honen gainean, ehun metro ingurura iparmendebalderantz, Mehatseko bizkarreko harrespil ederra kokatzen da, megalitotegi honetako monumenturik ikusgarriena dena. Hamaika harrik osatzen duten 5,50 metro diametroko zirkuluaren erdia 81. mugarriaren kokapena ere bada, gizakiaren astakeriaren lekuko. Antzinako espiritu bateratzailearen eta gaur egungo zatiketaren arteko borrokan, paisajearen logika garaile ilki da. Harrespila inguratzen duen panorama zoragarriaz gozatzen, nork pentsa lezake bi herri ezberdinez mintzo garela? Harrespil ederraren alboan beste bost harrespil txiki agertzen dira ere.
ARTZAMENDIKO BESTE MEGALITO EZEZAGUNAK
Orain arte aipatutako megalitoak nahiko ezagunak dira mendi literaturan eta ohiko mapetan. Baina Artzamendin badira arkeologiari buruzko liburu espezializatuetan soilik agertzen diren beste megalitoak, bisita merezi dutenak.
Artzamendiren hegomendebaldeko zatia den Mendittipia eta Zelaiako bizkarra izeneko muinoaren arteko lepora arribatuz, lehenbizi Zelaiako bizkarreko trikuharriaren aurriak topatuko ditugu. Zelaiako bizkarraren gainaldean gelditzen dira bi harrespil, haietako bat tumularra eta lurrean etzanda dagoen zutarri txikia. Lepotik 100 metro Artzamendi aldera, hots, mendebalderantz, Mendittipiko bizkarra izeneko harrespila dago. Harrespilak eta trikuharria Joxe Migel Barandiaranek aurkitu zituen 1943.eko txango hartan.
Zelaiako lepotik Artzamendiko ekialdeko mazela osoa zeharkatzera abiatuko gara, Zelai Berde izeneko alalekura iristeko asmoz.
Lepotik hasten den bidezidor garbi batek hurbil dauden borda eta harresi batera eramaki gaitu. Bideari jarraiki ipar-ekialderantz eta harrizko kaosa gainetik iragan ondoren, Artzamendiko tontorretik ekialdera jausten den bizkarrari bira emanen diogu eta Aneko lepo zabalaren gainean agertuko gara. Lepora jautsi ordez, Artzamendiren iparrekialdeko mazela zeharkatzen segituko dugu. Altuera galdu gabe, 657. kota aldera hurranduko gara, Arluxetako harrespilak kokatzen diren tokira, hain zuzen ere.
Barandiaranek aurkituta 1938an, Arluxetako taldean 3 harrespil biltzen dira. Egoera hoberenean kontserbatzen ez badira ere, kokatzen diren tokian eta menperatzen duten ikusmiragatik bisita merezi dute. Inguruko mendiak (Ursuia, Baigura, Arrokagarai...) begiztatzeaz gain, itsasoan bururatzen den Lapurdiko lautadaren behatoki bikainean gaude, gure azpian Atekagaitza eta Errobiren ur emariak igarri ditzakegularik.
2000. urtean ohartu ginen bigarren harrespilaren harri antropomorfiko batek grabatu laukizuzena bazeukala, 5 x 7 zentimetroko neurrikoa. Ikerketa arkeologikoak argitu beharko luke grabatu gizakiaren lana eta harrespilaren garaikidea den.
Artzamendiko megalitoen bisita biribiltzeko, Arluxetatik Aneko lepoko mendebaldeko isuraldean kokatzen diren artzain bordetara abiatuko gara, bertatik Zelai Berdera igotzeko jarraian.
Zelai Berdea Aneko Lepotik iparraldean agertzen den alaleku zabala da, Errobiko bailara menperatzen duena. Bertan, 1999. urtean, Hilarriak taldeak 13 metro diametroko harrespil eskerga aurkitu zuen. Dena den, hemen ere indusketa arkeologikoa beharrezkoa jotzen dugu eraikuntza honen zinezko izaera argitzeko.
Zelai Berdeko goiko aldean beste harrespil txiki bat aurkitzen da, baina inguru honetako megalitorik nabarmena, Zelai Berdearen hegoaldeko lautadan kokatzen den trikuharria da. Bere ondotik pasatzen den bidetik Aneko lepora itzuliko gara eta hortik, Mehatseko lepotik etorri garen bidezidorretik, Artzamendiko ekialdeko mazela zeharkatu eta Zelaiako lepoa iragan ondoren, aparkalekura iritsiko gara
Bestalde, megalitoez gain, goiko zelai zabaletan edo haitz malkartsuen artean sai multzo itzela ikus dezakezue, bertakoa Lapurdiko saien koloniarik garrantzitsuena baita. Aunitzetan harrigarria da hegazti erraldoi hauek tarrapataka eta saia piloa basatia sortuz abere baten gorpua jaten ari direlarik ikustea.
Bukatzeko, jateko lekua aurkitzeko ez duzue arazorik izanen, bai Laxia eta bai muga egiten duten goiko lepoen inguru guztia otorduak pronto eskaintzeko prest diren jatetxe, benta eta ostatuez beteta baitaude.
Azken aldian, asteburuetan, Internet ez dabil ondo. Hasieran, zaila zen webguneei ezarritako blokeoen zergatia ulertzea; orain, badakigu Espainiako La Ligak agindu zituela, futbola modu ilegalean emititzea saihesteko. La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien... [+]
Bilbon eginiko aurkezpenean iragarri dute ekitaldia, euskarari "arnas berri bat emateko eta behar duen indarraldia gorpuzten hasteko" lehen urratsa izango dela nabarmenduta. Euskaltzale guztiei, baina, oro har, "justizia sozialean eta gizarte kohesioan aurre... [+]
Aljeriatik datoz Mohamed eta Said [izenak asmatuak dira], herri beretik. “Txiki-txikitatik ezagutzen dugu elkar, eskolatik”. Ibilbide ezberdinak egin arren, egun, elkarrekin bizi dira Donostian, kale egoeran. Manteoko etxoletan bizi ziren, joan den astean Poliziak... [+]
Olatz Salvador
Noiz: martxoaren 15ean.
Non: Deustuko jaietan.
------------------------------------------------
Martxoak beti du deustuarrontzat kolore berezia; urtero ospatzen ditugu jaiak, San Jose egunaren bueltan. Bi asteburu bete festa, eta urtetik urtera Deustuko... [+]
Euskal Herrian Euskarazek manifestazioa deitu du apirilaren 6rako, 11n EHEko bi kide epaituko dituztelako. Hiriburuetatik autobusak antolatzen ari dira. Bi helburu bete nahi dituzte, batetik, epaituak izango diren bi kideei babesa erakustea, eta bestetik, euskararentzat justizia... [+]
Pazienteek Donostiara joan behar dute arreta jasotzeko. Osasun Bidasoa plataforma herritarrak salatu du itxierak “are gehiago hondatuko” duela eskualdeko osasun publikoa.
EH Bilduk galdera sorta bat erregistratu zuen Eusko Legebiltzarrean Donostiako Metroaren igarobideko lanen gainkostua argitzeko. Informazio hori atzo jakinarazi zuen Susana Garcia Chueca Mugikortasun sailburu sozialistak.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Seaska Sarean inklusio egoeran dauden 165 ikasleei laguntza bermatzeko hasi dute kanpaina, antolaketa propioa eratuta. Frantziako Hezkuntza Ministerioaren jarrera salatu dute kanpaina aurkezteko prentsaurrekoan, behar bereziak dituzten haurren inklusiorako baliabide... [+]
Martxoaren 19an amaitu zen proiektua aurkezteko epea, baina Errioxako PSOEk adierazi du Forestalia enpresak "interesa baztertu" duela. Enpresak bi parke eoliko eraiki nahi zituen Aragoiko lurretan, baina oraindik ez ditu lortu baimenak eta hori dute egitasmoa... [+]
Muga-zergak apirilaren 2tik aurrera ezarriko dira eta altzairuari eta aluminioari ezarritakoei batuko zaizkie. "Gurekin negozioa egiten duten eta gure aberastasuna eskuratzen duten herrialdeei ezarriko dizkiegu", AEBetako presidenteak adierazi duenez.
%90eko jarraipen "ia erabatekoa" izan du grebak, sindikatuen arabera. Gasteizko parkeak, lorategiak eta eraztun berdea mantentzen dituzte Enviser azpikontratako 90 langileek.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]