Dagoeneko hasi da errenta deklaratzeko kanpaina aurten, eta uztailerako bukatuko da. Errenta aitortzeko epea etortzen denean, urtero esaten dugu, datuak eskuetan, Hegoaldeko lau lurraldeetako langileek, laneko errentak dituztenek, diru-sarrera gehiago deklaratzen dituztela klase liberalak deituek baino, hala nola enpresaburuek, profesionalek edo artistek. Horrek esan nahi du iruzur fiskalak lehengoan jarraitzen duela, modu eskandalagarrian, Hegoaldeko lau herrialdeetan, eta, oraingoz, instituzio eskudunek ez diote ekin inolako kontrol fiskalik egiteari. Egia da zerbait aurreratu dela enpresaburuen eta profesionalen espazio horiek fiskalki jazartzeko bidean, baina oraindik ere bide tarte luzea gelditzen da egiteko.

Datuek garbi asko agertzen dute, eta, laburbilduz, hauek dira: pertsona fisikoen errentaren gaineko zergan (PFEZ) deklaratutako errenten %85,64 datoz laneko errentetatik Araban, %83,86 Gipuzkoan, %83,82 Bizkaian eta %81,05 Nafarroan. Errenta deklaratuen %82,385 laneko errentetatik datoz; enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentetatik, berriz, %10,065 baino ez, eta %7,55 gainerako iturrietatik. Laneko errentek, batez beste, 14.924,33 euro deklaratu zituzten lau probintzietan. Enpresaburuen, profesionalen eta artisten errenta deklaratuen batez bestekoa, orain artean, 8.987,40 euro izan da. Beraz, laneko errentek, batez beste, enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentek baino 5.667,54 euro gehiagoko sarrerak deklaratu zituzten.
Horrela ondorioztatzen da ELA sindikatuaren azterketa kabineteak 2000ko urte fiskalari buruz egindako azterlan zehatz batetik. Analisia egitean, erakunde eskudunen informazio muga batzuez ohartarazten du. Izan ere, EAEn, datu ofizialak 1998. urte arte bakarrik iristen dira. Azterketa horren ondorioetako batzuk ondoko hauek dira: sistema fiskal erregresiboagorantz jotzea, errenten arteko tratamendu ezberdinagorantz jotzea eta iruzur fiskal handiagorantz jotzea.


Eskura dauzkagun azken datuen arabera (1997an eskuratutako eta 1998an deklaratutako errentak), PFEZn deklaratutako errentetatik, %85,64 datoz laneko errentetatik Araban, %83,86 Gipuzkoan, %83,82 Bizkaian eta %81,05 Nafarroan. Hortaz, Arabaren eta Nafarroaren artean, 4,59 punturen aldea ikusten da errenta horiek duten pisuan. Azken lau urteak hartzen baditugu (1995etik 1998 artekoak), ikusiko dugu laneko errentek ehuneko handiena duten lurraldea Araba dela eta ehuneko txikiena dutena Nafarroa; bigarren eta hirugarren lekua, berriz, Bizkaiak eta Gipuzkoak betetzen dute, txandaka. Hain zuzen ere, lau urte horietan, laneko errenten batez bestekoa totalaren %84,35ekoa izan da Araban, %83,08koa Bizkaian, %82,30ekoa Gipuzkoan eta %79,81ekoa Nafarroan. 1998an lortutako laneko errentek, deklaratutako guztiaren aldean, %82,33ko pisua izan zuten Nafarroan; 1999an lortutakoek (2000n aurkeztutako deklarazioa), berriz, %81,99ko pisua izan zuten zerga horretan deklaratutako errenta guztien aldean.
Enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentez den bezainbatean, 1998an PFEZn deklaratutako errenten %12,13 errepresentatzen dute Nafarroan, %10,4 Gipuzkoan, %9,71 Araban eta %8,33 Bizkaian. Lau urte horietan, ordena bakar bat mantentzen da: kasu guztietan, Bizkaia dela errenta horiek deklaratutako guztien aldean pisurik txikiena duten probintzia (%8,47koa, batez beste). Nafarroan, enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentek %11,97 errepresentatu zuten 1999an deklaratutako totalaren aldean; 2000n deklaratutako errentek, berriz, %11,16. Beraz, laneko errentek duten pisua enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentek dutena baino 8,18 aldiz handiago da.
Lau urte horietan, laneko errentek totalaren aldean duten pisua gehituz joan da lau lurraldeetan: batez besteko gehitzea 1,52 puntukoa izan da lauretan. Enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentena, aldiz, gutxituz joan da (0,30 puntu). Kontu horretan, aldaketa bat erakusten du Nafarroak, lurralde horretan hazi egin baita enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentek duten pisua azken lau urteotan (2,43 puntu 1998an).


. Sarrera gehien deklaratzen dituen kolektiboa, inolako zalantzarik gabe, laneko errentak jasotzen dituzten pertsonena da. Eskura dauzkagun azken datuen arabera, laneko errentek, batez beste, 14.924,33 euro deklaratu zituzten lau lurraldeetan. Bestetik, enpresaburuen, profesionalen eta artisten errenta deklaratuen batez bestekoa 8.987,40 euro da urteko. Alegia, laneko errentek enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentek baino 5.667,54 euro gehiagoko sarrera batez bestekoak deklaratu zituzten.
Ikusten denez, beraz, laneko errenta deklaratuen batez bestekoak enpresaburuen, profesionalen eta artisten errenta deklaratuenak baino askoz handiagoak dira. Azken kolektibo horiek deklaratzen dituzten zenbatekoak nabarmen dira bizitzeko gutxiegiak. Kontuan hartu behar da, gainera, PFEZren kontura egiten dituzten ordainketak kendu beharko litzaizkiekeela zenbateko horiei. Nolanahi ere, ELAren txostenak ondorio hau ateratzen du: «enpresaburuek, profesionalek eta artistek benetan irabazten dituzten errentak baino askoz gutxiago deklaratzen dituzte. Datu horiek argi erakusten dute iruzur fiskal nabarmena gertatzen dela enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentetan».
Larriena, hala ere »gaineratzen du txostenak», ez da iruzur hori existitzea; larriena da ezen, gainera, lehendik dagoen iruzurra handituz doala. Eta hori argi eta garbi ikusten da laneko errentetan nahiz enpresaburuen, profesionalen eta artisten errentetan izandako eboluzioa analizatuz gero. Azken urteotan, handitu egin dira kolektibo horiek deklaratzen dituzten errenten arteko diferentziak. Horrela, 1995etik 1998ra, laneko errentak dituztenek Hegoaldean deklaratutako diru sarrera batez bestekoak 1.652,78 euro hazi dira (hau da, urteko 552,59 euro hazi dira batez beste). Bitarte berean, ordea, jarduera enpresarialak, profesionalak edo artistikoak dituzten 200.000 pertsonek deklaratutako diru sarrera batez bestekoak 93,01 euro bakarrik hazi dira; alegia, urteko 31 euro batez beste